Wouter had ooit seks met een man en mag daarom geen bloedplasma doneren

Over de hele wereld wordt hard gewerkt aan vaccins en medicijnen tegen Covid-19. Een manier waarop jij kan bijdragen aan zulk onderzoek, is door bloedplasma te doneren bij de bloedbank. Dat plasma kan vervolgens gebruikt worden voor onderzoek naar en productie van medicijnen. 

Dat is precies wat de 22-jarige Wouter Ubbink gisteren wilde doen. Wouter is al vier jaar bloeddonor bij de Nederlandse bloedbank Sanquin, en besloot zich nu ook aan te melden als plasmadonor. Toen hij belde om een afspraak te maken, kreeg hij echter te horen dat Sanquin zijn plasma niet kon aannemen. “Ze zeiden: nee, dat kan niet, want in ons systeem staat dat je 3,5 jaar geleden seks hebt gehad met een man, en we accepteren geen donors die dat hebben gedaan,” vertelt Wouter in een telefoongesprek aan VICE. 

In Nederland is het – in tegenstelling tot veel andere landen – voor mannen die seksueel contact hebben met andere mannen toegestaan om bloed te doneren. Wel moet het laatste seksueel contact minstens vier maanden geleden zijn. “Dat heeft ermee te maken dat bepaalde infectieziektes zoals hepatitis B en HIV veel vaker voorkomen binnen die groep,” legt een woordvoerder van Sanquin via de telefoon uit. “Wij testen daar natuurlijk wel op, maar het duurt bij bijvoorbeeld hepatitis B een maand of vier voordat dat aan te tonen is in het bloed. Die vier maanden uitstel geldt ook voor andere risicogroepen, zoals mensen die net een medische ingreep hebben ondergaan of mensen die net uit Afrika komen.”

Dat is weliswaar discriminerend tegenover homoseksuele mannen, maar het College voor de Rechten van de Mens oordeelde vorig jaar dat het hier niet gaat om verboden onderscheid, in het belang van de volksgezondheid. 

Maar Wouter heeft 3,5 jaar geleden voor het laatst seks gehad met een andere man. Bovendien raakte hij eind maart hoogstwaarschijnlijk besmet met het coronavirus, waardoor zijn plasma vanwege mogelijk aanwezige anti-stoffen extra interessant zou kunnen zijn voor onderzoek. “Een huisgenoot van me is arts en was positief getest. Ik had dezelfde symptomen, een week ziek op bed met koorts. Ik ben zelf niet getest, omdat de tests toen beperkt beschikbaar waren, maar heb het dus waarschijnlijk wel gehad,” verduidelijkt hij. 

Waarom werd zijn bloedplasma dan toch geweigerd door Sanquin? “Van plasma kunnen geneesmiddelen worden gemaakt, die rondgaan over de hele wereld,” legt de woordvoerder van Sanquin uit. Die medicijnen worden niet alleen in Nederland, maar over de hele wereld gebruikt. Er worden internationale afspraken gemaakt over eisen waaraan die medicijnen moeten voldoen. “Internationaal geldt de afspraak dat mannen die ooit seks hebben gehad met mannen, uitgesloten zijn van het doneren van plasma, omdat dat voor bloedoverdraagbare infecties een risicogroep is,” aldus de woordvoerder.

“Voor het medicijn tegen Covid werken we samen met een internationale alliantie van bedrijven, om kennis en kunde te bundelen en zo zo snel mogelijk een medicijn beschikbaar te hebben,” zegt zij. “We moeten ons daarbij conformeren aan de regels die internationaal gelden, anders kunnen we niet meedoen. Die regels stellen dat mannen die ooit seksueel contact met een andere man hebben gehad uitgesloten worden van donatie. Als wij ons niet zouden conformeren aan de internationale regels, dan zou dat betekenen dat we dat plasma niet kwijt kunnen, dat we niet kunnen samenwerken met een heleboel internationale bedrijven. Nederland is echt te klein om dat alleen te doen.”

De woordvoerder benadrukt dat Sanquin ook met deze situatie in haar maag zit. “Wij hebben plasmadonors hard nodig. Als iemand ons wil helpen en dat kan vanwege dit soort regels niet, dan is dat echt heel vervelend.”

Sanquin verschuilt zich dus – al dan niet met gegronde redenen en goede bedoelingen – achter internationale regelgeving, maar heeft hier in Nederland natuurlijk ook te maken met Nederlandse regels, bijvoorbeeld als het gaat om discriminatie. Het College voor de Rechten van de Mens oordeelde in 2015 dat Sanquin een man die een zaak had aangespannen niét permanent mocht uitsluiten van bloeddonaties, vanwege de seksuele contacten die hij in het verleden met andere mannen had. Dat gebeurt nu bij het doneren van plasma dus wel, al is die weigering ingegeven door regels die internationaal zijn opgesteld. 

Wouter heeft begrip voor de spagaat waar Sanquin in zit, maar laat het er niet bij zitten. “Ik snap heel goed dat het een moeilijke keuze voor hen is. Maar uiteindelijk is dit beleid dat zij doortrekken naar Nederland, wat voor mij betekent dat ik geen plasma kan geven,” zegt hij. “Dat is gebaseerd op conservatieve waarden uit andere landen. Ik vind het schrijnend dat ik in Nederland leef, waar we die viermaandenregel hebben voor bloeddonaties, die voor plasma ineens overboord wordt gegooid omdat dat internationaal moet.”

Wouter heeft de zaak aangekaart bij het College voor de Rechten van de Mens. In een reactie aan VICE laten zij weten niets te kunnen zeggen over lopende zaken, en verwijzen ze naar de uitspraken die zij eerder hebben gedaan over bloeddonaties. Wouter hoopt ondertussen dat er vanuit Sanquin en de Nederlandse politiek druk wordt gezet op de internationale gemeenschap: “Misschien is het wel tijd voor Europese wetgeving over dit onderwerp.”