De kunstenaars die van Landjuweel een kleurrijk sprookje maken

Knal vol gas het festivalseizoen in met VICE. Lees deze zomer alles over festivals op festivals.vice.com en volg VICE Festivals op Facebook.

Afgelopen week vierde Ruigoord, de culturele vrijhaven aan de rand van Amsterdam-West, zijn 45e verjaardag. Dat viel samen met het festival dat de Ruigoorders iedere zomer organiseren, Landjuweel. Een festival met als hoogtepunt de grote parade op zaterdagnacht, een optocht waarbij kunstenaars hun creativiteit flink de vrije loop laten: van lichtsculpturen met lichtgevende dansers tot draakachtige monsters die van binnenuit worden verlicht. Een prima manier dus om je verjaardag te vieren.

Videos by VICE

Normaal gesproken worden er altijd veel fakkels gedragen tijdens de Beeldenroute, zoals deze optocht heet, maar sinds vorig jaar is open vuur helaas verboden. En dat is niet het enige dat toen veranderde: de beveiliging werd ook flink opgeschroefd, omdat de gemeente strenger wilde handhaven op alcohol en drugs. En net als toen was het ook dit jaar lang onzeker of het überhaupt door zou gaan, omdat de vergunning moeizaam rond kwam. Het festival kreeg pas twee dagen van tevoren groen licht.

Daar komt nog eens bij dat de haven bouwplannen heeft, waardoor het onzeker is of er in de toekomst nog ruimte zal zijn voor kampeer- en parkeerplekken. En aangezien Landjuweel veruit de grootste inkomstenbron voor Ruigoord is, kan dat ook van invloed zijn op de toekomst van het hele dorp.

De kunstenaars maken er ondertussen het beste van. De Beeldenroute van dit jaar werd aangevoerd door een zilveren bootje, met daarin de beschermheilige van Ruigoord, de Geertruida. De boot is het werk van Sander van Driel en Thieu Smeets, twee kunstenaars die elkaar vijf jaar geleden op Landjuweel ontmoetten, en sindsdien tot het vaste kunstenaarscollectief behoren. Op de dag van de parade liep ik een paar uurtjes met ze mee, om ze te spreken over hun creatie en hoe ze aankijken tegen de recente ontwikkelingen.

Dat meelopen bedoel ik trouwens letterlijk, want als ik op het festivalterrein kom, moet het bootje eerst nog verplaatst worden. Een stuk of vijf mensen, waaronder Thieu en Sander, duwen en trekken het bootje voort. Ze brengen hem naar de dijk, vlak buiten het terrein, waar later vanavond de Beeldenroute zal beginnen. Soms springt er iemand bij om ze te helpen sjouwen, al is het maar voor een paar meter. “Bootje!”, schreeuwt een van hen soms als ze door een krappe bocht moeten.

Er zit een stalen constructie op het bootje, die op de nauwere paadjes tegen de takken van de bomen scheert. In het midden zit een gouden rad, dat je kunt laten ronddraaien door aan een oude fietsketting te trekken. De trappers zitten er zelfs nog aan.

Sander klimt op de stalen constructie.

Het is geen toeval dat er oude fietsonderdelen in zitten, want Thieu maakte daar ook al gebruik van om een soort skeletachtige sculpturen te maken. “Hier is dat echt gaan groeien,” vertelt hij ondertussen. “Je hebt er alle ruimte om jezelf te verrassen en experimenten aan te gaan.”

Met het bootje zijn ze bijvoorbeeld al een paar maanden bezig. Ze gebruikten het voor het eerst voor Verwonderd Duin, een geleide theaterroute in de Oosterplas in de Kennemerduinen. Sander was destijds gevraagd om een voorstelling te maken voor deze expeditie, waarop hij in eerste instantie vooral het beeld van een zwevende zeppelin voor zich zag. Maar omdat dat toch wat onhaalbaar bleek, bedacht hij dat het een bootje zou worden, “dat magisch boven het water zweeft.”

Op de dijk, waar later die avond de Beeldenroute zou plaatsvinden.

Hij vroeg Thieu of hij mee wilde doen, en zo geschiedde. De boot zochten ze op Marktplaats, maar nog voordat ze beet hadden, kwamen ze erachter dat er ook gewoon eentje op Ruigoord stond. “En het mooie was dat we hem eigenlijk al een keer eerder hadden gebruikt, maar dat waren vergeten,” zegt Sander. “In 2014 hadden we ‘m rechtop gezet en was het een barretje – een dromenbar, waarbij we mensen dromen in kleine flesjes gaven.”

“Dat was ook de eerste keer dat we samenwerkten,” vult Thieu aan. “Dus eigenlijk betekende dit bootje ook het begin van onze vriendschap.”

Bij die voorstelling in de Oosterplas plaatsten ze microfoontjes in de boot en in het water, om het geluid van de natuur te versterken. “We wilden mensen een notie geven van de omgeving,” licht Sander toe. “Dus als ze iets in het water gooiden, hoorde je dat plopje extra goed.” Daarna kwam het bootje op de festivals Solstice en Georgies Wundergarten, waar ze van het rad een ronddraaiende vlammencirkel hadden gemaakt.

Links Thieu, rechts Sander.

Inmiddels zijn we op de dijk aangekomen, en leggen we stenen onder de wielen van de boot, zodat die niet naar van de heuvel afvaart. We blijven er nog even in zitten, turend over het terrein.

Om elf uur zal hier de Beeldenroute beginnen – maar zonder fakkels, en zonder vlammend rad. Open vuur is immers verboden. “Dat is wel jammer ja, maar we kunnen ons er alleen maar bij neerleggen,” zegt Thieu daarover. Als ik vraag hoe ze het gedoe met de vergunningen hebben beleefd, zegt hij dat het hem nog meevalt vergeleken met vorig jaar. “Toen moesten we al om één uur stoppen, ook op zaterdag.”

Die nasmaak is er nog, maar gevoelsmatig gaat het volgens hem weer de goede kant op. Thieu benadrukt ook dat Landjuweel dit jaar een andere koers is ingeslagen: minder dj’s en meer livebands en theater. Dat past ook bij Ruigoords eerdere keuze om geen grootschalige dance-evenementen meer te organiseren, en weer meer in te zetten op authenticiteit en kleinschaligheid.

Dan is het tijd om op te staan. Thieu en Sander moeten de aankleding van het bootje nog voorbereiden, en zich omkleden. Ze verdwijnen tussen de festivalgangers. Ik ga ondertussen bij wat bandjes kijken.

Een paar uur later, wanneer het inmiddels donker is, is in de verte tromgeroffel te horen. Of beter gezegd een groepje percussionisten, aangevoerd door een opzwepend fluitje. Ze lopen de hele hoofdweg af, en onderweg sluiten zich steeds meer mensen bij hen aan. Veel van hen dragen lampionnen.

De stoet loopt naar de rand van het terrein, waar een brug ze op de dijk brengt. Daar staat het bootje, nauwelijks herkenbaar. De stalen constructie wordt verlicht in allerlei kleuren, en er staat een vrouw in aan de voorkant: de heilige Geertruida. Thieu en Sander duwen het bootje voort, en dragen ondertussen grote, witte vlaggen.

De parade voert langs performances, dansers en muzikanten, en vooral langs heel veel gekleurd licht. Een fakkelzee mag de Beeldenroute dan niet meer zijn, maar het bootje heeft ook geen fakkelzee nodig om te kunnen varen. Een magische kleurenwereld is ook prima. Het tuft trots voort, en de stoet erachter lijkt ondertussen steeds groter te worden. Aan de sfeer is nauwelijks te merken dat Landjuweel in zwaar weer zit: het is een leger van lachende gezichten.

En aan kop van dat leger staat Geertruida. De schipper die de culturele vrijhaven hopelijk in veilige haven zal brengen.