De vergeten held van Wimbledon

FYI.

This story is over 5 years old.

VICE Sports

De vergeten held van Wimbledon

De carrière van Gottfried Von Cramm had een slechte timing: de Duitse tennisser was homo en hij had een Joodse vriend, ten tijde van de opkomst van de nazi's

Voor Britse tennisfans zijn er op Wimbledon twee momenten van grote nationale trots. Het eerste is natuurlijk dat Andy Murray in 2013 de finale won. Maar voordat Murray in de titel mee naar huis nam, werd er decennialang met grote trots teruggekeken op de winst van Fred Perry in de zomer van 1936.

Dat de Brit de titel won is bij velen bekend, maar weinig mensen weten nog tegen wie hij speelde. Het was een lange, blonde Duitser: Gottfried von Cramm. Von Cramm was een enorm goede atleet, maar zijn opkomst in de tenniswereld liep zowat gelijk met die van het Duitse rijk. Zijn strijd en verzet tegen het Duitse regime maakt hem een van de meeste interessante figuren die ooit het gras van Wimbledon betrad.

Advertentie

Gottfried steeg naar de tennistop toen hij 1934 Roland Garros won. Hij had eerder Duitse nationale kampioenschappen gewonnen, maar dit was zijn eerste Grand Slam. Op de achtergrond van zijn beginnende carrière begon de spanning in de Duitse politiek op te lopen.

Gottfried was een aristocraat. Hij was rijk, sociaal en populair. Hij stond bekend om zijn goede manieren en zijn eervolle omgang met zijn tegenstanders. Hij was homo, maar dat was niet publiek bekend tijdens zijn eerste Grand Slam. Hij had een stiekeme relatie met Manasse Herbst, een jonge Joodse acteur.

Zo'n relatie was in Duitsland in die tijd natuurlijk problematisch. Adolf Hitler was al aan de macht als führer en binnen een jaar zou homoseksualiteit illegaal worden. Joodse burgers werden al behoorlijk gediscrimineerd, gehaat en aangepakt. Toch werd Von Cramm in deze periode een van de grootste sporters en vertegenwoordigde een land dat op de rand van totalitaire chaos stond.

Hij was een stereotype Ariër: blond en gespierd. Het Duitse regime had een belangrijke rol voor hem klaarliggen in het propagandasysteem, maar Von Cramm zag dat vanwege zijn eigen overtuigingen niet bepaald zitten. Hij was verplicht een hakenkruis op zijn witte tennispak te dragen en de hitlergroet te brengen voor een wedstrijd, maar hij deed er alles aan om geen onderdeel van nazipropaganda te worden. Terwijl andere Duitse sporters zich enthousiast aansloten bij de Arische sportgemeenschap, tenniste Gottfried gewoon door en probeerde verder te gaan met zijn leven.

Advertentie

Gottfried (links) feliciteert Fred Perry met zijn overwinning tijdens de finale van Wimbledon in 1936 // PA Images

De spanning tussen Gottfried en het regime liep op na de finale van de Davis Cup in 1935, waarin Duitsland van de VS verloor. Hij weigerde een match point te spelen in de beslissende game, omdat hij vond dat hij een punt verloren had doordat de bal zijn racket raakte. Niemand had de fout gezien, maar Gottfried hield vol tegen de scheidsrechter dat hij een fout gemaakt had. Duitsland verloor en de schuld kwam volledig op zijn schouders te liggen.

Na de wedstrijd noemde Heinrich Kleinschroth, de aanvoerder van het Duitse team, Von Cramm een landverrader, waarop Von Cramm antwoordde: "Integendeel, ik denk niet dat ik het Duitse volk teleurgesteld heb. Ik heb ze juist geëerd."

De autoriteiten waren daar niet zo zeker van, en er kwam nog meer druk op de Duitse tennisser te staan.

Meerdere keren weigerde hij zich bij de nazi's te voegen, ondanks druk van leiders als Hermann Göring. Hij was het niet alleen oneens met hun discriminerende beleid, maar hij haatte hen ook vanwege de verbanning van zijn Poolse, Joodse teamgenoot Daniel Prenn.

Ondanks alle spanningen bleef Von Cramm presteren op het tennisveld. Hij werd kampioen bij de Franse kampioenschappen en won het jaar erop de dubbel op Roland Garros en de US Open, samen met zijn tennispartner, Heinrich Henkel. Hoewel hij Wimbledon nooit won, werd hij door de All England Club geprezen om hoe goed hij was.

Drie jaar achter elkaar werd Gottfried tweede. Hij verloor de eerste en tweede keer van Fred Perry, in '35 en '36, en de derde keer tegen de Amerikaanse tennislegende Don Budge in '37. Desondanks worden deze wedstrijden gezien als een aantal van de meest vermakelijke tenniswedstrijden uit die tijd. Gottfried von Cramm speelde een enorme rol in de gouden eeuw van Wimbledon. Helaas liet de All England Club hem vallen en werd hij de vergeten man van het Britse toernooi.

Advertentie

Beelden van Von Cramm tijdens de finale van Wimbledon in 1935

Terwijl de spanningen in Europa verder opliepen en de Tweede Wereldoorlog eraan zat te komen, werd de verhouding tussen Von Cramm en de nazi's steeds gevaarlijker. Vlak voor een beruchte wedstrijd tegen Budge tijdens de Davis Cup van 1937 zou Gottfried een telefoontje van Hitler hebben gehad met het bevel dat hij alles op alles moest zetten om te winnen. Hij stond met 4-1 voor in de laatste set, maar verloor toch met 6-8. Budge toonde nog sympathie voor zijn tegenstander, maar de nazi's niet.

Op 5 maart 1938 stormden twee Gestapo-agenten het huis van de Von Cramms in tijdens een familiediner. Gottfried werd gearresteerd en beschuldigd van homoseksualiteit en het (financieel) steunen van joden. De aanklacht was politiek gemotiveerd, maar hij kon het natuurlijk niet ontkennen. Zijn vriend, Herbst, was het land in 1936 ontvlucht en Von Cramm had hem daarbij geholpen.

Gottfried bekende zijn relatie en werd veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf. Zijn advocaat probeerde nog een mildere straf te regelen door te pleiten dat Herbst zijn vriend onder druk had gezet om hem te helpen. Hij was tenslotte "een geniepige Jood". De list werkte niet.

Door zijn eerlijke houding had Von Cramm veel vrienden in de tenniswereld. Een aantal grote spelers namen het op voor de Duitser en dienden klachten in bij de Duitse autoriteiten. Don Budge verzamelde handtekeningen en stuurde een protestbrief naar Hitler. Helaas was de tennisbond minder behulpzaam. Nadat Von Cramm werd vrijgelaten in 1939 werd hij geboycot door de All England Club. Als verklaring gaven ze dat Von Cramm veroordeeld was en daarom niet mee mocht doen.

Advertentie

Wimbledon keerde Von Cramm de rug toe, ondanks zijn verzet tegen de nazi's. Ook zijn poging een visum te regelen voor de US Open mislukte en de Amerikanen gaven hetzelfde excuus als de Britten. Toen begon de oorlog. De tennisrackets werden opgeborgen en de wapens opgepakt.

Von Cramm moest het leger in en werd naar het oostfront gestuurd. Hij kreeg een IJzeren Kruis voor heldhaftigheid, maar bijna zijn hele compagnie stierf in de slag om Stalingrad. Zijn dubbelpartner Heinrich Henkel werd doodgeschoten.

Hij overleefde de oorlog en won zelfs nog een aantal tenniswedstrijden. Hij won het Duits kampioenschap in '48 en '49. Hij was toen al 40, dus hij stopte kort daarna voorgoed. Hij werd een succesvolle zakenman en overleed in 1976 bij een motorongeluk in Caïro.

Op het veld speelde Von Cramm in een aantal van de meest memorabele tenniswedstrijden uit die tijd. Als homoseksuele tennisser in die tijd was het leven al moeilijk genoeg, maar in zijn vrije tijd verzette Von Cramm zich ook nog tegen de druk van de nazi's. Hij versloeg Fred Perry of Don Budge uiteindelijk niet, maar hij had een eervolle en bijzondere sportcarrière. Als we terugdenken aan de grote kampioenen in de tenniswereld, moeten we Von Cramm dus zeker niet vergeten.