Bierbrouwen begint langzaam weer een vrouwenzaak te worden

Bier is het op één na laatste populairste alcoholische drankje ter wereld – Rusland drinkt immers nogal wat wodka. Het is ook het oudste. Tegelijkertijd is het een drank die als hypermannelijk gepresenteerd wordt, met als gevolg dat de helft van de wereldbevolking niet echt wordt aangemoedigd bier te gaan drinken.

Toch was de situatie vroeger behoorlijk anders, want bierbrouwen is juist altijd een vrouwending geweest. Door de eeuwen heen ontwikkelde bier zich tot een door vrouwen gedomineerde handelswaar. In het oude Sumerië, waar vrouwen ongehinderd bier konden brouwen en verkopen, werd de godin Ninkasi zelfs als de beschermvrouwe van de bierbrouwers aangewezen. Maar de oude Sumeriërs waren niet de enigen. Vrouwen waren alomvertegenwoordigd bij het brouwen van bier, van de Egyptenaren tot de Inca's, en alle volkeren daar tussenin.

In middeleeuws Europa gaf bierbrouwen vrouwen een unieke vorm van financiële onafhankelijkheid, die in vrijwel geen ander veld te krijgen was. Bier werd gebrouwen door iedereen, van alleenstaande vrouwen, getrouwde vrouwen tot weduwes, waardoor in principe iedere vrouw in staat was om op een onafhankelijke manier een salaris te verdienen in een maatschappij die nogal gedomineerd werd door mannen.

Dit veranderde echter toen de industriële revolutie aanbrak: de bierindustrie explodeerde door een toename van zowel vraag als innovatieve productietechnologieën. Bierbrouwen werd steeds meer in grootschalige fabrieken gedaan, waaronder vrouwen steeds minder deel van de sector uit begonnen te maken. In de eeuwen daarna veranderde bier – een drank die ooit kansen creëerde voor vrouwen – in de machodrank die het tegenwoordig nog steeds is. Een Belgisch onderzoek wees uit dat maar 33 percent van de vrouwen zichzelf als bierliefhebber ziet, terwijl 49 procent überhaupt nooit bier drinkt. Toch was 62 procent van de respondenten van mening dat bier zowel voor mannen als vrouwen geschikt was. Ook in bierland Duitsland zijn de verhouding scheef: vrouwen drinken gemiddeld 83 procent minder bier dan hun mannelijke wederhelften.

Bier wordt nu al jarenlang geassocieerd met activiteiten die traditioneel als 'mannelijk' worden gezien – het kijken naar sport, klussen rondom het huis en het doen van drankspelletjes op verenigingsfeestjes. Wanneer een vrouwelijk personage in film of op televisie als 'bierconsument' worden gepresenteerd, wordt ze bijna altijd neergezet als "one of the guys" – iemand die niet vies is van boerwedstrijden en vunzige grapjes, of als stereotype en overgeseksualiseerde barvrouw, met maar weinig speling daartussenin. Zolang men niet wordt blootgesteld aan alternatieve, vrouwelijke personages die bier drinken, worden vrouwen ook niet aangemoedigd om deel te nemen aan het consumeren van bier – en zo zal het mannelijke imago rondom bier blijven bestaan.

Daarnaast worden bieradvertenties al lange tijd gedomineerd door de objectivering van het vrouwelijk lichaam. Al decennialang sieren vrouwen in bikini's en andere, onthullende outfitjes enorme billboards, advertenties in tijdschriften en tv-reclames, wat als gevolg heeft dat deze vrouwen gereduceerd worden tot niet veel meer dan een stel borsten dat ingezet wordt om blikjes gefermenteerde gerst te verkopen. Gelukkig wordt een groot deel van deze schreeuwerige, seksistische marketingtechnieken inmiddels niet meer gebruikt, maar de marketing rondom bier richt zich nog steeds grotendeels op mannen.

Grote biermerken doen wel pogingen om vrouwen aan te trekken, maar doen dat vaak op een heel betuttelende manier. Ze gaan ervan uit dat alcoholische drankjes voor vrouwen fundamenteel vrouwelijk moeten zijn. De stereotyperende waardering die alle vrouwen voor wijn zouden hebben, een drank die over het algemeen toch een hoger percentage alcohol bevat dan bier, staat in schril contrast met het feit dat veel bierproducenten lijken te geloven dat vrouwen hun product niet aan zouden kunnen. Vaak worden er speciale bieren voor vrouwen op de markt gebracht, die roze zijn, zoeter van smaak zijn of procentueel gezien minder alcohol bevatten. Deze bieren – zoals een Hello Kitty-biertje dat in China op de markt werd gebracht – slaan vaak totaal niet aan, wat aantoont dat maar weinig vrouwen behoefte hebben aan het consumeren van dit soort "meisjesachtige" bieren.

Toch drinken steeds meer vrouwen speciaalbier. In de Verenigde Staten zijn vrouwen verantwoordelijk voor ongeveer dertig procent van de consumptie van speciaalbier – een opmerkelijke toename ten opzichte van de consumptie van gewone bieren. De reden hierachter is dat vrouwen bij speciaalbier veel meer keuzemogelijkheid hebben. Ze kunnen ook deelnemen aan een cultuur die hen eerder altijd buitensloot, en een gemeenschap die hen ondersteunt in plaats van objectificeert. Grote bierbedrijven blijven ons tevergeefs bombarderen met verdunde, lichtere bieren, maar binnen de wereld van microbrouwerijen is er ruimte voor veel meer keuze. En vrouwen drinken niet alleen steeds vaker een speciaalbiertje, ze brouwen het ook — kijk naar het Nederlandse Kutbier, bijvoorbeeld. Hun bier ging viral en heel Nederland wilde het hebben.

Jesse Wright, een Amerikaanse brouwer, begon zich in de bierindustrie te mengen toen ze merkte hoeveel keuze er was. "Mijn ex-man zei wel eens dat er bieren waren die ik zou lusten. Ik wist allang dat ik bier helemaal niet lekker vond. Maar toen hij me eenmaal kennis liet maken met donkere bieren, was ik om."

"Vrouwen die niet vaak bier drinken, vragen vaak naar 'vrouwelijke' bieren," legt Michelle Zanni, die al jaren in een Frans speciaalbiercafé werkt, uit. "Ik leg dan uit dat er geen mannelijk of vrouwelijk bier is, dat is een sociale constructie. Ze denken dat ze niet van de smaak van bier houden, maar een fruitige IPA vinden ze vaak best lekker. Vrouwen die vaker bier drinken, bestellen ook vaker hoppige biertjes en blijven weg bij zoet bier."

Er is ook een hoop veranderd sinds 1995, toen Denise Ratfield als enige vrouw begon bij de Sierra Nevada Brewing Company. Er waren maar weinig vrouwen die wat over bier wisten en ze werden bijna niet betrokken bij het brouwproces. Dat is nu allemaal anders. "Het aantal microbrouwerijen is enorm toegenomen en vrouwen zijn de laatste twintig jaar een steeds grotere rol binnen de industrie gaan spelen." En Ratfield voorspelt dat die groei voorlopig niet minder zal worden: "We blijven ons ontwikkelen op het gebied van participatie binnen deze specifieke biergemeenschappen – er wordt meer genetwerkt en er is sprake van meer samenwerking en scholing."

Sinds ze in de bierwereld ging werken, is ze actief betrokken geraakt bij een aantal initiatieven die vrouwelijke deelname aan de bierbrouwindustrie aanmoedigen, zoals de Pink Boots Society. Tegenwoordig bestaan er meer van dit soort groepen, zoals Girl's Pint Out en Barley's Angels, die allemaal streven naar hetzelfde doel: het aanmoedigen en opleiden van vrouwen, zowel als consumenten als professionals, in de bierindustrie. Deze groepen proberen op globaal niveau ook bewustzijn te verspreiden rondom vrouwen en bier, door evenementen te organiseren als International Women's Collaboration Brew Day. Het evenement, dat jaarlijks georganiseerd wordt op Internationale Vrouwendag, promoot netwerken en kameraadschap onder brouwende vrouwen, door tegelijkertijd allemaal hetzelfde bierrecept te brouwen. De opbrengsten van het gebrouwde bier gaan naar de Pink Boots Society en andere, lokale liefdadigheidsinstellingen.

"Er zijn zelfs vrouwen die sieraden verkopen waar hop in verwerkt is," vertelt Kristina Martinez, die momenteel werkzaam is voor BeerAlien en eerder voor een bierimporteur werkte. "Vrouwen worden gesteund en aangemoedigd, het maakt niet uit op wat voor manier ze deel uitmaken van de industrie. We beginnen een steeds grotere impact te krijgen en zijn pas net begonnen."

Er wordt door sommige microbrouwerijen nog wel steeds gebruik gemaakt van seksistische marketingmethoden, vooral wanneer het aankomt op biernamen (zoals Tramp Stamp of Thong Remover) en labels. Ook de merchandise van sommige merken is op z'n minst problematisch te noemen. "Veel brouwerijen verkopen shirts voor vrouwen en mannen, en de t-shirts voor vrouwen zijn strak en hebben vrijwel altijd een diepe v-hals, terwijl de shirts voor mannen veel losser zitten," legt Wright uit. "Mannen waar ik mee werk zeggen wel eens dat de shirts voor vrouwen meer geld in het laatje zullen brengen, als de serveersters ze dragen."

De vakkundigheid en interesses van vrouwen vaak nog steeds onderschat, op alle gebieden. Zanni is barvrouw en wordt vaak minder serieus genomen dan haar mannelijke collega's, ondanks haar kennis en enthousiasme voor bier. Veel van haar mannelijke collega's zien haar als hun gelijke, maar de oudere generatie heeft daar soms meer moeite mee.

Toch zijn de vooruitzichten overwegend goed. Ratfield: "Vrouwen krijgen steeds meer kansen zich te ontwikkelen in hun carrière of opleiding en wanneer je dat combineert met hun creativiteit en het plezier dat ze hieraan beleven, denk ik dat die formule alleen maar succesvoller zal worden." Wright is het hiermee eens en is benieuwd wie in haar voetstappen zullen treden. "Als vrouwen merken hoe divers en heerlijk bier kan zijn, denk ik dat ze het meer gaan drinken. Zo ben ik immers ook de industrie ingerold, en de rest is geschiedenis. Ik hoop dat anderen diezelfde weg zullen afleggen."

-

Vrouwen praten misschien veel, maar we horen ze te weinig. Daarom is Broadly Nederland er. Like onze pagina.