Ik was vrijdag in München toen de stad in paniek raakte door de schietpartij

Eerst komen de nieuwsberichten binnen. Op dat moment ben ik nog kalm. Er zijn schoten gelost in het Olympiawinkelcentrum in München. Oh, denk ik, en ik stuur er een berichtje over naar een van mijn whatsappgroepen, voor het geval dat iemand het nog niet gehoord heeft. Wat zegt Twitter? Schoten gelost in het winkelcentrum OEZ; dat wist ik al. En blijkbaar wordt taxichauffeurs aangeraden om weg te blijven van Stachus, een groot plein in het centrum. Wacht even – waarom daar? Dat is kilometers van het winkelcentrum.

Ik schrijf: "De schutter schijnt nog rond te lopen. Ze zeggen dat we uit de buurt van Stachus moeten blijven. Wat de fuck?" Mijn vriendin Mari antwoordt: "Ik hoorde dat er ook iets aan de hand is op Odeonsplatz." "De metro gaat dicht," schrijft Andrea. Op Twitter wordt iets gezegd over schoten op het festival Tollwood.

Ik krijg nu berichten via drie verschillende kanalen: WhatsApp, Telegram en Facebook. Ik zit in vijf telegramgroepen en vier whatsappgroepen, en in vijf van deze negen groepen gaat het over het nieuws.

Dan staat er opeens in een bericht: "Hij is hier. Help. Omg." Het bericht komt van mijn vriend Max, in mijn grootste whatsappgroep: 35 mensen lezen het. Binnen een paar seconden volgen de bezorgde berichten elkaar op. Max? MAX?? Stilte. Daarna een voicemessage. We horen gehijg. Max zegt: "We zijn bij Rewe [een supermarkt]. In Tal. Hij is hier." Tal is een winkelstraat in het centrum van München. Max is meer aan het huilen dan aan het praten. Zijn stem slaat over terwijl hij blijft herhalen: "Oh mijn god." Einde voicemessage.

Dat is het moment waarop ik in paniek raak.

Een paar dagen geleden werd een onderzoek gepubliceerd waaruit blijkt dat 73 procent van de Duitsers bang is voor terrorisme. Dat is 21 procent meer dan een jaar geleden – en misschien een paar procent minder dan nu. Volgens het onderzoek was terrorisme al voor de gebeurtenissen van de afgelopen week de grootste angst van Duitsers, meer dan angsten als 'ernstige ziekte' of 'oorlogen waarbij Duitsland betrokken is'.

De mensen in Duitsland zijn al jaren met terrorisme bezig. De duizenden berichten in de media, de onrust onder rechtse mensen, en de debatten over de onrust onder rechtse mensen. Het beeld van de doorgeslagen islamist die op een menigte schiet heeft zich in ons hoofd geprent. Op 24 juni nam de Duitse regering een nieuwe anti-terreurwet aan. Anonieme simkaarten zijn verboden, de Duitse geheime dienst kan makkelijker data aftappen, en undercoveroperaties zijn aan minder beperkingen gebonden. In Rusland werden op 20 juli nieuwe anti-terrorismewetten aangenomen en de noodtoestand in Frankrijk werd onlangs met zes maanden verlengd. Helpen die maatregelen aanslagen te voorkomen? Het maakt nauwelijks uit. Je kan niet onderhandelen met angst. Ik vraag me af of terrorisme München nu bereikt heeft.

Het openbaar vervoer ligt stil. De politie adviseert mensen om weg te blijven van openbare plekken. Op Duitse nieuwswebsites verschijnen artikelen over wat er wel en niet bekend is. Wat we weten: helemaal niets. Maar op Twitter lijken mensen wel dingen te weten: blijkbaar heeft de islam het gedaan, en waarschijnlijk is de dader net uit Syrië gevlucht. Wat heeft hij gedaan? Waar wordt er geschoten? Wat maakt het uit. Het telefoonnetwerk staat op instorten. Ik krijg steeds met grote vertraging berichten over gemiste oproepen.

"Ga naar huis," stuur ik naar al mijn vrienden. Ik heb de afgelopen maanden steeds gezegd dat we niet bang moeten zijn voor terrorisme, en er statistieken bij gehaald waaruit blijkt dat de kans om te sterven door een vallende tak groter is dan de kans dat je wordt doodgeschoten door een terrorist. Maar sinds ik de voicemessage van Max heb gehoord, ben ik bang. Wat als mijn vrienden slachtoffer zijn? De terreur is nu hier, ik kan het voelen. Mensen op straat, bij mij voor de deur, kijken op hun telefoon. Het Olympiawinkelcentrum is hier een halfuurtje vandaan, net als Stachus, maar via Twitter en WhatsApp ben ik er min of meer om de hoek. Zo voelt het, althans.

Later die avond blijken de meeste foto's en video's die ik heb gezien nep te zijn. Net als de meeste informatie op Twitter. De berichten op social media hebben ons totaal niet wijzer gemaakt – ze hebben de paniek alleen maar vergroot.

In de winkelstraat tussen het Marienplatz en Stachus zijn alle winkels dicht. Buiten lopen agenten met machinegeweren. Het is half tien 's avonds. De politie heeft nog steeds niet het sein veilig gegeven. "Niemand durft naar buiten te gaan," zegt een medewerker van een speelgoedwinkel. "En waar zouden ze naartoe moeten? Het ov rijdt niet." Normaal gesproken was de winkel al een uur geleden dicht gegaan, maar nu deelt hij drinken uit aan mensen die bij hem zijn komen schuilen. "Ik zag de angst op hun gezichten; het leek wel een film," zegt hij. Hij klinkt vermoeid, de woorden komen er langzaam uit. Of ik binnen wil komen? Nee? "Oké, maar blijf dan dicht bij de muren, zodat je in de gaten kunt houden wat er om je heen gebeurt. En verplaats je niet in groepen," zegt hij. "Dat adviseert de politie."

Meer dan dat heeft de politie niet te vertellen. Op het Marienplatz bewaakt een agent de blokkade die de weg naar Stachus verspert. Ik vraag hem waarom. "Is Stachus niet afgesloten?" vraagt hij. "Nee," zeg ik. "Ik kom er net vandaan." "Oh," antwoordt de agent. Maar hij blijft op wacht staan, maar nu met enige twijfel in zijn ogen.

Ik word gebeld door Max, die erachter is gekomen dat de schutter niet bij hem in de supermarkt was. Dat die schutter zelfs niet bestond. "Iemand op Twitter had het over schoten op Stachus," zegt hij. "Ik stond bij de kassa vijf minuten verderop toen iemand begon te roepen: "Hij komt eraan!"

Dus laat Max al zijn spullen vallen en zet het op een lopen, samen met de andere klanten. Schappen vallen om, mensen duwen, kinderen huilen. Hij verstopt zich in een koud berghok. Met een vriend wurmt hij zich in een gootsteenkastje. Vlakbij belt een man zijn moeder om afscheid te nemen. Iedereen weet het zeker: we gaan dood. Tussen de bevroren worstjes en koteletten.

Max stuurt de voicemessage naar de whatsappgroep. Buiten roept iemand iets in het Arabisch. Max is een antifascist en vindt zichzelf normaal gesproken onbevooroordeeld. "Ik wist zeker dat dat de schutter was," zegt hij. Hij is even stil. "Echt ongelofelijk," zegt hij dan. "Ik haat zulke vooroordelen, maar toch was dat het eerste dat ik dacht. Iedereen dacht het. Omdat 11 september zoveel indruk op ons heeft gemaakt. Ook op mij."

"Ik heb er sinds 11 september zoveel over gelezen. Je zag die beelden overal, en opeens zat ik er middenin," zegt hij. "Het is bizar hoe het menselijk brein werkt."

De schutter in het Olympiawinkelcentrum was een achttienjarige eenling. Dat vertelt de politie op een persconferentie om twee uur 's nachts. De andere daders hebben blijkbaar nooit bestaan. "Maar voor ons waren ze levensecht," zegt Max. 2.300 agenten werden de straat op gestuurd. De politie kreeg vrijdagavond ontelbare telefoontjes en berichten over schietpartijen op andere plekken binnen. Geen daarvan bleek te kloppen. De massale paniek brak niet alleen in de supermarkt uit, maar ook op tientallen andere plekken, zoals het treinstation, Stachus en de bekende bierhal Hofbräuhaus.

Zijn de gebeurtenissen in München terrorisme? Het doet er nauwelijks toe. In de hoofden van de Münchenaren wel. Tegen die angst kan je weinig beginnen.

We blijven achter met verdriet om de slachtoffers. Een speciale bijeenkomst van de veiligheidsraad. Misschien een nieuwe antiterreurwet. De machine van angst en haat blijft doorratelen, op social media, in de kranten, in talkshows. Vrijdag heb ik meegemaakt hoezeer we er onderdeel van zijn. Daar blijf ik mee zitten.