Tech

Het Kweekvleeskookboek verkent de uitersten van de toekomst van kweekvlees

In een tijd waarin de grootste technologische en wetenschappelijke ontdekkingen hooguit een berichtje op nu.nl en met een beetje geluk een opiniestukje op de Volkskrant krijgen is het moeilijk om bij te houden welke vooruitgang nou echt iets voor je leven gaat betekenen. Neem bijvoorbeeld de presentatie van de eerste hamburger van kweekvlees vorige zomer. De ontwikkeling van kweekvlees kan wel eens een van de belangrijkste menselijke vooruitgangen ooit gaan worden, maar niemand in de media heeft het er meer over. Begrijpelijk, aangezien het waarschijnlijk nog een decennium of twee duurt voordat het er daadwerkelijk is, maar aan alle verafschuwde reacties af te lezen kunnen we maar beter nu al beginnen met nadenken over het acceptabel maken van de ‘Frankenburger’. 

Koert van Mensvoort, wetenschapper, filosoof en kunstenaar, is precies daar mee bezig. Van Mensvoort publiceerde in 2011 het boek Next Nature, over een filosofisch concept dat stelt dat onze technologische omgeving zo complex, alom vertegenwoordigd en oncontroleerbaar wordt, dat we het kunnen zien als een nieuwe eigen natuur. Vanuit die gedachte runt hij het blog Next Nature en ontwikkelt hij projecten die mensen op een tastbare manier in aanraking brengen met technologische vooruitgang. Een voorbeeld daarvan is de Nano-supermarkt, een tentoonstelling van nanotechnologieproducten die de komende tien jaar op de markt zouden kunnen komen. Nu werkt hij met zijn team aan het Kweekvleeskookboek, een boek waarin verkend wordt welke gerechten er in de toekomst gemaakt kunnen worden en hoe kweekvlees de eetcultuur kan veranderen. En geloof me, ze hebben gekke shit bedacht. Dingen die, als ze ooit gaan bestaan, sowieso een berichtje op nu.nl en een paar geschokte columns op Volkskrant gaan opleveren. Genoeg reden dus om Koert even op te zoeken en wat vragen te stellen.

Videos by VICE

Motherboard: Koert, vertel me even waarom jullie hiermee zijn begonnen?

Koert van Mensvoort: We zijn hier al zo’n twee jaar mee bezig, maar het leuke is dat we er sinds deze zomer met iedereen over kunnen praten. De presentatie van de kweekvleeshamburger was een bijzonder moment. Twee jaar geleden moest je nog stap voor stap uitleggen wat het was, nu hebben we die transitie al gemaakt. 

Dus jullie waren hier al veel langer mee bezig.

Het idee om vlees te laten groeien zonder daarvoor dieren te hoeven onderhouden en slachten is al heel oud. Winston Churchill had er zelfs al ideeën over. Daarnaast zijn we hier in Nederland al heel lang leidend op dit gebied. Er is rond de eeuwwisseling financiering voor gekomen, maar dat hield twee jaar geleden een beetje op. Op dat moment waren er wereldwijd zo’n vijf mensen full time mee bezig.

Dat was een grappig moment, we begonnen toen met een groep studenten na te denken over de nieuwe technologie, de potentie en de nieuwe eetculturen die het op zou kunnen leveren en realiseerden ons dat we het aantal mensen dat hiermee bezig was ineens verdrievoudigd hadden. De studenten kregen de opdracht om uit te werken wat de mogelijkheden zijn en dat is nu uitgelopen op het Kweekvleeskookboek.

Maar Koert, het duurt nog zo’n twintig jaar voordat kweekvlees er überhaupt gaat zijn. Wat heeft het voor zin om er nu een kookboek voor te maken?

Het gaat niet alleen om de toekomst van vlees, maar ook over het vlees van vandaag. We kopen nu blikken met worst of kipblokjes, omdat we daar – hoewel dat ook heel erg geabstraheerd vlees is – aan gewend zijn. Maar kweekvlees vinden de meeste mensen nep. Bovendien kunnen we, nu we er zo vroeg aan beginnen, een maatschappelijke discussie beginnen over wat we nou eigenlijk willen en niet willen. Het is een verkenning van wat er allemaal zou kunnen zijn. Door het tastbaar te ontwerpen kun je het concreter maken voor mensen, in plaats van er alleen maar over te praten. Als mensen het voor zich zien kunnen ze zich afvragen of ze het op zouden eten.

En? Zouden ze het opeten?

Nou je hebt bijvoorbeeld de Toverballetjes, een gerecht met aardappels, groente en allemaal raar gekleurde balletjes. Kinderen willen het graag hebben, ze vinden gewoon de kleuren er grappig uitzien en willen het eten. Maar volwassenen hebben daar hun bedenkingen mee. De keuze van kinderen is misschien niet de ultieme onderbuik, maar wel heel echt. Het ziet er gewoon lekker uit. Volwassenen zitten een beetje vast in het hedendaagse gebruik, de bitterbal, de rookworst, ook al zijn dat ook abstracties.

Ok, maar je neemt nu wel een onschuldig voorbeeld. Er staan een hoop heftigere dingen op het menu. De Celebrity Cubes, bijvoorbeeld. Heb je die expres uitgekozen om te provoceren?

Ik kijk graag hoe ver het kan gaan. Dat soort dingen trekken een nieuwe ruimte open die misschien eng lijkt, maar ik kan me voorstellen dat de maatschappij zich zo ontwikkelt. Het zou prima populair kunnen worden dat er Lady Gaga-blokjes op de markt komen, gekweekt uit haar stamcellen, voor haar echte fans die haar letterlijk willen consumeren. 

Eng idee. Heb je ook ideeën afgeschoten die te ver gaan?

Nee, zo werken we niet. We willen visualiseren en verkennen, maar geen moreel oordeel geven. We leggen het gewoon op tafel. Als we iets afschieten is dat omdat het smakeloos, slecht ontworpen of flauw is. De bedoeling is om alle hoeken van de ruimte te laten zien, niet om promotie te maken voor kweekvlees. Daarin willen we ook niet alleen de fantastische, maar ook de donkere kant laten zien. Zo heb je de In Vitro Me, een heel extreem idee, maar het scenario is poëtisch vormgegeven.

Vertel.

Nou, je zou dus in een soort sieraad, een kleine bioreactor op je lichaam, een stuk van je lichaam kunnen laten groeien en dat bijvoorbeeld op een gegeven moment bij een intiem diner serveren aan een geliefde.

Een soort tumor aan je geliefde voeren.

Je noemt het nu een tumor, maar het is ook een stukje poëzie. Ik kan me voorstellen dat je in een begin van een relatie zit en je zo’n gerecht serveert. Een heel intiem moment dat we nu nog niet kennen en ons ook niet kunnen voorstellen.

Zou jij het eten?

Ja, ik denk het wel. 

Lekker sausje erbij.

Ik zou het niet afwijzen, ik denk dat het een heel bijzonder persoonlijk cadeau zou kunnen zijn. Kijk, het gaat me niet om mensen boos maken, daar ben ik niet in geïnteresseerd. Maar ik wil ze wel uit hun comfort zone halen en laten kijken naar hun eigen vooroordelen. 

Over kannibalisme, bijvoorbeeld.

Ja, maar het levert ook interessante vragen op voor veganisten en vegetariërs. Het dwingt ze om terug te gaan naar de redenen waarom ze dat ook al weer zijn. Het zou natuurlijk kunnen dat ze geen vlees eten uit ethische overwegingen, maar als ze het vlees op hun eigen lichaam groeien wordt dat natuurlijk anders. Maar dat moeten ze natuurlijk helemaal zelf weten. We lopen nu vaak als slaapwandelaars onze technologische toekomst in. We kopen iets en pas een paar jaar later ga je echt nadenken over de consequenties ervan. Dit is een goede manier om een technologie als kweekvlees te laten landen. 

Hoe denk je eigenlijk dat kweekvlees op een gegeven moment echt op de markt gaat komen? 

Ik denk dat het net als de auto begint als paardloze wagen, dat het gaat refereren aan de producten die we al kennen. Dus dat zal waarschijnlijk betekenen dat het eerst terecht komt in worsten, gehakt, dat soort dingen. Producten van het lagere segment. Heel defensief als je het mij vraagt. 

Ik vraag het je.

Kweekvlees wordt nu nog heel erg defensief ingezet. We hebben een probleem: we moeten de wereld voeden, we moeten duurzamer werken en iets aan dierenwelzijn doen, en kweekvlees is één van de oplossingen. Maar het biedt zo veel meer mogelijkheden. Ik zit daar persoonlijk meer op te wachten. Niet alleen consumeren als vlees uit het lab, maar creatief ingezet om echt lekker te zijn. Je zou bijvoorbeeld sushi kunnen maken van zuiver vlees. Dat gaat nu niet vanwege bacteriën, maar je zou steriel vlees kunnen produceren dat weer totaal nieuwe gerechten oplevert. We kunnen nu nog helemaal zelf bepalen wat er gaat komen en juist daarom is het kookboek nu belangrijk. 

Vandaag wordt het Kweekvlees Kookboek officieel gelanceerd bij Felix&Foam in Amsterdam, voel je welkom