Hoe kon een extreemrechtse partij de Franse regionale verkiezingen winnen?

Op zondag behaalde het Front National onder leiding van Marine Le Pen rond de dertig procent van de stemmen in de regionale verkiezingen van Frankrijk. Dat maakt de partij, die door de meeste politiek commentatoren gezien wordt als zó rechts dat ze extremistisch zijn, de duidelijke winnaar. De conservatieve coalitie van Nicolas Sarkozy haalde slechts 27 procent van de stemmen, en de linkse alliantie van de Franse president François Hollande moest het doen met 23 procent.

Maar deze verkiezingen zijn niet de eindstand. Dit was slechts de eerste ronde, en ongeveer de helft van de Franse kiezers ging niet eens naar de stembus. Daarom is het niet onwaarschijnlijk dat, als de tegenstanders van het Front National hun troepen mobiliseren en hun krachten bundelen voor de tweede ronde, ze kunnen voorkomen dat het Front aan de haal gaat met de overwinning. Dat is min of meer wat er gebeurde bij de presidentsverkiezingen in 2002.

Toch zijn veel Europeanen geschrokken van deze eerste overwinning. Sommige commentatoren stellen zich al een toekomst voor waarin Marine Le Pen de president van Frankrijk wordt en ervoor zorgt dat het land vertrekt uit de Europese Unie. Maar hoe zijn we op dit punt beland? Waarom koos dertig procent van de kiezers voor een partij wiens oprichter vindt dat Auschwitz slechts "een voetnoot in de geschiedenis" is?

Ik besloot het aan mijn collega Julien Morel van VICE France te vragen. Dit is wat hij zei.

VICE: Hoeveel invloed hebben de recente terroristische aanslagen gehad op de uitkomst van de verkiezingen? En welke factoren speelden er nog meer?
Julien Morel: Dat is moeilijk in te schatten omdat er geen cijfers over zijn, maar ik zou zeggen dat het de uitslag wel heeft beïnvloed. Als je in Frankrijk een peiling had gehouden voor en na de aanslagen, weet ik zeker dat er een stijging te zien zou zijn in het aantal Fransen dat zegt: "Ik ga op extreemrechts stemmen door die terroristen." Maar de opkomst van Front National begon al dertig jaar geleden. In de vroege jaren tachtig was er al een voorpagina van Liberation, een van de grootste linkse kranten hier, waarop iets stond van: "Jean-Marie Le Pen: Frankrijk is vol".

Een belangrijke factor in de recente en ongekende stijging in populariteit van het Front National zijn de gevolgen van de globale economische crisis. Die heeft vooral veel invloed gehad op het noorden, waar vroeger alle fabrieken stonden. Je ziet dat de afgelopen tien jaar al die regio's die eerst op socialistische en communistische partijen stemden – dat was daar echt een familieding – nu allemaal voor het Front zijn. En dat is nu ook een familieding geworden: vaak stemmen ouders en hun kinderen allemaal op het Front National. De tweede factor is het klassieke argument dat 'links en rechts allebei hetzelfde voor me doen: niks'. En een derde factor is de stemonthouding. Gisteren heeft de helft van alle stemgerechtigden niet gestemd. En ja, een vierde factor is de angst voor de 'islamisering van Frankrijk', die een expliciete uiting is van het verborgen racisme dat al langer sluimert op het platteland van Frankrijk.

Het is namelijk wel zo dat de grote steden die, pak 'm beet, negentig procent van de immigranten huisvesten grotendeels niet op het Front stemmen. Want er zijn genoeg banen in de stad. Het zijn de minderbevolkte regio's waar veel werkloosheid heerst die op Front National stemmen.

In de media wordt Front National vaak beschreven als 'extreemrechts'. Is dat terecht, en zo ja, waarom?
Dat is zeker terecht. Vooral als je naar de geschiedenis van de partij kijkt. Front National werd opgericht door Jean-Marie Le Pen, een man die Arabische strijders martelde tijdens de Algerijnse Oorlog. Het is een partij waarvan de oprichter in de jaren tachtig zei dat de gaskamers in Auschwitz slechts "een voetnoot in de geschiedenis" zijn. Het is een partij die actief strijdt tegen de bouw van moskeeën, en die als ze demonstraties houden, skinheads erbij hebben om ervoor te zorgen dat alles ordelijk verloopt. Marine Le Pen, de dochter van de oprichter, heeft de afgelopen vijf jaar geprobeerd om de partij acceptabeler te maken door de bekendste racisten van de partij, inclusief haar eigen vader, te ontslaan en een paar nieuwe partijleden aan te nemen die openlijk homoseksueel zijn. Maar uiteindelijk komt het altijd weer op hetzelfde neer: weg met de islam, de banlieues, een voorkeur voor blanken, veiligheid, "links en rechts is één pot nat, wij zijn de echte verandering", etcetera.

Hebben ze hun standpunten aangepast nu ze een breder publiek proberen aan te spreken? Is het een goed teken dat de oude Le Pen eruit is gezet?
Niet echt, volgens mij. Het gaat er allemaal om dat ze de partij "ongevaarlijk" en politiek correct willen doen lijken, omdat ze in de jaren tachtig en negentig werden gezien als een stelletje neonazi's. Marine, omdat ze een vrouw is en toleranter is als het gaat om dingen als de economie of homoseksualiteit, komt minder bedreigend over dan een schreeuwende ouwe man die vroeger Algerijnen in elkaar sloeg en zichzelf "de Franse Reagan" noemde. Dus ik vind het geen goed teken; Marine is hun beste kans om aan de macht te komen. Die grepen ze met beide handen aan, en als je kijkt naar de uitslagen, werkt dat dus wel.

Hebben Jean-Marie Le Pen en zijn dochter eigenlijk nog contact met elkaar?
Afgaande op hun twitteraccounts denk ik van niet. De oude Le Pen zit vol met woede, en een groot deel daarvan is tegen zijn dochter gericht die hem eerder dit jaar ontsloeg. Hij gedraagt zich nu als een oude seniele gek – hij spuit echt de meest idiote racistische onzin – om Marine te kakken te zetten. Het is ergens best grappig.

Heeft hun opkomst geleid tot polarisatie binnen de Franse samenleving? Is dit een kloof tussen de stad en het platteland?
Ja, min of meer. Maar het is niet zo simpel en er zijn veel uitzonderingen. Neem bijvoorbeeld Bretagne, dat bestaat voor het grootste gedeelte uit platteland, maar de mensen stemmen overwegend links. Zoals ze altijd al deden. En dat ondanks dat zij de eerste klappen van de crisis voelden. En de Provence in het zuidoosten, waar Front National zijn hoogste scores behaalde, bestaat grotendeels uit steden: Cannes, Nice, Toulon, Marseille. En die regio is al twintig jaar lang het grootste bolwerk van Front National. Die hele regio zit gewoon vol met klootzakken.

Wat voor effect hebben deze resultaten op de Franse maatschappij? Zullen hun opvattingen meer geaccepteerd worden?
Nee, dat gaat niet gebeuren. Het is hoogstwaarschijnlijk dat ze in geen enkele regio als winnaar uit de bus komen, want de inwoners van Frankrijk stemmen waarschijnlijk tegen de partij in de tweede ronde – en dan hebben we het over zeventig procent van de complete Franse populatie, uitgezonderd van de mensen die gisteren niet stemden (zo'n vijftig procent van de bevolking). Maar het punt is, de media voelt zich verplicht om over ze te berichten en ze uit te nodigen voor praatprogramma's en actualiteitenprogramma's. Dat is het grote probleem: ze zijn erg zichtbaar nu.

Wat kan dit voor Europa betekenen?
Ik denk dat 1. de EU zoals we die hebben opgericht niet blijkt te werken zoals we dachten en dat 2. elke economische crisis in de geschiedenis heeft geleid tot politieke catastrofes en zelfs oorlogen. De beste manier om de opmars van extreemrechts de kop in te drukken in Europa is om een einde te maken aan de crisis. En door Griekenland niet kapot te maken, bijvoorbeeld. We moeten gewoon wat aardiger zijn voor elkaar, ook op economisch vlak.

Is er een kans dat Marine Le Pen de komende presidentsverkiezingen wint?
Geen enkele kans, eigenlijk. Als Front National de tweede stemronde haalt, bij welke verkiezing dan ook, zal iedereen tegen ze stemmen, net zoals in 2002. We zijn niet zó dom. Het echte probleem is dat we waarschijnlijk Nicolas Sarkozy opnieuw als onze president krijgen in 2017. Ik walg er nu al van. Het is net alsof Bush opnieuw het Witte Huis betreedt. Of Reagan. Het is een nachtmerrie en een grote schande voor ons allemaal. En wij zijn dan zogenaamd het land van de mensenrechten, van de revolutie, van de literatuur?

Wat moet en kan er volgens jou gedaan worden tegen deze opmars?
Ten eerste moet president Hollande een fatsoenlijk links beleid bedenken voordat hij vertrekt. Dat gaat niet gebeuren, dat weet ik zeker. Als hij ook maar veertig procent bereikt van wat de bevolking van hem verwachtte toen ze op hem stemden, is er een kans voor links. Maar hij is te druk met het bombarderen van IS, dus ik ben daar niet zeker van. Ten tweede moet hij de jeugd aanspreken. Het aantal jongeren dat op Front National heeft gestemd is krankzinnig: meer dan één op de drie mensen tussen de leeftijd van 18 en 35. Als hij zijn werk goed doet en jonge mensen, zijn partij, en de mensen die weigerden te stemmen weer weet te interesseren voor politiek, ziet onze toekomst er een stuk rooskleuriger uit.