De Islamitische Staat voert oorlog tegen magie

De Islamitische Staat schroomt niet om burgers aan te vallen. De laatste tijd zijn niet alleen homo's en journalisten het doelwit, maar ook staatsgevaarlijke goochelaars. Eerder deze maand kwam het nieuws naar buiten dat er een straatartiest was onthoofd op een plein in Raqqa, de hoofdstad van de Islamitische Staat in Syrië.

De illusionist – die de bijnaam Tovenaar kreeg – stond bekend als een entertainer die met onschuldige trucjes, zoals het laten verdwijnen van munten en telefoons, de lokale bevolking vermaakte. Volgens de Daily Mirror werd hij beschuldigd van "het creëren van illusies en leugens," dat volgens de islam een belediging is. Hij werd veroordeeld tot onthoofding. Een activist die onlangs uit Raqqa vluchtte en bekend was met Tovenaar, zei tegen de Daily Mirror dat de goochelaar populair was en alleen maar voor vermaak zorgde: "De mensen noemden hem Tovenaar, en kinderen vonden hem geweldig. Hij deed niks wat in strijd met de islam was, maar hij moest het toch met zijn leven bekopen."

De Islamitische Staat strijdt al langer tegen alle vormen van magie. Onderstaande video werd in juli gepubliceerd door de media-afdeling van de organisatie. In de video is te zien hoe een man uit Aleppo wordt beschuldigd van tovenarij en naar de plek van zijn onthoofding wordt gebracht. Een andere propagandavideo laat zien hoe IS-strijders een zogenaamd "tovenaarsnest" doorspitten, op zoek naar boeken over magie terwijl ze verkondigen dat de gepaste straf een zwaardslag is.

Het is duidelijk dat de Islamitische Staat de bedreiging van bovennatuurlijke krachten serieus neemt. Om te begrijpen waarom onschuldige straatartiesten in hetzelfde hokje worden geplaatst als vermeende satanische magiërs, sprak VICE met Adam Silverstein. Hij is hoogleraar Abrahamitische godsdiensten aan de Bar-Ilan University in Tel Aviv en de auteur van het boek Islamic History: A Very Short Introduction. Daarnaast is hij goochelaar en lid van de Magic Circle, een Engelse organisatie die zich richt op het "promoten en verbeteren van de kunst der magie."

Volgens Silverstein is de kern van het probleem grotendeels semantisch. "Het Arabische woord voor 'magie' is sihr, en in de Koran wordt daarmee zwarte magie bedoeld. In modern Arabisch wordt hetzelfde woord gebruikt voor entertainende magie," verklaarde Silverstein. "Dat kan leiden tot ongelukkige verwarringen die soms serieuze gevolgen hebben voor goochelaars in de moslimwereld."

"Hoofdstuk 2, vers 102 van de Koran stelt specifiek dat het 'de Satans' zijn die lesgeven in magie," zei hij. "Aangezien sihr wordt geassocieerd met 'de Satans' zou het me niks verbazen als sommige moslims sihr associëren met gevaarlijke krachten, hoe onschuldig het ook bedoeld is."

Mamdouh Marzouki is het daarmee eens. Hij is een bekende goochelaar uit Saoedi-Arabië met de artiestennaam Mumdo, en hij vertelde dat zijn vak regelmatig verkeerd wordt begrepen.

"Zwarte magie is een zonde in de Koran," zei Marzouki. "Het wordt beschouwd als kwaadaardig en het werk van de duivel, daarom is het verboden. Tot op de dag van vandaag bestaat er veel verwarring over zwarte magie en wat ik doe."

"Wat ik doe, met alle respect voor goochelaars, is geen echte magie," zei hij. "Het zijn maar trucjes en misleiding, maar veel mensen in dit deel van de wereld geloven dat wat ik doe echt is. Ik doe mijn best om ze te laten zien dat het niet zo is. Soms ga ik zelfs zo ver dat ik de goochelaarscode breek en een aantal trucs onthul om te bewijzen dat het slechts illusies zijn."

Tijdens zijn onderzoeken deed Silverstein goochelshows voor kleine groepen in Jordanië, Egypte en Arabische dorpjes in Israël. Hij zei dat "de ontvangst doorgaans positief was, maar dat toeschouwers vaak ook angstig reageerden." Die angst komt volgens Silverstein "omdat ze vanuit hun culturele perspectief interpreteren wat ze zien. En dat perspectief is vaak beïnvloed door het geloof in demonen en dergelijke.

"Ik herinner me een optreden waarbij een groep oudere mannen een simpele truc bekeken en vervolgens wegliepen terwijl ze mompelden over de krachten van de Djinn."

Het geloof in bovennatuurlijke krachten komt volgens onderzoek veel voor in de moslimwereld. Vooral in het Midden-Oosten gelooft meer dan de helft van de bevolking in Djinn. Tovenarij is vrijwel universeel verboden binnen de Islam.

De shows van Marzouki zijn sterk beïnvloed door hippe Amerikaanse illusionistenshows: hij laat vrouwelijke toneelknechten verdwijnen en tovert helikopters tevoorschijn.

"Siegfried en Roy, David Copperfield en Jeff McBride zijn goochelaars die mij hebben beïnvloed, en ik kijk nog steeds tegen ze op," zei Marzouki. Toch wordt hij nog steeds bekritiseerd en beschuldigd van hekserij, omdat veel moslims het onderscheid niet maken tussen zwarte magie en de extravagante trucjes die hij doet om zijn geld te verdienen.

Het is niet alleen de Islamitische Staat die dat onderscheid niet kan of wil maken. In Saoedi-Arabië baseren rechters hun uitspraak op de interpretatie van heilige teksten. Ook hier worden vermoedelijke goochelaars publiekelijk onthoofd. De shariapolitie heeft zelfs een eenheid die gespecialiseerd is in antihekserij. Zij worden erop uitgestuurd om gevallen van zwarte magie en tovenarij te onderzoeken. Volgens The Jerusalem Post zijn zelfs Harry Potter-boeken verboden in het koninkrijk.

In 2008 werd Ali Hussain Sibat – host van een populair televisieprogramma waarin helderziend advies aan bellers werd gegeven – gearresteerd nadat er undercover onderzoek was gedaan. Hij werd beschuldigd van "het beïnvloeden van geesten, het voorspellen van de toekomst, het maken van behekste brouwsels en tovenarij", meldde The New York Times.

Sibat werd veroordeeld tot onthoofding omdat hij een tovenaar was, maar uiteindelijk draaide de Saoedische Hoge Raad de veroordeling terug, na een hoop internationale kritiek.

Ook Marzouki heeft problemen met de overheid gehad. "Mijn vergunning om op te mogen treden werd geweigerd en ik moest een aantal shows afzeggen omdat mensen niet altijd het verschil tussen illusies en echte tovenarij begrepen," zei de illusionist. Het komt regelmatig voor dat hij shows weigert als hij het gevoel heeft dat hij "getreiterd zal worden door de religieuze politie". Ook voor andere goochelaars in het Midden-Oosten is dit het geval. "Een aantal van mijn collega's heeft om dezelfde reden shows afgezegd.

Magie is duidelijk een complex en lastig probleem in de moslimwereld. Maar waarom staat er de doodstraf voor?

De doodstraf voor magie, of sihr, ligt verankerd in de Islamitische geschiedenis en wetgeving. Ahmed Fekry Ibrahim is hoogleraar Islamitische Wetgeving aan de McGill Universiteit. Toen we hem vroegen over de goochelaar in Raqqa, zei hij dat "het invoeren van deze straf ieder geval deels beïnvloed is geweest door oude wetten uit een premodern tijdperk."

"Premoderne moslimjuristen zijn het er grotendeels over eens dat moslims die zich met magie bezighouden de doodstraf moeten krijgen," voegde Ibrahim eraan toe. Volgens hem is dit de reden achter de onthoofding in bovenstaande propagandavideo.

Hij benadrukt wel dat "de regelmatige vervolging van goochelaars een recent fenomeen is. In de geschiedenis van rechtszaken in bijvoorbeeld het Ottomaanse Rijk, is er geen enkele inquisitie van magiërs of heksenjacht geweest.

De manier waarop men tegen goochelen aankijkt is gelukkig langzaam aan het verbeteren, zegt zowel Silverstein als Marzouki. Beiden zijn van mening dat het populaire televisieprogramma Arabs Got Talenteen cruciale rol speelt in de groeiende acceptatie van goochelaars.

"Het publiek is zich veel beter bewust van wat ik doe. Daardoor is het nu iets veiliger," zegt Marzouki.

Toch verbaast hij zich niet over de executie van de straatartiest in Raqqa: "Ik verwacht alles van de Islamitische Staat. Het zijn extremisten die onschuldige vrouwen en kinderen vermoorden, dus het verbaast me niks. Ik vind het spijtig voor de goochelaar, en mijn hart gaat uit naar zijn familie. Het is tragisch en had niet moeten gebeuren. Straatartiesten zijn entertainers, en deze man probeerde een glimlach op de gezichten van mensen te toveren in een erg moeilijke tijd."