Hoe tuktuk-chauffeurs de helden van de demonstraties in Irak werden

“Als we zouden moeten wachten op de ambulance, zou de helft van de gewonden doodgaan,” zegt 29-jarige Randa, een demonstrant op het Tahrirplein in de Iraakse hoofdstad Bagdad. Ze omschrijft de tuktuk als de “ruggengraat” van de demonstraties die sinds oktober worden gevoerd tegen de corruptie in de regering en het gebrek aan toegang tot basisvoorzieningen. Randa, die zelf ook gewonde demonstranten heeft geholpen, zegt dat die taak onmogelijk was geweest zonder de tuktuks. “Ik ben zo blij dat we ze hier hebben. De tuktuk-chauffeurs zijn dapper, nemen risico's en offeren zichzelf op om anderen te helpen.”

De afgelopen maand reden er honderden tuktuks door de straten van Bagdad: het centrum van de Iraakse protesten. In tegenstelling tot ambulances, die er uren over doen om op een bepaalde plek te komen, kunnen de behendige driewielers de gewonde demonstranten snel vervoeren. Ze worden daarbij geholpen door mensen die voor de tuktuks lopen en de menigte uiteendrijven. De tuktuks zorgen er ook voor dat de demonstranten EHBO, water, maskers, helmen en anti-traangasbrillen krijgen. Een van de belangrijkste redenen waarom de chauffeurs zo'n groot symbool van de demonstraties zijn geworden, is dat ze het allemaal voor niets doen.

Sinds het begin van de demonstraties zijn er meer dan 260 demonstranten gedood en meer dan 11.000 gewond geraakt. Het is een van de grootste demonstraties in de recente geschiedenis van Irak. De demonstranten willen een einde maken aan de corruptie en eisen meer werkgelegenheid. Irak is een enorm olierijk land, maar volgens de Worldbank leeft 22 procent van de bevolking op de een of andere manier in armoede en is 25 procent werkloos.

Loai, een 24-jarige tuktuk-chauffeur uit het Tarek-district in het oosten van Bagdad, zegt dat het geen moeilijke beslissing was om inkomsten mis te lopen en mee te doen aan de demonstraties. “Het beeld dat mensen van ons hebben is tijdens de revolutie veranderd,” zegt hij. “Ze realiseren zich dat wij ook slachtoffers zijn van het regime. Ik ben blij dat ik met mijn broeders en zusters op het Tahrirplein kan zijn.”

De Iraakse bevolking heette de tuktuks in de eerste instantie geen warm welkom, toen ze twee jaar geleden in het straatbeeld verschenen. De gemotoriseerde versie van de traditionele riksja kost ongeveer 2250 euro en is daarmee veel goedkoper dan een auto – waardoor ze zich snel verspreidden als goedkoop vervoermiddel in bepaalde buurten. Zowel het voertuig als de chauffeurs werden door veel mensen gezien als achteruitgang en als plaag.

“Mijn tuktuk is mijn levensonderhoud en dat van mijn gezin,” zegt de 27-jarige Ahmed Raad, een andere tuktuk-chauffeur die sinds 25 oktober demonstranten op het Tahrirplein helpt. “Ik verdiende 22 tot 35 euro per dag, maar wat is nou belangrijker: mijn persoonlijke gewin of dat van de maatschappij?” Hij zegt dat hij en zijn collega-chauffeurs nooit betaling zouden accepteren voor hun werk tijdens de demonstraties. “Dit is geen baan, maar een plicht. Maar om eerlijk te zijn bieden sommige demonstranten ons wel geschenken aan. Die weigeren we altijd, maar ze staan erop dat we ze aannemen. Maar ik zweer je dat het ons hoofddoel is om de demonstranten te helpen.”

Het is duidelijk dat de mening over tuktuks is veranderd. De tuktuk is nu onderdeel van de Iraakse popcultuur: er zijn liedjes en gedichten aan gewijd en de vraag naar tuktuk-sleutelhangers, t-shirts en houten souvenirs is groot. Deze video, waarin een groep vrouwen een tuktuk-chauffeur toejuicht, is veel gedeeld. De vrouwen vergelijken het belang van de tuktuk met een nationale vlag. “Vlag, 't is een vlag, de tuktuk is een vlag!” schreeuwen ze. De chauffeur wordt emotioneel en barst in tranen uit.

De 22-jarige demonstrant Wafaa betreurt de manier waarop ze vroeger tuktuk-chauffeurs behandelde. “Ik verontschuldig me voor elk slecht woord dat ik heb gebruikt of elke nare blik die ik hen heb toegeworpen,” zegt ze. “Het zijn jonge mensen die tegen onrecht strijden. Ik heb spijt dat ik hen continu heb bekritiseerd, maar ik heb het goedgemaakt door twee keer per week speciaal bereide maaltijden aan ze uit te delen op het Tahrirplein.”

Bekijk hieronder meer foto's van tuktuks in de Iraakse protesten.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE Arabia.