Tien vragen die je nooit durfde te stellen aan een orthodox-joodse vrouw

Als paramedicus bij de vrijwilligersorganisatie Hatzalah rijdt ze namelijk in een ambulance, en brengt ze zo nu en dan een kind ter wereld. Dat gebeurde twee maanden geleden nog, toen tijdens de sjabbat ineens haar telefoon ging. “Levens redden is de hoogste religieuze wet,” zegt ze. Dus blijft haar telefoon aan – ook tijdens de sjabbat.

Gitty is 44 jaar, dochter van een Holocaustoverlevende en 26 jaar getrouwd met Eli, die ze voor haar huwelijk slechts vijf keer eerder had ontmoet. Ik ontmoet haar in haar appartement in de wijk Ramot in Oost-Jeruzalem. We zitten aan een lange tafel en praten over Arabieren, cheeseburgers en homo’s.

VICE: Is het niet raar om nephaar boven op je eigen haar te dragen?
Gitty Beer: Ik merk de pruik haast niet meer, omdat ik ‘m altijd draag. Ik voel me er een koningin door – ik heb er drie. Je haar moet bedekt zijn als er een man bij je in de buurt is die niet jouw man is. Een muts is ook toegestaan, maar daar hou ik niet zo van. Ik voel me naakt als ik er geen draag; jij zou jezelf toch ook niet naakt laten zien aan je vrienden of familie? Ik doe ‘m alleen af als ik samen ben met mijn man. Ik ga verder niet naar de kapper, maar verzorg het zelf. Mijn eigen haar is prachtig, maar alleen mijn man krijgt dat dus te zien.

Voel je je slecht als je naar andere mannen kijkt?
Ik kijk heel vaak naar andere mannen – om een partner voor mijn dochter te vinden. Maar zelfs dan bekijk ik ze niet op een seksuele manier. Ik kijk gewoon naar ze. Het gaat me te ver om een man op straat aan te spreken. Ik geef mannen überhaupt geen hand als ik ze ontmoet. Niks mis mee, toch?

Voel je je in de orthodoxe rolverdeling tussen mannen en vrouwen niet een beetje een tweederangs persoon?
Absoluut niet. Dat je de geslachten van elkaar scheidt betekent niet automatisch dat je een van de twee onderdrukt. Je kunt ook profiteren van die scheiding: op school kun je je bijvoorbeeld veel beter concentreren als er geen jongens zijn op wie je indruk wilt maken. In sommige ultra-orthodoxe gemeenschappen heb je wel regels die je als antifeministisch zou kunnen opvatten. In een speciale chassidische gemeenschap mogen vrouwen bijvoorbeeld geen auto besturen. Zelf vind ik dat ook raar. Maar in de meeste gemeenschappen zie ik geen verschil in de manier waarop mannen en vrouwen worden behandeld. Veel orthodoxe vrouwen werken en hebben doelen, dromen en gelijke rechten.

Verveel je je weleens in de synagoge?
Soms kan het inderdaad wel een beetje saai worden. Dan maak ik maar gewoon wat plannen voor de komende dagen, praat ik een beetje met mensen of zoek ik een toekomstige partner voor mijn dochter. Maar bij lezingen kun je je ook weleens vervelen, terwijl dat niet hoeft te betekenen dat de lezing zelf saai is. Iedereen heeft een eigen relatie met G’d. Sommige worden gekenmerkt door naar de synagoge te gaan, te bidden en de Thora te lezen. Maar dat hoeft allemaal niet.

Omdat je tijdens de sjabbat geen elektrische apparaten mag bedienen, gebruiken sommige orthodoxe joden tijdschakelaars. Maar ben je dan niet aan het valsspelen?
Ik zie het meer als een hulpmiddel om het leven wat makkelijker te maken. Daar is toch niets op tegen? We programmeren de verwarming en zetten de airconditioning aan voordat de sjabbat begint. Er zijn zelfs speciale sjabbatliften die automatisch op elke verdieping stoppen, zodat je niet op een knop hoeft te drukken. Joden zijn altijd heel ingenieus geweest en weten voor alles een oplossing te vinden. Ook de regel dat je je altijd haar moet bedekken is daar een voorbeeld van: wij zeggen dat een pruik dan gewoon oké is, want dat is tenslotte ook een bedekking.

Zou je niet wat minder regels in je leven willen hebben?
Nee, ik hou van mijn leven en van de regels, en ik vind ze goed. Je moet alleen wel een onderscheid maken tussen de regels die G’d ons heeft gegeven en de regels die mensen zelf hebben verzonnen. Bijvoorbeeld de chassidische traditie om midden in de zomer een bontmuts te dragen, terwijl het dertig graden is. Dat is gewoon een regel die een rabbijn een keertje heeft bedacht. Voor sommigen is het alsnog een belangrijk onderdeel van het geloof, en dat is natuurlijk prima. Maar ik blijf zelf bij de kern en hou me alleen aan de regels die G’d me heeft gegeven.

Wat vind je van mensen die orthodox zijn opgegroeid en zich later afkeren van hun geloof?
Ik snap dat het kan gebeuren, zeker als het geloof je in je jeugd wordt opgelegd, er niets wordt uitgelegd en je alles blindelings moet opvolgen. Het is belangrijk om de wetten uit te leggen, ze te begrijpen en er vragen over te kunnen stellen. Je zou de verbinding met G’d moeten kunnen voelen. Hij weet precies wat je wil en wat je nodig hebt. Bijvoorbeeld dat je tijdens de sjabbat rust. Ik begrijp niet waarom iemand een ander leven zou willen.

Hoe vaak heb je zin in een cheeseburger met bacon?
Nooit. Je hebt geen zin in dingen die je nog nooit hebt geproefd, en ik ben mijn hele leven opgegroeid met het idee dat cheeseburgers walgelijk zijn. Ik zal je een vergelijking geven, zodat je het kunt begrijpen: toen ik naar China ging, zag ik dat er kakkerlakken op de markt werden verkocht. Heerlijk, denkt de lokale bevolking. Maar het leek mij ontzettend smerig. Zo is het ook met een cheeseburger – het is voor mij iets compleet vreemds.

Vind je dat Palestijnen het recht hebben om in Israël te wonen?
Iedereen moet natuurlijk het recht hebben om te leven waar hij wil, zolang ze goede burgers en goede mensen zijn, mij niet willen vermoorden en bijdragen aan de samenleving. Ze mogen in mijn huis wonen, zolang ze huur betalen. Als orthodox persoon zou ik het liefst in een religieuze omgeving wonen waarin iedereen hetzelfde is ingesteld. Tijdens de sjabbat mogen we bijvoorbeeld niet autorijden, dus woon ik graag in een gebied zonder auto’s. Maar als iemand anders hier zou willen wonen, is dat geen probleem.

Veroordeel je homo’s?
Ik denk niet dat mensen bewust de wetten van G’d negeren. In de Thora staan speciale regels die homoseksualiteit verbieden, maar ik veroordeel niemand. Iedereen is een individu, iedereen wil het beste leven leiden. Persoonlijk zou ik de regels wel naleven, maar kan ik iemand anders veroordelen? Weet ik wat zij voelen? Er is maar een wezen dat kan oordelen – en dat is G’d.