Overal ter wereld zuigen bidsprinkhanen de hersenen van vogels uit via hun ogen

Gigantische insecten met een voorliefde voor vlees dat klinkt meer als sci-fi-film uit de jaren 80. Maar deze allesverslindende honger komt op meer plekken voor dan we denken. Misschien wel in je eigen achtertuin.

Ik heb het niet over bloeddorstige spinnen of mensachtige kakkerlakken. Nee, ik heb het hier over bidsprinkhanen en hun voorliefde voor het vangen en opsmikkelen van vogels.

Bidsprinkhanen die vogels eten is een natuurverschijnsel dat mensen niet vaak zien. Toch was dit fenomeen vreemd genoeg voor een groep zoölogen uit Zwitserland en de Verenigde Staten om er onderzoek naar te doen. Ze wisten al dat bidsprinkhanen vlees eten en ook nog eens jagers met een onstilbare honger zijn. De onderzoekers keken daarom naar 147 gevallen – zowel door amateurs als academici gemeld – van bidsprinkhanen die op vogels joegen, in de hoop meer over dit vreemde gedrag te weten te komen.

"Veel ervaren vogelspotters en ornithologen hebben op z'n minst wel gehoord dat bidsprinkhanen wel een viergangendiner van vogel houden, maar de meeste amateurs reageren geschokt als ze het horen," zei Kenn Kaufman, redacteur bij de National Audubon Society, per mail. "Een vogelmagazine publiceerde een paar jaar geleden een foto van een bidsprinkhaan die op een vogel zat te kauwen, en zoals je je wel voor kunt stellen, gingen sommige lezers daar helemaal lijp op."

De bevindingen van de wetenschappers, die laatst werden gepubliceerd in het Wilson Journal of Ornithology, suggereren dat bidsprinkhanen over de hele wereld hun tanden in nietsvermoedende vogeltjes zetten. Bidsprinkhanen hebben hun tanden in maar liefst 24 verschillende vogelsoorten verspreid over 14 families gezet. Bijna 70 procent van de gevallen vond plaats in Noord-Amerika, waar kleine kolibries de meest voorkomende prooi waren. In de staten New York, North Carolina, Texas, Arizona en Californië kwam dit volgens het onderzoek het meeste voor.

"In oudere literatuur zijn er allerlei verhalen te vinden over bidsprinkhanen die bizarre prooien eten, zoals duizendpoten en giftige spinnen. Dat waren alleen 'Gladiator'-achtige omstandigheden, waarbij ze een bidsprinkhaan samen met een andere angstaanjagende ongewervelde in een potje of kooi gooiden," vertelde co-auteur van het onderzoek Michael Maxwell per mail.

Maar sites als YouTube hebben het moderne wetenschappers makkelijker gemaakt om beelden te verzamelen van bidsprinkhanen die in het wild vogels vangen. Het idee om videobeelden te bekijken kwam voort uit dat de wetenschappers wilden zien "wie de jager is en wie de prooi is," voegde Maxwell toe.

Een interessante bevinding was dat dit gedrag op ieder continent behalve Antarctica werd geobserveerd, bij twaalf verschillende soorten bidsprinkhaan. Volgens hoofdauteur van het onderzoek Martin Nyffeler is dit "een spectaculaire vondst."

"Voor veel van ons was het meest verbazende de hoeveelheid niet-kolibries die aan de bidsprinkhaan ten prooi vielen," voegde Kaufman toe. "De andere waren allemaal kleine zangvogels, maar nog. Sommige moeten ongeveer 10 gram wegen, wat erg zwaar is voor een insect."

Gek genoeg bleken alle bidsprinkhanen vrouwtjes te zijn. Die zijn niet per se agressiever, maar doen wel aan seksueel kannibalisme als ze honger hebben. Tot twee keer toe werden zelfs vrouwelijke bidsprinkhanen gespot die een vogel aan het opeten waren terwijl ze aan het paren waren met een mannetje.

Wat de implicaties daarvan waren kwam niet terug in het onderzoek, maar de auteurs merkten op dat het vooral de grotere exemplaren waren die op vogels jaagden: sprinkhanen van ongeveer zes centimeter groot. Toevallig zijn sommige bidsprinkhaansoorten seksueel dimorf, wat betekent dat de vrouwtjes groter zijn dan de mannetjes.

De meeste vogels werden overvallen op voederplekken, waarbij de bidsprinkhanen bijna altijd op de kop, nek, of keel afgingen. Hun slachtoffers stierven meestal binnen een paar minuten, maar niet zonder strijd. De bidsprinkhanen scalpeerden en onthoofdden soms hun prooi. Dat klinkt nodeloos bruut, maar het is iets dat vrouwelijke bidsprinkhanen wel vaker doen bij mannetjes nadat ze ermee gepaard hebben.

Hier is een bijzonder brute aanvalsmethode, omschreven in het onderzoek:

Een robijnkeelkolibrie (Archilochus colubris) legt het af tegen een bidsprinkhaan (Tenodera sinensis) in de Amerikaanse staat Michigan. Afbeelding: Chris McCarthy

Dat gezegd hebbende, moeten we alle bidsprinkhanen die we tegenkomen maar vermoorden? Zeker niet.

De afgelopen eeuw zijn twee grote bidsprinkhaansoorten, de Europese bidsprinkhaan (Mantis religiosa) en de Chinese bidsprinkhaan (Tenodera aridifolia sinensis), geïntroduceerd in Noord-Amerika als middel om ongedierte te bestrijden. Het onderzoek meldde dat deze bidsprinkhanen misschien een bedreiging vormen voor het aantal kolibries in de regio. Ook al peuzelen bidsprinkhanen af en toe een vogeltje op, toch zijn ze op geen enkele manier een grotere bedreiging voor kolibries dan bijvoorbeeld verlies van habitat.

"Hoe raar en gruwelijk het gedrag ook lijkt, ik denk niet dat het een bedreiging vormt voor het overleven van welke kolibriesoort dan ook, omdat het niet vaak voorkomt in verhouding tot de totale populatie," zei Kaufman. "Dus ik zou zeggen dat het een interessant fenomeen is, maar geen bedreiging voor het voortbestaan."

Dus als je een bidsprinkhaan een vogel op ziet eten, hou je er dan buiten. Kijk even de andere kant op, en onthoud wat we hier graag zeggen: de natuur is gewelddadig.