FYI.

This story is over 5 years old.

WK 2018

Iraanse vrouwen vechten voor hun recht om voetbalsupporter te zijn op het WK

Een groep van negen fans reisde af naar het WK in Rusland om te protesteren tegen het stadionverbod voor vrouwen in Iran.
Foto via Wikimedia Commons/Maryam Takhtkeshian

Als 11-jarig meisje die opgroeide in Yazd (een religieuze stad in centraal-Iran) werd Fatemeh verliefd op voetbal, toen ze een wedstrijd van Argentinië keek in haar ooms kamer tijdens het WK 1998 in Frankrijk.

“De meeste wedstrijden komen in Iran pas laat in de nacht op tv,” zegt ze tegen VICE via WhatsApp (Fatemeh en alle andere Iraanse vrouwen die zijn geïnterviewd voor dit verhaal, hebben gevraagd niet hun volledige naam te gebruiken, uit angst voor represailles voor het openlijk bekritiseren van het Iraanse regime). “We hadden maar één tv dus keken we met de lichten uit en het volume laag, zodat we de volwassenen niet zouden wakker maken.”

Advertentie

Een kijkje nemen in deze vreemde en exotische wereld, duizenden kilometers verderop, waar Argentijnse, vrouwelijke fans in een t-shirt en korte broek dansten op de tribunes, was een groot contrast met de hijab-geklede vrouwen uit haar dagelijks leven.

“Yazd is altijd streng islamitisch geweest,” zegt ze. “Zelfs nu, twintig jaar later, worden meisjes woedend aangekeken als ze lopen in iets kleurrijks of in een korte rok.”

Toen het WK op z’n einde liep, stortte Fatemeh zich in het supporten van de club van de familie, Persepolis F.C. uit Teheran. Ieder jaar reden haar vader en broers in zes uur naar de hoofdstad voor de jaarlijkse derby met Esteghlal F.C. in het Azadi stadion, een wedstrijd die zo belangrijk is dat veel winkels hun deuren sluiten die dag.

Toen ze terugkwamen met rode gezichten en verhalen over het schorre gezang, de trompetten en de uitzinnige rivaliteit tussen 100.000 fans, wist ze het zeker. Dit wilde zij ook.

Voor de WK-wedstrijd Iran-Marokko afgelopen week in Rusland, zette Fatemeh voor het eerst een stap in een stadion. Dat was bijna twee decennia na de wedstrijd van Argentinië die haar van voetbal deed houden. Zoals veel Iraanse vrouwen die naar Rusland reizen voor het WK, neemt ze ook een spandoek mee het stadion in, naast wat Iraanse vlaggetjes, met een boodschap voor zowel de FIFA als de Iraanse overheid.

Hij is vrij simpel: “Ik wil ook een zitplaats in het Azadi.”

Advertentie

Iraanse vrouwen protesteren tegen de Revolutie van 1979. Vrouwen zijn sindsdien niet meer welkom in stadions. Foto via Wikimedia Commons.

Het stadionverbod voor vrouwen dateert uit 1979 als gevolg van de Iraanse Revolutie, toen de Perzische monarchie omvergeworpen en vervangen werd door de Islamitische Republiek Iran. In de eerstvolgende jaren legde de geestelijkheid stap voor stap grotere beperkingen op voor vrouwen, op alle terreinen. En dus uiteindelijk ook een wet die het vrouwen verbiedt om in stadions te komen waar mannen zijn.

“In Iran zijn die islamitische beperkingen niet onderhandelbaar,” zegt Fatemeh (die zelf acht jaar na de revolutie is geboren). “In zo’n extreem religieuze omgeving worden vrouwen langzaamaan geforceerd deze discriminatie te accepteren. Beetje bij beetje. Het is niet alsof vrouwen ineens niks meer mochten. Het was een proces en daardoor werd het onderdeel van onze levens. Toen ik opgroeide vroeg geen enkele vrouw zich af waarom we niet mee mochten naar het stadion met onze vaders en broers. Waarschijnlijk omdat we het antwoord al wisten. Het was jammer en niets meer.”

Voetbal is al sinds het einde van de 19e eeuw onderdeel van de Iraanse cultuur, maar in 1998, toen Iran zich na lange tijd kwalificeerde voor het WK, kwam de voetbalkoorts pas echt op gang. Veel meisjes, waaronder Masha, toen 16 jaar en opgroeiende in Teheran, ontdekte de sport voor het eerst.

“Veel meisjes hoorde pas over het fenomeen ‘voetbal’ vlak voor de play-off wedstrijd tegen Australië, dat was een grote bevestiging voor het land,” zei ze tegen VICE, via WhatsApp. “De wedstrijd begon ‘s middags in Iran, bijna niemand was aan het werk of op school die dag. Scholen stuurden nog waarschuwingen rond zodat leerlingen niet afwezig zouden zijn, maar in plaats daarvan zaten hele families aan de tv gekluisterd, ook al keken ze zonder met bijna geen hoop. Dat we toen wonnen was ongelooflijk voor ons. Mensen vierden het de hele nacht op straat.”

Advertentie

Iran kwam misschien niet verder dan de groepsfase dat jaar, maar deze nieuwe generatie vrouwelijke voetbalfans bleef. Toch ging opgroeien als vrouwelijke voetbalfan in Iran met veel moeite, en dat kwam niet alleen door het stadionverbod.

“Men vroeg zich af: ‘Waarom is voetbal belangrijk voor vrouwen?’”

“De revolutie zorgde ook voor strikte regels in je sociale leven,” zegt Masha. “Meisjes op de middelbare school hadden weinig toegang tot dingen, konden niet vrij kletsen in cafés, restaurants of winkelcentra zoals voorheen. Ik herinner me een voetbalcursus voor tieners in een sportschool in Teheran. Ik ging ernaartoe, maar veel van mijn vriendinnen kregen geen toestemming van hun streng-religieuze ouders, omdat ze vonden dat voetbal geen goede sport is voor meisjes. Als ik alleen al over voetbal sprak, vonden mensen me gestoord. Men vroeg zich af: ‘Waarom is voetbal belangrijk voor vrouwen?’”



In 2010 groeide de hoop dat Iran opener en toleranter werd voor vrouwelijke sportfans. Fatemeh herinnert zich een volleybalwedstrijd dat jaar waar vrouwen voor het eerst in decennia bij mochten zijn. “Ik kocht meteen kaartjes,” zegt ze. “Ik kan het gevoel niet beschrijven, hoe blij ik me voelde om in dat kleine volleybalstadion te zijn, ook al zaten de mannen en vrouwen apart. Het mocht niet lang duren. Na twee of drie wedstrijden werd het verbod weer ingeluid. De islamitische theologen van Iran hadden besloten dat dit tegen de islam was en zo snel mogelijk moest stoppen.”

Advertentie

Toch is er in de laatste tien jaar, door de opkomst van sociale media, een nieuw platform gekomen om niet alleen de sport beter te volgen, maar ook te protesteren tegen restricties die het vrouwen moeilijk maken om wedstrijden te kijken.

Facebook en Twitter zijn officieel geblokkeerd in Iran, maar miljoenen mensen gebruiken de ‘achterdeuren van het internet’ om alsnog toegang te krijgen. Een constant kat-en-muisspel met de autoriteiten om nieuwe VPN’s te vinden voordat ze gecensureerd worden, zeg maar.

Sociale media heeft er ook voor gezorgd dat de vrouwelijke voetbal-fanbase sterk gegroeid is in Iran, inclusief de protestbeweging om de discriminatie aan te kaarten. Vorige week hebben Iraanse fans en journalisten Twitter gebruikt om zich uit te spreken tegen een WK-billboard in Teheran. Hierop staan verschillende Iraanse voetbalfans, alleen zijn ze allemaal man.

“Wij vrouwen mogen geen onderdeel uitmaken van het het geluk van het land,” tweette @Banafshehjamali. “Dit is wat we bedoelen met genderdiscriminatie en het buitenspel zetten van de helft van de bevolking.” Voor veel Iraanse vrouwen is dit niets nieuws, maar ze hebben nu wel een stem.

Er zijn vrouwelijke voetbalfans die niet naar Brazilië of Rusland konden reizen om Iran te supporten bij het WK, omdat hun mannen ze verboden het land te verlaten. Nu kunnen ze daar tegen protesteren,” zegt Masha.

Verhalen als die van Ghoncheh Ghavami, de Iraans-Britse vrouw die in 2014 in de gevangenis belandde omdat ze als protest een volleybalwedstrijd bijwoonde in Teheran, hebben veel meer vrouwen geïnspireerd hetzelfde te doen. Tijdens de WK-kwalificatiewedstrijd tegen Syrië waren er grootse demonstraties naast het Azadi stadion. Ook vermommen veel vrouwen zich de laatste jaren als mannen (met nep-baarden en -snorren) en posten na de wedstrijd foto’s op Instagram en Twitter om anderen te inspireren.

Advertentie

Maar als ze gepakt worden, zijn de straffen zwaar. Omdat het illegaal is voor een vrouw om in een stadion te zijn, riskeren ze arrestaties waarbij de beveiligers toestemming krijgen ze met harde hand de deur te wijzen.

"Er zijn meiden die zó fan zijn dat het ze niks boeit wat er zal gebeuren, ze zijn bereid de risico’s te nemen.”

“Ze zijn ongelooflijk dapper,” zegt Fatemeh. “Een gevangenisstraf en een pak slaag, hun hele familie wordt ondervraagd door de autoriteiten. Maar door toestemming voor voetbal verboden te maken, maken ze het eigenlijk een verboden vrucht. Er zijn meiden die zó fan zijn dat het ze niks boeit wat er zal gebeuren, ze zijn bereid de risico’s te nemen.”

Tijdens het toernooi staat Iran bekend om het aanscherpen van de regels wat betreft vrouwen en voetbal. Cafés en restaurants mogen geen voetbal uitzenden, uit angst dat mannen en vrouwen er toch samen gaan kijken. Vrouwen die afreizen naar het WK worden gewaarschuwd dat ze de islamistische waarden van de staat mee moeten nemen, en dus een hijab dragen in het openbaar. Ook in Rusland.

“We gaan geen hijab dragen,” zegt Masi, een van de organisatoren van de protesten tijdens wedstrijden van Iran. “Het is niet hun zaak hoe wij ons kleden. We dragen t-shirts met de opdruk ‘Waarom zo veel regels voor Iraanse vrouwen?’ en ‘Stop het stadionverbod nu!’ De Iraanse tv-zenders zullen ons censureren en alleen de de parlementsleden en hun families in hijab laten zien, maar we kunnen op z’n minst een statement maken voor de rest van de wereld.”

Advertentie

Ze weten dat Iraanse officials die naar Rusland afreizen hen zullen monitoren en in de gaten houden. Oppassen zullen ze zeker, zo lang de internationale camera’s hun spandoeken maar oppakken. Zulke aandacht kan de FIFA overtuigen de druk op te voeren bij de Iraanse autoriteiten om hun wet aan te passen.

Maar zelfs aan de kleinste protesten tegen de Iraanse overheid in een ander land, zijn risico’s verbonden. “We zijn vastberaden om dit te doen, maar velen van ons zijn bang,” zegt Fatemeh. “Sommigen van ons werken in de publieke sector en het is aannemelijk dat zij hun baan verliezen bij terugkomst. De politie kan een onderzoek starten naar ons en onze families. Alles is mogelijk in Iran. Om nog maar te zwijgen over de haatberichten die we zullen krijgen op sociale media.”

Er zijn, misschien, signalen die een betere toekomst voorspellen. In maart kwam de FIFA-president Gianni Infantino naar Teheran waar hij het onderwerp zou hebben aangekaart. Infantino claimde later dat de Iraanse president hem had verzekerd dat het stadionverbod voor vrouwen snel zou worden opgeheven.

Desondanks zijn de vrouwelijke voetbalfans uit Iran nog niet overtuigd.

“Er zijn veel bewindslieden die geloven dat het tijd is om vrouwen toestemming te geven stadions te betreden,” zegt Fatemeh. “Maar het is niet hun beslissing. De echte beslissing ligt bij de superieure leider die de islamitische staat leidt. Ik hoop dat het tijdens mijn leven nog lukt om als gerespecteerde vrouw een wedstrijd te kijken in een stadion.”