Jonge docenten over hoe het is om met hun kop op memes te staan

Als je op de hoogte wil blijven van onze beste stukken zonder je suf te scrollen, schrijf je dan in voor onze wekelijkse nieuwsbrief.

Een middelbare school in Eindhoven heeft vorige week een leerling van school gestuurd vanwege een memeaccount op Instagram. Op het account stonden bewerkte foto's van leraren en conciërges, met hakenkruizen en scheldwoorden als ‘walvis’ erbij.

Docenten klieren is uiteraard van alle tijden. Iedereen heeft weleens gegierd om klunzig gefotoshopte foto’s van een conrector, flink lopen gnuiven om een docent geschiedenis vanwege de exorbitante zweetplekken onder zijn oksel, of op de schoolfoto een snor op de mentor getekend.

Maar tegenwoordig worden docenten óók gefotografeerd, gefilmd en er worden memes van ze gemaakt, en dat wordt doorgestuurd naar whatsappgroepen van verschillende klassen, of zelfs scholen. Soms zijn die hilarisch, soms aanstootgevend. Hoe is dat voor een docent, als je het middelpunt bent van zo'n online gebbetje? En wanneer gaat een meme-grapje te ver? Moet je daar eigenlijk niet gewoon het geintje van inzien als docent, want je bent zelf toch ook jong geweest? We vroegen vijf jonge docenten welk online geklier zij moeten trotseren, en waar de grens ligt tussen een grapje en nodeloos kwetsen.

Alle foto’s via de geïnterviewden

VICE: Hoi Sander, ben jij weleens gepest door leerlingen op het internet?
Sander: Nee, ikzelf niet. Onze school heeft wel memeaccounts waar andere docenten voorbij komen. Afgelopen maandag hebben leerlingen me nog een paar posts laten zien. Ik moest zelf heel hard lachen. Da’s precies het ding met dit soort memes: het is grappig omdat je het eigenlijk niet kan maken om zoiets te zeggen.

Wat voor memes komen er dan allemaal voorbij?
Je hebt brave memes, bijvoorbeeld van docenten die boos worden als je je huiswerk niet hebt gemaakt. Maar je hebt ook memes die wel degelijk te ver gaan. Er is bijvoorbeeld een meme gemaakt van een docent die naast een minderjarig meisje staat, met de tekst “Name a more iconic duo”. Dat neemt de vorm van een online-pesterij aan, denk ik. Ik vergelijk het met een tekening maken van een docent, alleen gaat een tekening aan het eind van de les de prullenbak in. Op een memeaccount blijft zo’n foto circuleren tussen klassen, gaan leerlingen het erover hebben en komt het misschien ook bij de docent terecht.

Waar ligt voor jou de grens tussen lollig en kwetsend?
Het gaat voor mij echt te ver wanneer persoonlijke informatie, zoals bijvoorbeeld het overlijden van een naaste, belachelijk wordt gemaakt. Hoe meer de meme strookt met de werkelijkheid, hoe pijnlijker voor de docent.

Denk je dat sommige docenten een makkelijker doelwit zijn voor dit soort ‘grapjes’ dan anderen?
Tja, wellicht ligt het deels aan slechte docenten die geen autoriteit kunnen behouden. Waarom pest een leerling een docent? Omdat ze weten dat hij of zij gaat reageren, of omdat de docent onzeker is. Ik denk dat we docenten moeten bijbrengen over mediawijsheid, zodat ze de plaatjes minder persoonlijk opvatten. Aan de andere kant moeten we leerlingen bewuster maken over de gevolgen van het verspreiden van memes en foto’s of filmpjes van docenten.

Wat nou als je toch in een memegenerator gestopt wordt?
Dat zou ik onwijs grappig vinden. Ik ben niet bang om me gepest te voelen. Dan moet ik namelijk iets hebben om me voor te schamen tegenover mijn leerlingen, en dat heb ik niet.

VICE: Hi Kenza! Heb jij weleens een foto van jezelf zien langskomen op het internet?
Kenza: Ik heb het achteraf een keer te horen gekregen. Vorig jaar gaf ik les op het speciaal onderwijs. Toen ik in september afscheid nam van mijn klas, kwam een leerling, waarmee ik een hele goede band had, verdrietig naar me toe. Hij vertelde me dat er maanden daarvoor een foto van mijn billen was gemaakt, die rondging op mijn school én op andere scholen. Ik vind het vervelend dat zoveel mensen op die manier naar mij gekeken hebben, zonder dat ik het wist. Gelukkig stond mijn gezicht er niet op, dat had ik nog erger gevonden.

Op een andere school waar ik werk worden veel memes gemaakt. Ik beheer een Whatsappgroep met mijn mentorleerlingen, waar laatst per ongeluk een meme werd gestuurd van een collega. Het is een autoritaire vrouw op leeftijd, die een beetje bekend staat als de zuurpruim. “Als je het leven zat bent, be like…”, schreven ze erbij.

Haha, oei. Wat was je eerste reactie?
Hoe ze erbij keek en haar houding, het klopte allemaal… Ja, in de eerste instantie kreeg ik de slappe lach, omdat je zoiets hebt van: “Oh, dit kan echt niet”. Maar ik heb mezelf wel meteen gecorrigeerd en aan ze gevraagd wat dit moet voorstellen. “Kom op mevrouw, het was maar een grapje. U bent toch ook jong, u snapt het toch wel.” Die reacties bevestigden voor mij dat jonge leerlingen vaak geen besef hebben van de gevolgen van het verspreiden van foto’s.

Wordt dit dan ook besproken in de docentenkamer?
Nou, nu het meer in het nieuws komt wel. Ik merk dat vooral oudere docenten het er een beetje bij laten zitten “omdat het erbij hoort”. Toen ik mijn collega over haar meme vertelde, vroeg ze zich meer af hoe leerlingen aan haar foto waren gekomen, dan dat ze zich druk maakte om de tekst.

Dat docenten het er een beetje bij laten zitten, snap ik niet. Ja, we leven in een tijd van smartphones, en als docent teken je er bij voorbaat al voor dat je dingen over je heen gaat krijgen. Maar dat betekent niet dat je het hoeft te pikken.

Wat zou je er dan tegen kunnen doen?
Dat vind ik lastig. Ik ken veel docenten die telefoons verbieden tijdens hun les, onder andere omdat leerlingen regelmatig foto’s of video maken als een docent boos wordt of iemand corrigeert. Maar eerlijk is eerlijk: als leerlingen aan een foto willen komen, dan lukt het ze sowieso wel.

Het belangrijkste is denk ik om als docent dit soort pesterijen niet persoonlijk te nemen, maar je leerlingen wijzen op hoe vervelend het is als een foto van jou wordt verspreid. Het is echt van belang dat ze zich daar meer bewust van zijn.

VICE: Hoi Ismail! Ben jij weleens gepest op social media door je leerlingen?
Ismail: Gelukkig niet, en voor zover ik weet ben ik ook nog niet te vinden op een memeaccount. Maar ik lees weleens verhalen over docenten die door hun leerlingen worden bedreigd via social media. Ze krijgen op Instagram of Facebook een berichtje met: “Oh, je wil stoer doen? Prima, ik pak je nog wel.” Meestal gebeurt er niks, maar er zitten een paar uitzonderingen in de klas die een docent wel opwachten. Dit soort online bedreigingen kunnen leraren flink angstig maken.

Waarom doen leerlingen dat, denk je?
Ik geloof niet dat een leerling opstaat en zoiets heeft van: “Vandaag ga ik de boel even flink terroriseren.” Ja, er zijn leerlingen die een kort lontje hebben, maar er zijn ook docenten die uitspraken doen die echt niet kunnen. Tegen leerlingen zeggen dat ze “dom zijn, en niks gaan bereiken in hun leven.” Ik praat het niet goed, maar ik kan begrijpen dat een leerling dan vanuit emotie handelt en dat kan leiden tot het neerhalen van een docent op social media.

Waar ligt voor jou de grens?
Grapjes maken is oké, maar kids moeten wel weten wat grappen zijn – aangezien ze op jonge leeftijd keuzes kunnen maken waar ze niet erg bewust van zijn. Memes met racistische uitingen of ziektes kunnen niet.

Dat was dus wel het geval op het memeaccount in Eindhoven. Had jij de leerling ook van school gestuurd?
Nee. Eerst verdiepen, dan waarschuwen en een behoorlijke straf geven, en pas als het wéér gebeurt iemand wegsturen. Anders leren kinderen er niks van. Je moet met een leerling praten. Waar komt dit gedrag vandaan? Zijn er problemen thuis? Wat is zijn of haar achtergrond?

Dit soort bedreigingen en pesterijen moeten we wel serieus nemen – het docententekort kan niet nog meer uit de hand lopen. We zouden misschien het gebruik van social media onder jongeren als cursus kunnen aanbieden en standaard opnemen in het onderwijspakket.

VICE: Hey Laura! Hoe is jouw online reputatie op school?
Laura: Best goed. Op het memeaccount van onze school staan tot nu toe alleen maar leuke posts – wel zonder foto’s van docenten. Toevallig ging er laatst eentje over mij. Ze hadden een foto gebruikt van Patrick van Spongebob, met een tekst in de trant van: “Juf Laura als je vraagt of het raam dicht mag: NOPE!”. Dat zeg ik namelijk altijd in de les. Dat soort grapjes kan ik echt wel waarderen.

Wanneer kun jij grapjes niet meer waarderen?
Je gaat voor mij te ver als er bijvoorbeeld Hitler-snorretjes op docenten wordt getekend of leerlingen hele persoonlijke informatie gebruiken. Dan ga ik wel op zoek naar degene die achter het account zit. Maar ja, de grens tussen een grapje en iemand kwetsen is heel vaag, en hangt vooral af van de docent die wordt neergezet. Er gaan sowieso grapjes over je worden gemaakt – je leeft als docent in een utopie als je gelooft dat dat niet bij jou gebeurt, denk ik.

Ben je bang dat je ooit toch een keer op zoek moet gaan naar de beheerder van ’t account?
We hebben echt een leuke groep leerlingen, die denk ik wel weten dat het niet oké is als ze de grens over gaan. Dus ik maak me op dit moment niet echt zorgen over memeaccounts.

VICE: Ha Emin! Zou jij iemand van school sturen vanwege een meme?
Emin: Kijk, ik hou ook van memes – ik zat ook op 9GAG en daarvoor op 4Chan. Ik begrijp dat het grappig is voor leerlingen, maar bij mij is de grens al bereikt door zonder toestemming gebruik te maken van mijn foto’s. En als ik het woord ‘hakenkruizen’ hoor, is het ook meteen niet oké. Racisme moet worden aangepakt en dat vind ik inderdaad schorsingswaardig. Hetzelfde geldt voor discriminatie of het gebruik van ziektes in memes.

Snap ik. Maar daagde jij vroeger niet ook je docent uit?
Ja, zeker als beginnend docent weet je dat je te maken gaat krijgen met pubergedrag en sensatie. Maar als je een goede band opbouwt met je leerlingen, en er is wederzijds respect, dan tackel je meestal dit soort gedrag – ook in de vorm van andere (online) pesterijen. Als die band er niet is en je doet er een schepje bovenop door te reageren, dan word je helaas sneller slachtoffer van dit soort pesterijen, denk ik.

Hoe kun je het beste omgaan met met dit soort geintjes?
Ik zou docenten en leerlingen willen prikkelen om de negatieve toon die memes nu hebben gekregen, om te buigen naar iets positiefs. Ik vind het namelijk wel creatief hoe leerlingen memes verzinnen, dus ik zou ze willen leren die kwaliteit voor betere doeleindes te gebruiken. Gebruik geen docent, maar verzin tijdens de les een goede Engelse tekst, maak er een grappige foto bij en geef er vervolgens een korte presentatie over.

* de naam van Sander is gefingeerd.