Hoe het is als je de eerste uit je familie bent die gaat studeren

Van katers tot kamernood en studieschuld tot soa's: VICE sleept je door je studententijd heen. Check de komende weken de Student Guide hier.

Voor veel jongeren zijn er na de middelbare school twee keuzes: je gaat meteen door met een vervolgopleiding, of je gaat eerst een jaartje backpacken in Azië, om daarna aan die vervolgopleiding te beginnen. Maar als er verder niemand in jouw familie is die ooit is gaan studeren, is het voor jou misschien ook helemaal niet zo vanzelfsprekend om door te studeren. Als je dat dan toch doet loop je tegen allerlei hindernissen aan, want wie gaat je uitleggen hoe je stufi aanvraagt, of een pan pasta die al drie maanden staat aan te koeken weer schoon krijgt, als je ouders dat niet doen?

Om daar achter te komen spraken we met vier Nederlandse jongeren over de keuze om als eerste uit hun familie te studeren, en vroegen we tegen welke problemen ze aanliepen.

VICE: Hoi Amber. Wat vond je familie ervan dat je ging studeren?
Amber: Ze waren vooral heel erg trots op me, ik werd daardoor echt het paradepaardje van de familie. Tegelijkertijd begreep mijn vader – hij komt uit Suriname – niet waarom ik na het vwo niet gewoon een vak ging leren, maar op mijn achttiende naar de universiteit ging om criminologie te studeren. Pas na een jaar kwam ik erachter dat er zoiets als studiefinanciering bestond.

Huh, je ging studeren zonder stufi? Ja, niemand had mij ooit iets verteld over DUO, ik had een bijbaantje genomen.

Had je het idee dat je een achterstand had ten opzichte van mensen die wel familieleden met studie-ervaring hebben?
Absoluut. Een studievriendin werd geholpen door haar ouders. Die lazen bijvoorbeeld haar scriptie na. Ik nam bijles voor allerlei vakken. Ook had ik het idee dat ik als vrouw van kleur in een witte wereld sowieso harder moest rennen om te komen waar ik wilde komen.

Waren er dingen helemaal anders dan je had verwacht?
Ja, hoe moeilijk en hard het studentenleven is. Je woont en leeft alleen en je kent in het begin niemand als je naar een andere stad gaat om te studeren. Dat was best eenzaam.

Voelde je extra druk om jezelf te bewijzen tegenover je familie?
Ja, absoluut. Ik had vaak ruzie met mijn moeder. Ze zei vaak dat ik veel beter kon. Een acht was niet hoog genoeg voor haar, ik moest een negen halen, en twee masters doen en een phd. Ik moest er volgens haar vol voor gaan, maar dat zorgde voor veel stress. Op een gegeven moment heb ik aangegeven dat ze me onder druk zette, en toen werd het wel minder gelukkig.

Kan je met je familie praten over je studie?
Nee, ze snappen mijn vakgebied niet. Maar goed, ze hebben wel het beste met me voor!

Wat vond je familie ervan dat je ging studeren?
Nur: Ik was de eerste uit een traditionele en conservatieve Turkse familie die ging studeren en dat was wel een ding, als vrouw. Natuurlijk waren mijn ouders trots op me. Ze zeiden dat ik hun naam groot zou maken en dat ze het een zegen vonden dat ik ging studeren. Tegelijkertijd kreeg ik een hoop kritiek van familieleden die het niet oké vonden dat ik als ongetrouwde jonge vrouw het huis uitging.

Waarom?
Ik woonde in de Achterhoek, en vanaf daar was het te ver om elke dag heen en weer te reizen naar Utrecht, waar ik Psychologie ging studeren. Ik wilde daarom op kamers in Utrecht, maar familieleden en mensen uit de lokale Turkse gemeenschap waren van mening dat het niet goed is om als jonge vrouw in een studentenhuis te wonen. Het studentenleven – uitgaan, drinken en studentenverenigingen – staan haaks op de conservatieve Turkse waarden. Ik moest van mijn ouders dan ook tegen familieleden liegen over het feit dat ik het huis uit was gegaan om te studeren.

Hoe voelde jij je hierdoor?
Ik voelde me schuldig en had last van schaamte. Op een gegeven moment geloofde ik ook echt dat mijn levensstijl niet juist was. Het was moeilijk om in die culture clash te zitten. Ik had namelijk wel een wild studentenleven, waardoor er twee realiteiten bestonden: mijn studentenbestaan en mijn familie.

Voel(de) je extra druk om jezelf te bewijzen tegenover je familie?
Absoluut. Ik had echt een drang om hoge cijfers te halen. Dit kwam vooral omdat ik bang was, dat wanneer ik zou falen, familieleden en leden uit de lokale Turkse gemeenschap me zouden zeggen dat ze gelijk hadden en het dus niet goed was dat ik het huis uit was gegaan. Ik wilde dus graag het tegendeel bewijzen; dat een vrouw wel degelijk kan studeren zonder van god los te raken. Daarbij wilde ik mijn ouders trots maken omdat ze soms benadrukten dat ze voor ons naar Nederland waren gekomen omdat wij hier meer kansen hadden.

Begrijpen je ouders je nu?
Niet altijd. Toen mijn moeder een keer langs kwam in Amsterdam, waar ik op een klein kamertje woon, begreep ze niet waarom ik mezelf dat aan zou doen. Ik had mijn masterdiploma op zak, in een stad waar iedereen het wil maken, maar ze begreep niet waarom ik zo’n kleine kamer woonde en nog niet getrouwd was.

Heb je het idee dat je een achterstand had ten opzichte van mensen die wel familieleden met studie-ervaring hebben?
Ja, absoluut. Tijdens de middelbare school was ik tijdens ouderavonden al een soort tolk voor mijn ouders en docenten. Ik moest altijd alles zelf regelen; zo moest ik alles met DUO en studiefinanciering zelf uitzoeken en ik wist bijvoorbeeld niet dat zoiets al collegegeldkrediet bestond of speciale regelingen voor studenten met ADHD. Medestudenten kregen dit vaak van hun ouders mee. Een ander voorbeeld is dat ik geen inboedelverzekering had toen ik op kamers woonde, omdat niemand mij had uitgelegd dat dat handig is. Ik heb zelf jongere broertjes en zusjes die ik tegenwoordig help met het regelen van studiefinanciering en inschrijvingen voor school en dat soort zaken.

Heb je tips voor mensen die als eerste uit de familie gaan studeren?
Als ik iets heb geleerd, is dat het toch niets uitmaakt wat je doet; als je afwijkt van de standaard om je heen vinden mensen altijd wel iets van je. Ik merkte dat familieleden minder opmerkingen maakte naarmate ik steeds meer achter mijn keuzes stond en dat met zekerheid liet merken. Doe je eigen ding en wees trots op je keuzes en ga vooral geen dubbelleven leiden. Je hoeft niemand trots te maken, maak jezelf trots!

Wat vond je familie ervan dat je ging studeren?
Tessa: Ze waren trots. Ik kom uit een klein Limburgs dorpje, waar mensen er niet vanuit gaan dat je doorstudeert. Veel mensen komen bij hun ouders in het bedrijf terecht of gaan in dezelfde sector werken en snel samenwonen. Ik ging zelf naar Amsterdam om mode te studeren, wat tot veel vragen leidde. Ik was in het dorp het meisje dat mode ging studeren in Amsterdam.

Waarom?
Mijn familie gunde het me wel, hoor. Maar familieleden en mensen uit het dorp begrepen niet zo goed wat ik later met mode ging doen. Ik werd niet opgeleid tot iets concreets zoals een dokter of piloot, dus ze begrepen niet waarom ik voor zoiets onzekers zou kiezen.

Had je het idee dat je een achterstand had ten opzichte van mensen die wel familieleden met studie-ervaring hebben?
In de praktische dingen wel; ik merkte dat sommige studenten bewuster waren van hoe DUO functioneerde en hoe je bij kon lenen. Ik moest alles zelf doen en betalen. Mijn ouders probeerden me wel te helpen, maar alles was nieuw voor hen. Als ik vragen had over bepaalde vakken dan kon ik niet bij mn ouders terecht. Bij studiegenoten werden wel studiekosten betaald, en bij mij niet. Zij hadden vaker ouders die hadden doorgestudeerd en dus een hoger salaris hadden. Ik kon niet mee op excursies of bij een studentenvereniging, maar ik focuste me op mijn studie.

Voel(de) je extra druk om jezelf te bewijzen tegenover je familie?
Dat gevoel kwam vooral nadat ik was afgestuurd. Ik wilde namelijk bewijzen dat mijn studie mode en diploma heus wel iets waard waren. Ik werk nu gelukkig bij Viktor & Rolf, maar dat is niet uit de lucht komen vallen.

Amsterdam Wat vond je familie ervan dat je ging studeren?
Aziz: Mijn ouders waren super trots dat ik ging studeren. Ik groeide op in de Amsterdamse wijk de Baarsjes, en niet alle leeftijdsgenoten om mij heen bleven op het rechte pad. Veel jongeren hingen op straat en blowden veel. Mijn ouders zeiden vaak dat ze voor ons naar Nederland waren gekomen – mijn moeder komt uit Pakistan en mijn vader uit Afghanistan – en dat we er hier iets van moesten maken met alle kansen die we hadden.

Zorgde dat voor extra druk?
Niet per se. Ik voelde eerder een druk vanuit de maatschappij om me te bewijzen, omdat ik vanwege mijn migratieachtergrond veel harder moest werken om dingen voor elkaar te krijgen. Mijn ouders stonden ver af van mijn studentenleven, waardoor het voelde alsof ik in twee werelden leefde. Daardoor hield ik alle problemen die betrekking hadden op mijn studie voor me, omdat ik niet het idee had dat ze begrepen waar ik doorheen ging. Ik realiseer me nu pas dat het best eenzaam was.

Had je het idee dat je een achterstand had ten opzichte van mensen die wel familieleden met studie-ervaring hebben?
Jazeker. Dat idee had ik al op de middelbare school. Ik had bijvoorbeeld hoge cijfers op het vmbo, maar mijn ouders hadden niet de capaciteiten - in tegenstelling van ouders van klasgenoten - om te lobbyen bij docenten om me op de havo te krijgen. Ze kenden het onderwijssysteem hier niet zo goed, en ik merkte dat studiegenoten wel hulp en advies kregen bij studiekeuzes, studeren en papierwerk. Ook merkte ik met het vinden van stages, dat ik geen groot netwerk had in Nederland. Studiegenoten konden soms een stage regelen via vrienden van ouders of familieleden. Ik stond al achter vanwege mijn naam en het feit dat ik een migratieachtergrond heb, dus ik moest altijd harder rennen.

Voel je je wel begrepen door je familie?
Op familiefeestjes moest ik altijd heel goed uitleggen waar ik eigenlijk mee bezig was. Ik studeerde International Business and Management en ze begrijpen dan niet wat je concreet wordt. Ze vragen dan, waarom word je niet dokter, advocaat of ingenieur.

Heb je tips voor iemand die als eerste uit de familie gaat studeren?
Zoek iemand in je omgeving die je kan coachen en maak vooral gebruik van informatie op internet! Ik coach mijn jongere broertje nu, ik wil hem behoeden van alle dingen waar ik tegen aanliep en ik help hem met zaken als studiefinanciering aanvragen.

Als je op de hoogte wil blijven van onze beste stukken zonder je suf te scrollen, schrijf je dan in voor onze wekelijkse nieuwsbrief .