Jezus is misschien wel de spannendste vrouw uit de Bijbel

Zover ik weet komen vrouwen in de Bijbel er niet al te best af – ze zijn hoer, moeder of maagd. Niet heel inspirerend voor 'de vrouw van nu', en niet iets wat voor mij als voorbeeld zou kunnen dienen. Maar omdat ik als heiden misschien te weinig weet van heilige vrouwen uit de Bijbel, ging ik langs bij theoloog van het jaar Janneke Stegeman. In de kantine van de VU vertelde ze me dat vrouwen uit de Bijbel meer kunnen betekenen dan de stereotypes die ze voorstellen.

"De Bijbel gaat natuurlijk grotendeels over mannen, hij is immers geschreven in een patriarchale wereld", vertelt Janneke (36). "Vrouwen spelen zeker wel een rol, maar die wordt kleiner gemaakt of niet zo stoer geïnterpreteerd. De Bijbel is best een problematisch boek: soms gewelddadig, seksistisch en onderdrukkend, maar er staan ook verhalen in die dat doorbreken."

Ik vroeg aan Janneke om ons een paar voorbeelden te geven van vrouwelijke bijbelfiguren die inderdaad als inspiratie kunnen dienen.

"Vaak moeten vrouwen in de Bijbel hun seksualiteit gebruiken om iets voor elkaar te krijgen," vertelt Janneke. "Maar evengoed zijn het daadkrachtige en slimme vrouwen." Neem het verhaal van Delilah, "een gevaarlijke vrouw". Ze brak de macht van haar echtgenoot, de sterke Samson, door zijn lokken af te knippen en hem vervolgens uit te leveren aan de Filistijnen, een zeevarend volk. "En vrouwen in de Bijbel plegen best wel eens een moord, of laten een moord plegen," vertelt Janneke. "Jaël bijvoorbeeld verleidt legeraanvoerder Sisera om vervolgens zijn hoofd te doorboren met een tentharing."

Seks is niet alleen zondig maar speelt ook een grote rol in de Bijbel – en zeker voor vrouwen is het dus een manier om hun macht te bewerkstelligen. "Salomé danst zo verleidelijk dat ze het hoofd van Johannes de Doper kan opeisen," vertelt Janneke. "Een andere vrouw die gebruik maakt van de naïviteit van mannen is Tamar: deze weduwe verleidt als verklede hoer haar eigen schoonvader Juda, en zorgt dat ze zwanger wordt van hem zodat ze niet meer als loslopend wild rondloopt. En volgens de verhalen wordt de familie van Jezus uit de schoot van Tamar geboren," vertelt Janneke. "Traditioneel gezien worden vrouwen veel gebruikt om de familielijn door te kunnen zetten, maar binnen de mogelijkheden die ze had, is Tamar een hele stoere vrouw."

Spelen vrouwen in de Bijbel dan alleen maar een rol als ze kinderen kunnen krijgen? "Er zijn ook een aantal vrouwen die geen kinderen krijgen maar wel een sleutelrol spelen," zegt Janneke. Rachab bijvoorbeeld – zij is prostituee, maar in plaats van haar seksuele handelingen staan haar heldendaden centraal in de Bijbel. "Zij liet de spionnen binnen in Jericho waardoor deze de stad konden innemen – daarmee redde ze het Israëlitische volk van de ondergang. Dit klinkt nobel, maar het maakt Rachab ook de verrader van haar eigen volk."

Niet alle vrouwen in de Bijbel hebben het beroep van hoer, als ze al werk hebben, vertelt Janneke. "Debora was een profeet en zelfs een rechter. Maar jammer genoeg is haar rol in de Bijbel beperkt gebleven."

Ook in het nieuwe testament komen gelukkig vrouwen voor met een iets andere rol dan hoer, maagd of moeder. Martha en Maria (van Bethanië) bijvoorbeeld: deze twee zussen ontvingen Jezus en zijn apostelen geregeld voor een gezellig etentje. Hun karakters lijken volgens Janneke op het eerste gezicht heel traditioneel ingestoken. "In de Bijbel staat bijvoorbeeld dat Maria aan zijn voeten zit te luisteren, en Martha is de heren aan het bedienen. Maar in feite betekent 'aan iemands voeten liggen' dat je in de leer bent bij diegene, dat iemand zijn kennis aan jou overdraagt. En Martha's dienstige rol betekent ook dat ze iemand is die over het geld gaat, een soort penningmeester. Deze vrouwen spelen dus wel een belangrijke rol in de leefwereld van Jezus en het Nieuwe Testament, die verdergaat dan hoer of moeder."

Janneke heeft als laatste nog een – voor mij – totaal nieuwe kijk op vrouwen in de Bijbel: Jezus was volgens haar misschien zelf niet echt één blok testosteron: "Twee jaar geleden werd ik gevraagd een lezing te geven over Jezus en vrouwen. Ik besloot dat ik het graag wilde hebben over het lichaam van Jezus: hoe kijkt Jezus naar zijn eigen lichaam, was hij eigenlijk een sexy man? Het Christendom is namelijk een heel lijfelijke godsdienst."

"Ik stuitte op de wond die een Romeinse soldaat Jezus toebrengt als hij aan het kruis hangt – hij steekt een speer in zijn zij. Over die wond zijn allerlei verhalen en mystieke tradities ontstaan: het werd gezien als een bron van leven en spirituele voeding, en als 'het geboortekanaal van de kerk'. Er is een afbeelding van de wond die sprekend op een vagina lijkt. Ook zijn er middeleeuwse afbeeldingen waarop Jezus borsten heeft – dat is datzelfde idee dat Jezus voedt en redt; misschien is Jezus zelf wel de spannendste vrouw uit de Bijbel."

"Het gaat er hier niet om of Jezus transseksueel is of een vrouw – het gaat erom dat de Bijbelse traditie eigenlijk meer ruimte biedt dan alleen die voor de blanke, heteroseksuele man."

-

Vrouwen praten misschien veel, maar we horen ze te weinig. Daarom is Broadly Nederland er. Like onze pagina.