De 33-jarige Belgische kunstenaar Elke Desutter, die zich vooral bezighoudt met video- en installatiekunst, organiseerde een open call om lichaamsdelen te doneren. Geen echte, maar gefotografeerde lichaamsdelen. Sommige mensen ‘doneerden’ een arm, anderen gaven lichaamsdelen die ze normaal niet zo snel zouden tonen – de donaties waren toch anoniem.
Als snel had ze een archief vol verschillende soorten lichaamsdelen. Eerst was het plan om daar een video of installatie mee te maken, maar uiteindelijk besloot ze om de meer dan 200 foto’s allemaal uit te printen. Alle lichaamsdelen werden uitgesneden en gesorteerd op kleur, vorm en contouren. Daaruit ontstond haar eerste collage: To Titillate N° 1. Je ziet er borsten, maar niet alleen dat. VICE sprak met Elke over spelen met vormen, censuur en wat je in haar collages kunt zien.
To Titillate N° 1 van Elke Desutter.
VICE: Hey Elke. Waar komt je interesse in naakt vandaan?
Elke Desutter: Ik vond het altijd al interessant om mijn eigen lichaam te zien veranderen; iedereen maakt die ontwikkeling van kind naar jongvolwassene mee. Als er iets verandert kan dat fascinerend zijn, maar als dat niet gebeurt en bij je leeftijdsgenoten wel, ook juist frustrerend. Ook daarna blijft het lichaam natuurlijk nog veranderen, naarmate je ouder wordt. Dat kan confronterend zijn, maar ook mooi. Zelf vind ik rimpels bijvoorbeeld heel mooi, daar zit meer verhaal in dan in een egale huid.
Je maakt gebruik van anonieme donaties. Hoe gaat dat in z’n werk?
Ik heb ondertussen al drie open calls gedaan. De eerste was via een kunstenlab op een kunstacademie, daar heb ik in klassen oproepen gedaan. Mensen konden zich met een inschrijvingsformulier bij mij aanmelden. Ik deed de open call ook op een collageconferentie in New Orleans, waar mensen me persoonlijk konden aanspreken of een mail sturen. Uiteindelijk werd die conferentie afgelast vanwege een storm, dus fotografeerde ik ze op hotelkamers, bij hen thuis en in een atelier van iemand.
Voor dit project kan je niet zomaar foto’s van je lichaam doorsturen – ik ben altijd de fotograaf. Ik vind het persoonlijk contact heel belangrijk tijdens het verzamelen van lichaamsdelen, zo krijg ik ook de verhalen erachter te horen. Zo kom je soms mensen tegen die hun lichaam heel erg verborgen houden, maar dan erg enthousiast zijn om het af te staan. Een keer kreeg ik achteraf een berichtje dat die persoon zo blij was dat diens lichaam een soort van dienst deed. Dat vond ik heel mooi.
Elke: “Als ik expliciet een lichaamsdeel van een man of vrouw zou tonen, creëer je dat tunnelzicht weer. Hoewel ik dat soms wel doe, zoals bij dit werk.”
Wanneer ik foto’s neem, vind ik het ook belangrijk om al na te denken over hoe mensen naar het lichaam kijken. Normaal gesproken zet je iemand mooi in beeld, meestal op ooghoogte. Ik probeer dan bijvoorbeeld een ander perspectief te kiezen, zoals van beneden naar boven. Zo maak ik het beeld bevreemdender.
“Ik heb nooit in de hand hoe mijn werk eruit zal zien, dat ligt in de handen van de mensen die een lichaamsdeel doneren.”
Wat voor donaties krijg je zoal?
Sommige mensen geven een arm of een been, anderen willen nog veel meer afstaan dan één lichaamsdeel. Die zeggen dat ik hun volledige lichaam mag hebben, met uitzondering van het gezicht dan.
Waarom werk je zonder gezichten?
Zodra je een gezicht ziet, focus je je daar meteen op en probeer je te bedenken wat voor persoon dat is en hoe diegene zich voelt. Als je enkel lichaamsdelen gebruikt is het beeld veel meer open voor interpretatie. Dan verdwijnt ook de tunnelvisie richting de mens achter het lichaamsdeel.
“Ik heb allerlei dossiermappen per lichaamsdeel: een map vol benen, eentje vol borsten, enzovoort.”
Mijn archief groeit heel snel dankzij die mensen die meerdere lichaamsdelen doneren. Ik heb allerlei dossiermappen per lichaamsdeel: een map vol benen, eentje vol borsten, enzovoort. Ik bewaar ze ook digitaal, maar die gebruik ik dan meer om videocollages mee te maken.
To titillate a mouthful N° 2 van Elke Desutter.
Soms gebruik ik een lichaamsdeel twee keer. Als ik iets in het klein heb gebruikt, kan dat ik datzelfde lichaamsdeel ook uitvergroot gebruiken. Op grote werken zie je veel meer details, zoals de huidtextuur en lichaamsbeharing. Dan zie je mensen stilstaan en zichzelf afvragen: “Is dat nu gewoon haar of schaamhaar?”
“Je lichaam is een soort kaart van wat je allemaal hebt meegemaakt.”
Eén dame had een borstamputatie gehad, en dat was iets dat ze altijd verborg. Het was een litteken dat ze niet wilde tonen. Maar ze dacht dat het voor mijn project wel een meerwaarde zou kunnen hebben, dus heeft ze dat lichaamsdeel met plezier afgestaan. Ze zag dat toen ook echt als weggeven.
Ik werk graag met zogenaamde imperfecties. Dat vind ik het mooiste aan het lichaam, dat het altijd anders is. Al die verschillende huidstructuren, littekens, je lichaam heeft de tijd doorstaan. Je lichaam is een soort kaart van wat je allemaal hebt meegemaakt.
Verwerk je de verhalen die bij het lichaamsdeel horen ook in je werk?
Ik presenteer de bijbehorende verhalen niet in mijn werk, dat is privé. En ik vind anonimiteit belangrijk. De gesprekken die ontstaan wanneer ik foto’s neem zijn erg mooi en intiem. En ook al doe ik in mijn werk niets met de verhalen die bij de lichaamsdelen horen, ze blijven er toch deel van uitmaken.
To Titillate Centaur van Elke Desutter.
“Als je een naakt lichaam ziet wordt dat vaak als iets seksueels gezien. Ik wil het lichaam juist niet seksualiseren, maar echt als object zien.”
Probeer je mensen ook te laten nadenken over vooroordelen?
Deels ja; ik objectiveer het lichaam, maar niet als lustobject. Als je een naakt lichaam ziet wordt dat vaak als iets seksueels gezien. Ik wil het lichaam juist niet seksualiseren, maar echt als object zien. Ik maak een body of bodies, ongeacht gender of huidskleur. Het is de essentie van ons allemaal: we zijn niets meer dan vlees en bloed.
Ik maak in mijn werk gebruik van pareidolia – dat betekent dat als je bijvoorbeeld naar de wolken kijkt, je daar een schaap of zo in kan zien. Of een gezichtje in een stopcontact. Wanneer je naar een beeld kijkt heb je meteen de neiging om er allerlei dingen in te herkennen, en verbanden te leggen. Dat heeft te maken met ons oerinstinct, dat we heel snel iets moeten herkennen. Heeft iemand een vriendelijk gezicht, is dat een vriend of een vijand? Dat is hetzelfde bij mijn beelden: je herkent meteen de huidskleur en vraagt je onbewust af naar welk lichaamsdeel je aan het kijken bent. Soms is het een borst, de andere keer een teen. Ik probeer daarmee te spelen, om die drang om te herkennen uit te dagen. Iedereen wil altijd alles herkennen, terwijl dat helemaal niet hoeft.
“Vooral op tentoonstellingen merk ik dat mannen het nogal confronterend vinden om penissen te zien.”
Is Vlaanderen preuts?
Ik vind dat het steeds preutser wordt. Vooral op tentoonstellingen merk ik dat mannen het nogal confronterend vinden om penissen te zien. Er mag heel veel in België, totdat iemand een klacht indient. Dan hoor je opeens: “Eigenlijk mag het niet door de zedenschennis.” De wet wordt aangepast op de aanklacht. Dat vind ik heel jammer.
Ook op social media is het heel moeilijk om afwegingen te maken. Op Facebook en Instagram word ik nauw in de gaten gehouden – nog een post die net wel of net niet door de beugel kan en al mijn werk wordt weer gecensureerd. Maar ik zie het als een soort spel, dat ik de onnodige censuur probeer te omzeilen.
Ga je in de toekomst nog vaker werken met het menselijk lichaam?
Zeker, het lichaam blijft me fascineren. Ik zou heel graag in het buitenland verder willen gaan met het donatieproject. Ik wil nog meer diversiteit in mijn archief krijgen en ook onderzoeken hoe verschillende mensen omgaan met anonimiteit en preutsheid. Als ik de open call in bijvoorbeeld Japan zou doen, waar veel censuur heerst in de kunst, zou ik helemaal niet zoveel naakt krijgen.
Ondertussen ben ik ook bezig met een klein zijproject: Book of bruises. Dat is een boek, waarvoor ik al twee jaar blauwe plekken verzamel, samen met de verhalen over hoe ze zijn ontstaan. Het interessante is dat ik nooit in de hand heb hoe mijn werk eruit zal zien. Dat ligt in de handen van de mensen die doneren. Zij kiezen welk lichaamsdeel ze aan me geven, en daarmee werk ik verder.
Meer werk van Elke Desutter kan je vinden op haar website en Instagram.
Bekijk meer VICE fotoreeksen van Belgische fotografen. Ben je of ken je zelf een getalenteerde fotograaf? Stuur ons dan een mailtje: beinfo@vice.com
Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.