Ik ging mee op onderzoek met aspirant-privédetectives

Charles draait zo hard aan zijn stuur dat er een paar voorwerpen van het dashboard vallen. Zijn ogen zijn gericht op een auto die we achtervolgen, en hij is niet van plan die kwijt te raken ook al moet hij daarvoor de bussen en fietsen op de weg afsnijden. “Hij gaat rechtsaf,” mompelt Charles in zijn draadloze headset.

Vandaag werkt Charles, 57 jaar, samen met Valentin, 22 jaar. Ze zoeken uit of een voormalige sportcoach, die met pensioen moest vanwege een beenblessure, eigenlijk liegt over haar blessure. Dit is klassiek privédetective werk, met één cruciaal verschil: niets is echt. Dit is een trainingsoefening, bedacht door de Ecole Supérieure des Agents de Recherches Privées (ESARP), Frankrijks belangrijkste school voor privédetectives. Zowel de achternamen van Charles, als die van Valentin zijn weggelaten op verzoek van de school.

“Rustig aan, Charles – de verkeersregels gelden nog steeds,” zegt Julie Catalifaud, 36 jaar, privédetective en ESARP-docent, terwijl ze de autodeur stevig vasthoudt. De opdracht van vandaag is een veelvoorkomende klus voor privédetectives. “Bedrijven beschikken zelfs over algoritmen die potentiële fraudegevallen detecteren zodat een onderzoek kan worden begonnen,” zegt Samuel Mathis, het hoofd van de school.

Een paar minuten later zien onze aspirant-privédetectives de fake sportcoach privéles geven in een park, waar ze zonder problemen haar been gebruikt. De volgende stap in elke klus is het verzamelen van belastend bewijs – in dit geval in de vorm van foto's –  terwijl de speurders daarbij onopgemerkt blijven.

Valentin gaat bij de coach zitten en doet alsof hij aan het bellen is terwijl hij foto's maakt. Een einde verderop probeert Charles zich te verstoppen, maar de trainer maakt daar snel korte metten mee. “We kunnen je daar te gemakkelijk zien,” luidt haar commentaar.

Nadat zowel de coach als de trainees ieder naar hun auto's zijn teruggekeerd, wisselen de studenten van plek om te vermijden dat ze onderweg worden opgemerkt. “Er moet eigenlijk altijd een bufferauto zitten tussen de detective en de persoon die wordt gevolgd,” zegt Catalifaud. De nepcoach stopt bij een winkelcentrum, en Valentin parkeert vlak achter haar. Hij zet een baseballpet op, een subtiele maar effectieve vermomming die vaak wordt gecombineerd met een bril of pruik.

Je gedeisd houden in winkels is ingewikkeld als je in het gezelschap bent van je partner, je leraar en een team journalisten. Het duurde maar een paar minuten voordat vijf bewakers op ons afkwamen, met walkie talkies in de hand. “Dit gebeurt vaak in een dergelijke omgeving – het is niet meer dan normaal dat we als verdacht worden gezien, we zijn met zovelen,” zegt Catalifaud. Een professionele detective maakt onder normale omstandigheden dit soort toestanden niet mee.

Catalifaud geeft aan dat ze klaar zijn voor vandaag. Valentin en Charles tonen haar hun foto's en geven een korte samenvatting van het onderzoek, wat ze ook zouden doen voor een echte klant. “We zagen haar sporten,” zegt de ene. “Ja, maar wat deed ze precies?” antwoordt Catalifaud. Ze verwacht professionaliteit en grondigheid van haar studenten voor ze hen de arbeidsmarkt opstuurt.

In Frankrijk moeten aspirant-privédetectives een opleiding van een jaar volgen om een vergunning te bemachtigen. In Nederland wordt er een vergelijkbare eis gesteld aan privédetectives, die moeten een SVPB-diploma behalen om aan de slag te kunnen. In het Verenigd Koninkrijk is er geen opleidingseis voor privérechercheurs. Er zijn in Frankrijk slechts vier opleidingsinstituten – twee universiteiten en twee particuliere scholen – geaccrediteerd om cursussen te verzorgen. De concurrentie is moordend, alleen al bij ESARP melden zich jaarlijks duizend kandidaten aan, waarvan er slechts 35 worden aangenomen.

Catalifaud is de enige vrouwelijke instructeur die deze week lesgeeft. Toen ze elf jaar geleden begon, werkten weinig vrouwen in deze sector. Volgens ESARP-directeur Mathis heeft de school nu een betere balans bereikt – tachtig procent van de studenten bestaat uit vrouwen.

Ondanks deze vooruitgang in het onderwijs, blijft het beroepsveld door mannen gedomineerd. “Ik was gedurende mijn hele carrière bijna altijd omringd door mannen”, zegt Catalifaud, en in eerste e-mail contacten wordt ze vaak aangesproken met ‘Mr.’, vertelt ze. “Maar het was nooit een probleem. Ik laat niet over me heen lopen – dat zit niet in mijn persoonlijkheid.” Catalifaud denkt dat haar identiteit een voordeel is in haar werk. “Ik ben heel onopvallend in het veld. Ik ben een jonge vrouw, ik pas niet in het typische profiel,” zegt ze.

Naast fraude doen privédetectives ook onderzoek naar overspel en overtredingen van concurrentiebedingen. De laatste jaren krijgen ze ook telefoontjes van bezorgde ouders. “Sommige mensen willen weten of hun kinderen drugs gebruiken, spijbelen of met verkeerde types omgaan,” zegt Thibault Zandecki, de collega-instructeur van Catalifaud.

ESARP verwelkomt mensen van alle leeftijden en achtergronden. Neem bijvoorbeeld Valentin’s klasgenoten. Steven is een voormalig brandweerman en Charles was ooit een bankier. Valentin begon zelf in de horeca voordat hij erachter kwam dat hij iets had met het recht, wat een belangrijk onderdeel is van het lesprogramma. “Ik wist vroeger niet eens dat privédetective een echt beroep was,” zegt hij.

Charles werkte 35 jaar in het internationale bankwezen en belandde in het privédetective werk nadat hij zelf twee keer gebruik had gemaakt van de diensten van een speurder. “Ik ga bijna met pensioen en ben behoorlijk fit, ik kan de komende tien jaar als privédetective werken,” zegt hij. “Op deze manier wil ik mijn carrière afsluiten.”

Onderzoek doen was onderdeel van zijn dagelijks werk als bankier, waar hij vaak moest uitzoeken of cliënten te vertrouwen waren. Toch was zijn professionele omscholing niet gemakkelijk. “Ik had me niet gerealiseerd hoe diepgaand de studie zou zijn, vooral wat betreft het juridische aspect”, legt hij uit. “Het was heel interessant, maar je moest je kop erbij houden.”

Charles weet nog niet wat hij wil gaan doen als hij is afgestudeerd, maar directeur Mathis ziet wel mogelijkheden voor hem. “Met zijn ervaring zal hij zeker een financieel detective worden,” zegt hij. “Er is een echte behoefte op dat gebied, en Charles beschikt over de benodigde expertise.”

Het leven van een privédetective is vol avontuur en wordt vaak geromantiseerd in films en tv-programma's. Het betaalt goed, met uurtarieven tussen €80 en €130, maar het kan even duren voordat je er een stabiel inkomen mee kunt opbouwen. Het is ook vaak moeilijk om privé en werk in evenwicht te houden: het werk vereist veel reizen en er zijn geen vaste werktijden.

Speurders zijn ook vrij eenzame wezens, wat romantische relaties en vriendschappen onder grote druk kan zetten. Catalifaud herinnert zich een situatie waarin ze niet eens een feestje kon bijwonen dat ze had gepland bij haar thuis: “Drie uur voor het begon, moest ik iedereen laten weten dat het feestje niet doorging omdat ik naar een andere stad moest afreizen.”

“We weten waar we heengaan, maar niet wanneer we terugkomen,” lacht Mathis. “Toen ik een jaar of dertig was, keerde ik terug van een opdracht en bleek dat mijn vriendin was verhuisd. Toch, voegt hij toe, zou hij voor geen goud een andere carrière kiezen.