Oekraïners in Nederland over angst en solidariteit

Oekraïners in Nederland zitten met afgrijzen en angst aan hun telefoon gesnoerd. De Russen bombarderen Kiev en andere grote steden en er wordt gevochten, terwijl je familie daar zit en geen kant op kan. Wat doe je? Wat voel je? Wat hoop je van Nederlanders en de internationale gemeenschap? Fotograaf Chris Pugmire heeft veel vrienden en kennissen in het land, via hem spraken we drie Oekraïense kunstenaars. Bleek en trillend van onrecht vertelden ze hoe ze zich voelen.

“Ik ben zeven jaar geleden naar Den Haag gekomen om ArtScience aan het KABK te studeren en kom oorspronkelijk uit Odessa. Ik voel me verschrikkelijk. Mijn ouders en grootouders zijn in Odessa en ze kunnen amper nog weg. Maandenlang was iedereen aan het wachten, en niemand had dit echt zien aankomen. Een paar weken terug vroeg ik mijn familie of ze plannen hadden ergens anders heen te gaan, Duitsland of Nederland, maar ze waren ervan overtuigd dat er geen bommen zouden vallen. En kijk nu waar we zitten. Ik zit onophoudelijk aan de telefoon, ik kan me amper ergens anders op concentreren. Vrienden in Kiev zijn doodsbang, er wordt daar gevochten. Via Telegram bespreken we iedere brok informatie.

Mijn moeder heeft een galerie in Odessa, gisteren stond er een Oekraïense tank voor de deur. Ik hoorde net dat mijn moeder en haar man de grens over proberen te steken naar Roemenië.

Van Nederlanders is het fijn als je steun krijgt, als je berichten krijgt van mensen die vragen hoe het gaat, of mensen die zich uitspreken tegen Russische agressie. Dan heb je tenminste het gevoel er niet alleen voor te staan. Als kunstenaar vind ik het ook goed om te zien hoe kunst-instituties zich uitspreken in solidariteit met Oekraïne. Grey Space in the Middle vroeg me om een benefietavond voor Oekraïne te organiseren, die vindt volgende week plaats, op donderdag 3 maart. Ik kook, en het is bedoeld als platform voor Oekraïense kunstenaars. O, ik krijg net ook bericht van kunstplatform W139 in Amsterdam, dat zij ook een benefietplatform voor Oekraïne willen bieden.

Ik weet niet precies wat dit met mij doet als kunstenaar, maar in ieder geval heb ik nu toegang tot de kunstenaarsgemeenschap en de support die daarvandaan komt. Dat helpt mij weer kunstenaars en mijn familie in Oekraïne te helpen.”

“Ik woon sinds vier jaar met mijn man Alexander in Amsterdam. Hij komt uit Donetsk, ik kom uit Kiev. Mijn man kreeg hier een baan, ik ben net mijn opleiding aan de Gerrit Rietveld Academie aan het afmaken, als dat nog ergens op slaat. Ik hou me bezig met de geschiedenis van de queer-community in Oekraïne. 

Ik heb jarenlang met de lhbti-gemeenschap in Oekraïne gewerkt en de meeste van mijn werken gaan over dit onderwerp. We hebben lange tijd veel problemen gehad  met acceptatie en zichtbaarheid van de gemeenschap, maar na de revolutie in 2014 begonnen dingen te verbeteren. De giftige Russische anti-lhbti-propaganda was toen al behoorlijk sterk, maar wij kozen een pad van democratische waarden. Ieder jaar hebben we pride-events met duizenden bezoekers, we hebben positieve representatie op tv en in de media, we hebben geen anti-lhbti-wetten. Natuurlijk is het pad niet altijd even makkelijk, maar we werken eraan. Russische agressie betekent een aanval op deze vooruitgang, op deze waarden. In Tsjetsjenië worden queers vermoord, en Rusland doet niets. We hebben nieuws gehoord dat er plannen zijn om lhbti-activisten in Oekraïne aan te vallen, en dat is doodeng.

Met mij gaat het verschrikkelijk. Ik heb paniekaanvallen en ben enorm ongerust. Russen bombarderen Oekraïne, mijn ouders en vrienden zijn in Kiev. Donderdag was er een spontaan protest op de Dam in Amsterdam, en hoewel het niet heel druk was omdat het op zo’n korte termijn was georganiseerd, was het toch heel goed om te zien. We hebben meer protesten nodig, in Nederland en in heel de wereld. Burgers van alle landen moeten druk zetten op hun regeringen om in actie te komen tegen Rusland. Het is ook belangrijk dat mensen het een oorlog noemen. Op sommige plekken wordt nog steeds gesproken van een ‘crisis’, maar dat is bullshit. Het is oorlog, Belarus is ook schuldig, en mensen in Oekraïne lijden. Mijn familie kan nergens heen. Ze hebben geen schuilplek, geen middelen om weg te komen. Het enige wat ze kunnen doen is of naar een schuilkelder gaan, of thuis bidden dat het goed komt.

Het ‘Westen’ voelt zo nutteloos nu. Al sinds 2014, toen de Russen de Krim binnenvielen, hoor ik westerse leiders spreken van hun ‘diepe zorgen’. 

Het moet klaar zijn met die zorgen, en er moet actie komen. Oekraïne heeft een goed leger, maar tegen bombardementen kunnen ze zich niet verdedigen. Laat het Westen het luchtruim vrijhouden, zodat het leger in Oekraïne een eerlijke kans heeft tegen de Russen. In Oekraïne worden op dit moment democratische waarden verdedigd, vergeet dat niet. Kom daarvoor in opstand, laat je horen. Dat zou ik graag zien van Nederlanders, steun voor die waarden, in woord en daad. En zorg dat Poetin ook direct en persoonlijk wordt geraakt door die sancties. Nu ga ik naar een protest bij het Navo-gebouw in Den Haag, spreek je later.”

“Ik ben kunstenaar uit Odessa, ik ben net uit Brussel met de bus aangekomen in Amsterdam, ik verblijf in Brussel omdat mijn vrouw daar studeert. Ik zit op een tijdelijk visum bij haar en heb hier ook kunst gestudeerd. Ik heb eerst een studie filosofie gedaan, maar heb na die studie nog een kunstopleiding gevolgd in België.

In die hoedanigheid bestudeer ik ook al een tijd de retoriek die ik al jaren uit Rusland hoor en die heeft bijgedragen aan de inval. “Gayropa”, noemt Poetin Europa soms, als commentaar op de 'gedegenereerde waarden' van het Westen. De haatvolle retoriek die je in Rusland hoort ten opzichte van het ‘decadente westen’ is echt ongeëvenaard, en het heeft echt wel bijgedragen aan waarom hij Oekraïne is binnengevallen. De situatie in het land is bijzonder complex, het is een situatie die je moeilijk uitgelegd krijgt aan Westerlingen. In mijn tentoonstelling Vukojebina waren twee opgezette wolven te zien die met elkaar copuleerden. Careless Whisper van George Michael was te horen in de ruimte waar de wolven stonden. Een pro-Russisch Oekraïens parlementslid kreeg die beelden onder ogen en deelde het verontwaardigd, met als boodschap: zie deze gedegenereerde kunst. Ik kan zulke sentimenten niet los zien van de invasie. Oekraïne is tijdens de Sovjet-periode gekoloniseerd door de Russen en probeert zichzelf nu te dekoloniseren. Dat proces zullen we niet opgeven.

Zoveel van mijn vrienden uit de kunstwereld, zoveel familieleden van me zitten in heel Oekraïne. Ik voel me schuldig dat ik hier zit, en niet hetzelfde ervaar als wat zij nu meemaken door deze invasie. Sorry als ik warrig overkom, maar ik weet niet goed wat ik van alles moet denken. Ik weet niet wat dat op termijn gaat betekenen, maar ik ben in gedachten bij ze.

Wat ik nu graag van mensen zie is dat ze dingen delen over Oekraïne. Online informatie delen over hoe te steunen, waar te doneren, offline als mensen naar demonstraties komen. Dat is wat goed voelt, dat is wat mensen kunnen doen. En wat er verder gaat gebeuren weet ik niet. Hier eindigt mijn verbeelding.”

Hier vind je demonstraties en acties in solidariteit met Oekraïne over de hele wereld en kan je je aanmelden. Zaterdag is er om 13.00 uur een demonstratie bij het ministerie van Defensie in Den Haag. Zondag is er om 15.00 uur een actie op de Dam. Plekken om te doneren voor Oekraïne vind je hier.