De film ‘Speed’ is eigenlijk helemaal niet zo goed als jij je herinnert

Actiefilms uit Hollywood uit de jaren negentig draaiden om megasterren, slecht geschreven romances en een flinke hoeveelheid explosies. Speed uit 1994 was een verrassend succes binnen deze categorie, omdat het naast typische Hollywoodactie ook arthouse-elementen had. De film is gebaseerd op een idee van de beroemde Japanse regisseur Akira Kurosawa en onder andere geschreven door Joss Whedon (hoewel je zijn naam niet zult aantreffen op IMDb). Het budget was maar zo'n 25 miljoen euro, en de film leverde uiteindelijk tien keer zoveel op. De hoofdrolspelers verschaften zich een permanente plek op de A-lijst en er werd een vervolg gemaakt met een budget dat vijf keer zo groot was. De film kreeg ook veel positieve recensies in The New Yorker en TIME. Zelfs de zeer invloedrijke criticus Roger Ebert gaf de film vier uit vier sterren. Op dit moment heeft Speed een 'fresh'-rating op Rotten Tomatoes.

Speed kwam uit in juni 1994. We keken toen allemaal naar de Soundmixshow en Samson & Gert, Wim Kok was nog niet eens minister-president en het leek erop dat de wereld kleiner en iets gevaarlijker werd. Iedereen keek naar dezelfde televisieshows, die heel goed beoordeeld werden. De wereld stond op het punt van de nieuwe technologische revolutie en niemand had kunnen voorspellen in welke mate het internet de wereld zou veranderen. Al deze dingen – het internet, populistische televisie, globalisatie – zijn redenen waarom Speed kwam en ging.

Een deel van het succes van de film is het ongewone en sadistische idee om een openbare bus als wapen te gebruiken. Maar de bus is slechts één aspect van de actie. De spanning wordt in bijna elke scène als een soort tikkende tijdbom opgebouwd. Keanu Reeves speelt Jack, een kauwgom kauwende detective uit Los Angeles die een terroristische aanval van Howard (Dennis Hopper) voorkomt. Dat leidt tot een rivaliteit tussen de twee, waarbij de inwoners van Los Angeles als pionnen worden gebruikt in het spel dat Howard speelt. In 1994 voelde het plot al redelijk vergezocht, en hoewel het tegenwoordig nog steeds ongeloofwaardig lijkt, vinden we nieuws over terroristische aanslagen in het openbaar vervoer bijna dagelijks terug als we door onze social media-tijdlijnen scrollen. Helaas voelt het plot meer als iets waarover je kunt lezen op CNN.nl of kunt volgen via Facebook Live.

Het beste materiaal uit Speed komt van het personage van Dennis Hopper, die op een heerlijk Hopper-achtige wijze door de film gaat, met zinnen als "Don't fuck with daddy" en "Pop quiz hotshot". Hopper geeft alles en zindert iedere keer als hij op het scherm verschijnt. Het doet denken aan zijn vertolking van Frank in de film Blue Velvet van David Lynch. Speed is een film waarin alles duidelijk en rechttoe rechtaan is, en zou meer van die Lynchiaanse vibes kunnen gebruiken.

Op het gebied van seksisme slaagt Speed voor de Bechdeltest. Maar hoewel Sandra Bullock de co-ster is, kan er niet veel worden gezegd over haar personage Annie. Het lijkt alsof Annie twee rollen heeft in de film. Als ze niet de grappige persoon is, is ze de jongedame in nood, wat ook bijna twintig jaar geleden een vermoeiend cliché was. Desondanks is Bullocks optreden indrukwekkend. Annie lijkt de enige persoon in de film te zijn die zich realiseert hoe belachelijk alles is. Net wanneer je denkt dat Speed te ver gaat, komt Annie op de proppen om de zaken weer geloofwaardig te maken. Jij kan niet geloven dat dit bizarre ding gebeurt? Ja, nou, zij ook niet.

Toen Speed uitkwam was hoofdrolspeler Keanu Reeves net afstand aan het nemen van de tienerrollen die hij tot dan toe vervulde en probeerde hij een carrière als hoogwaardige acteur te beginnen. Hij speelde slechts een paar jaar daarvoor in het geweldige My Own Private Idaho, en kwam vers van de film Little Buddha. Er gaan geruchten dat Reeves, toen regisseur Jan de Bont hem benaderde voor de film, in eerste instantie wilde dat de dialogen van Jacks verandert zouden worden om hem over te laten komen als een 'good guy'. Joss Whedon paste het script aan en veranderde Jacks personage van 'bad boy' naar een man met een strenge moraal. Deze beslissing kan weleens de film hebben gered. Reeves is constant in beeld, in bijna elke scene. Zijn karakter is roekeloos, dapper en hij is een echte goeddoener. Als hij geen sympathiek personage was geweest, was de film niet te kijken geweest.

Los Angeles speelt een centrale rol in de film. Er zijn shots op Venice Beach, Pershing Square en Hollywood Boulevard. Op twee van de locaties, het metrostation Hollywood/Highland en de 105 freeway, waren werkzaamheden aan de gang en dus waren ze niet open voor het publiek. De film laat Los Angeles zien als een samenleving waar burgers elkaar steunen, de infrastructuur schoon en nieuw is en de politie hard werkt om de stad veilig te houden. In werkelijkheid was dit erg ver van de waarheid. Californië zat middenin een economische recessie en veel wijken waren nog steeds een zooitje na de rellen van 1992.

Speed won twee Oscars, verdiende het budget zo'n tien keer terug en kreeg genoeg positieve recensies om een vervolg te maken. Maar er is wel een reden waarom Keanu Reeves weigerde om in het vervolg te spelen (waarin een cruiseschip de plek van de bus innam). Hoewel het plot van Speed prima functioneert om de spanning hoog te houden, is de film daaromheen weinig inhoudelijk. Het is makkelijk om de personages en hun motieven te vergeten – en daarmee de film zelf ook.