Twee Nederlandse dragqueens over hun moeder-dochterrelatie en het leven als drag

De oorspronkelijke definitie van een dragqueen is een man die zich op glamoureuze wijze als een vrouw kleedt. Maar mede dankzij RuPaul's Drag Race, een talentenjachtprogramma voor dragqueens, is drag uitgegroeid tot veel meer dan dat en gaat het niet per se alleen meer om het opwekken van een vrouwelijke illusie. Voor dragqueen Ma'MaQueen, wiens echte naam Dennis is, en haar dragdochter RitaBook, in het dagelijkse leven bekend als Jeroen, geldt dat ook. Wij spraken ze in het waanzinnige huis van de dragmoeder, en vroegen hen wat drag voor hen betekent.

i-D: Ma'MaQueen, hoe ben je begonnen als dragqueen?
Ma'MaQueen: Ik liep stage bij Jet van Dijk, die een entertainmentbureau voor make-up, kostuums en performances heeft, en ik zei tegen haar dat ik wel eens als dragqueen wilde optreden. Op een gegeven moment vertelde ze me dat ik was geboekt. Die avond was ik visueel een dragqueen, maar moest ik niet echt performen. Daarvoor was ik wel al bezig met het ontwerpen van mijn eigen jurken en make-up, dus het was misschien geen onlogische stap om een keer als dragqueen naar een feestje te gaan.

En RitaBook, hoe ben je Ma'MaQueens dragdochter geworden?
RitaBook: Ik denk dat we elkaar iets langer dan een jaar kennen. En sinds een half jaar doe ik aan drag.
Ma'MaQueen: Maar neen, we kennen elkaar al veel langer!
RitaBook: Ja, maar we gingen niet echt met elkaar om. Maar goed. Ik ging een keer mee naar een feestje waar Dennis in drag zou verschijnen. Hij zou eigenlijk met zijn beste vriend gaan, maar die kon niet, dus ik ben toen meegegaan. Op een gegeven moment waren we heel dronken en kreeg Dennis last van zijn schoenen. Toen zei ik: "Geef maar aan mij, ik doe ze wel aan!" Ik dus die hakken aangedaan, pruik opgedaan, lippenstift. Het was echt geweldig. Vanaf toen dacht ik: dit is leuk, dit wil ik vaker doen.
Ma'MaQueen: Niet veel later waren we ons aan het opmaken thuis, en daarna is Jeroen echt in drag naar een feestje gegaan. Dat was wel spannend.

Ja, hoe was die eerste keer?
RitaBook: Doodeng. Ik zag er wel goed uit, dus daar was ik blij mee. Ik had wel al geoefend met make-up, maar me echt inleven in een vrouwelijk karakter vond ik lastig en ik dacht dat mensen dat eraan af zouden lezen, daar was ik een beetje bang voor. Maar het was superleuk, en mensen reageerden heel erg goed.

En hoe zijn jullie bij jullie dragnamen gekomen?
RitaBook: Ik vond het lastig. Ik dacht altijd dat het vanzelf zou komen, maar Ma'Ma zei dat ik de eerste keer in drag een naam moest hebben zodat ik mezelf kon voorstellen aan mensen. Dus ik zat een beetje na te denken over wat voor een persoon ik ben, en waar ik mijn drag mee wilde associëren. Ik was op zoek naar een naam die speelde met woorden, zoals andere bekende dragqueens dat soms ook wel hebben. Uiteindelijk kwam ik uit op RitaBook, als in 'read a book'. Het is een beetje bitchy, en het gaat over educatie. Dat vind ik belangrijk. Maar ik denk dat ik uiteindelijk misschien nog wel een andere naam ga aannemen.
Ma'MaQueen: Mijn naam is een combinatie van Alexander McQueen, mijn grootste voorbeeld, en 'mama'. Eerst heette ik MaQueen, omdat mijn beste vriend zich Prince JJ noemde (nu the_only_missjj) en hij mij kon introduceren als 'MaQueen' (my queen). Vanwege het gemis van een dragmoeder heb ik later 'Ma' toegevoegd aan deze naam.

Merken jullie dat er een nieuwe generatie dragqueens is opgestaan in Nederland? RitaBook: Ja, ik ontmoet veel jonge mensen die er heel erg mee bezig zijn.
Ma'MaQueen: Ik weet niet of het echt een nieuwe generatie is. Ik denk dat er altijd dragqueens zijn geweest. Maar het klopt wel dat steeds meer mensen de grenzen van die genderhokjes aan het opzoeken zijn. Er ontstaat steeds meer ruimte om jezelf te uiten. Maar dat gebeurt niet per se alleen in de dragscene.
RitaBook: Ik denk dat we wel vooruitgaan als het gaat om sociale regels.
Ma'MaQueen: En door de komst van het internet is alles veel toegankelijker, en kunnen jongetjes van tien leren hoe ze zichzelf kunnen opmaken. Dat is wel een grote verandering.

Is er een beetje een dragscene in Rotterdam? Jullie wonen daar.
RitaBook: In ieder geval steeds meer. De laatste tijd ontmoet ik steeds meer mensen in Rotterdam die er mee bezig zijn. En er zijn wel meer feestjes waar dragqueens op afkomen, niet alleen uit Rotterdam.

Is er een concurrentiestrijd in de dragqueenscene van Nederland?
RitaBook: Ik ken er nog niet heel veel, moet ik zeggen, maar degene die ik heb ontmoet zijn heel aardig. Dat had ik niet verwacht, eigenlijk. Ik had gedacht dat ze heel bitchy zouden zijn. Maar goed, misschien zijn ze dat alsnog achter onze rug.

Is drag een manier om helemaal te kunnen zijn wie je bent?
Ma'MaQueen: Ik ben gewoon mezelf, ondanks dat ik een andere naam aanneem. Het is wel een alter ego dat ik heb gecreëerd, en in het begin stond dat alter ego misschien heel erg van je vandaan, maar naarmate de tijd verstreek smolten Dennis en Ma'MaQueen weer samen. Ik ging dingen van mijn alter ego overnemen in mijn dagelijkse leven, en andersom. Het voelt voor mij meer als een extra laag van mijn identiteit. RitaBook: Ik denk dat het voor mij die vrijheid betekent, het nemen van vrijheid. Het is gewoon niet zo vanzelfsprekend om je compleet uit te dossen als man. Het is ook een vorm van een tegengeluid geven aan de maatschappij en sociale constructies proberen te breken, want je gaat toch tegen die constructie van man en vrouw in; je maakt een statement, of dat nu wel of niet je intentie is. Ma'MaQueen: Het is heel empowering. En we zijn ons inderdaad bewust van waar we mee bezig zijn. We zijn ons beide heel erg bewust van maatschappelijke constructen en onlosmakelijke sociale (gender)rollen. Niet alle dragqueens zijn er op deze manier mee bezig.

Draagt het hele ritueel van het opmaken en aankleden bij aan dat gevoel van empowerment? Ma'MaQueen: Ja zeker, dat is misschien nog wel intiemer en meer empowering dan in drag naar het feest gaan.

Zijn jullie drag-persona's altijd een uitvergrote versie van jullie zelf, of kan het juist ook een zachtere versie zijn?
Ma'MaQueen: Dat ligt er een beetje aan. De ene keer heb ik superoverdreven wenkbrauwen, maar de andere keer doe ik gewoon een pruik op en voel ik me Ma'MaQueen. Het is dus niet altijd over de top. Soms als ik visueel niet Ma'Ma ben, ben ik het van binnen nog wel, ze is niet 'iets' wat af en toe naar boven komt, ze is er altijd. Ma'MaQueen komt naar buiten als ik me sterk voel, of juist als ik me sterker wil voelen. Misschien ben ik wel wat 'sassy'-er, maar nog steeds mezelf.
RitaBook: Ja, ik denk dat we nog steeds heel echt zijn, het is geen theateract. Sommige dragqueens hebben dat wel heel extreem. Dan is het net alsof ze de hele avond of dag een toneelstukje aan het opvoeren zijn.

Ma'MaQueen jij maakt bijna al jullie kleding zelf. Waar haal je je inspiratie vandaan? Ma'MaQueen: Vooral uit het materiaal wat ik vind. Als ik dan een mooie stof vind of krijg, dan laat ik me daardoor inspireren. En waar ik heen ga. Als ik dan naar een beachparty ga dan wil ik mijn outfit hierop aanpassen.

En jij, RitaBook? Door wie laat jij je inspireren als het gaat om je looks?
RitaBook: Ik volg heel veel accounts zoals @imp_kid - daar wil ik wel een beetje heen met mijn drag. En qua make-up vind ik @ageofaquaria heel vet. Ik vind het tof om te spelen met de mannelijkheid en vrouwelijkheid binnen een persoon. Ik zie mezelf niet als een traditionele vrouwelijke impersonator waar veel drag queens voor gaan.

Hoe reageerden jullie ouders toen jullie vertelden dat jullie als dragqueens uitgaan? Ma'MaQueen: Mijn ouders zijn supportive, maar komen niet naar mijn show kijken omdat het misschien toch te ver van hun comfortzone af staat, en daar heb ik vrede mee. Ik heb afgelopen verjaardagen hele mooie pruiken gekregen van mijn ouders en als kind heeft mijn moeder een hele mooie jurk van Belle (en het Beest) voor me gemaakt.
RitaBook: Ik vertelde er wel eens thuis over, en mijn moeder vroeg op een gegeven moment zelfs of ik het niet eens een keer moest proberen. Daarnaast droeg ik ook vroeger al jurkjes, dus eigenlijk was ik er al heel vroeg mee bezig. Toen ik uiteindelijk in drag naar een feestje ging, stuurde ik wel foto's, en daar reageerden mijn ouders heel goed op. Dat was fijn.

En als je een date hebt? Vertel je het dan?
RitaBook: Het is af en toe nog wel een dingetje. Het is niet iets wat ik gelijk vertel, maar als ze vragen naar mijn hobby's zeg ik het wel - ik heb geen zin om er bewust over te gaan liegen. Ik heb wel eens gehad dat ik al een tijdje aan het daten was met een jongen en dat het nog niet ter sprake was gekomen. Dat was wel even spannend. Maar de meeste jongens vinden het wel leuk.

Wat hebben jullie geleerd van jullie drag-persona's?
RitaBook: Schijt hebben, vooral. Maar ook dat ik mijn vrouwelijke kant meer kan toelaten in het dagelijkse leven - het lakken van mijn nagels, bijvoorbeeld. En ik ben wat zelfverzekerder geworden. Als dragqueen moet je natuurlijk ook zelfverzekerd zijn, dus dat heb ik ook wel overgenomen in mijn dagelijkse leven.
Ma'MaQueen: Het is een soort dialoog die je met jezelf kan aangaan. Ik zat heel erg met mezelf in de knoop - ben ik nou een man of vrouw? Door drag kon ik me op allerlei verschillende manieren uiten, en experimenteren met mijn identiteit. Dat is heel belangrijk voor me geweest. Hierdoor heb ik erkend dat aspecten van mijn identiteit die maatschappelijk gezien vaak als vast worden gezien meer fluïde kunnen zijn.

Wat willen jullie bereiken met jullie drag?
Ma'MaQueen: Ik maak natuurlijk zelf mijn outfits, dus het is ook wel een beetje zelfpromotie. Ik hoop ooit naar L.A. te gaan en een collectie te maken met een inclusieve cast aan modellen. Van bejaarden tot kinderen. Iedereen mag mijn kleren dragen. Daarnaast wil ik kritisch werk maken, net als Alexander McQueen altijd deed. Ik fantaseer ook wel eens over een politieke rol voor Ma'MaQueen, maar voordat dat mogelijk is moet er nog veel gebeuren.
RitaBook: Het is voor mij meer een persoonlijke reis. Ik ben nog heel erg mijn eigen blokkades aan het tackelen. Het is bijna therapeutisch. En daarnaast wil ik met mijn drag laten zien dat mannen niet per se aan die sociale constructies hoeven te voldoen.
Ma'MaQueen: Misschien is dat wat wij doen meer travestie.

Wat is volgens jullie het verschil tussen travestie en drag?
Ma'MaQueen: Ik denk dat travestie wat instinctiever is.
RitaBook: Het is natuurlijk ook gewoon een label, net als drag. Het is maar net wat je er op wilt plakken.
Ma'MaQueen: Een vrouw die in mannenkleding loopt, bijvoorbeeld, dat is normaal, daar bestaat geen woord voor.

Wat zijn jullie plannen tijdens de Amsterdam Pride?
RitaBook: We gaan op een boot staan, volledig in goud gekleed. En verder gewoon door de stad. Ik heb er zin in.
Ma'MaQueen: Ik ook. Ik heb voor ons allemaal outfits gemaakt die matchen bij de boot. Daarna gaan we nog de stad in.

Dit artikel verscheen in 2017 op i-D NL