Een praktische gids voor hoe je een studentenprotest voert

Dit artikel is onderdeel van onze Student Guide 2017. Lees alle stukken op deze pagina.

Laten we nooit huilen om hoe ontzettend zwaar wij jonge mensen het tegenwoordig hebben, maar laten we ook erkennen dat onze generatie hartstikke fucked is wat betreft 'in alle rust een leuke studie volgen', en dat daar best soms een verfbom voor gegooid mag worden. De afgelopen jaren werd er flink gedemonstreerd, met de bezettingen in 2015 van het Bungehuis en het Maagdenhuis in Amsterdam als hoogtepunten, maar héél veel hebben die acties nou ook weer niet uitgehaald. Er gaan geruchten dat de basisbeurs misschien weer terugkomt, maar dat blijven vooralsnog geruchten.

De spandoeken kunnen hoe dan ook dit studiejaar weer uit het vet. Er valt immers altijd wel tegen iets te demonstreren. Zijn het geen bezuinigingen of een ondemocratisch bestuur om je kwaad over te maken, dan is er wel weer ergens een kolossale inschattingsfout gemaakt waardoor je colleges in een fucking tent moet volgen, zoals studenten van de UvA dit jaar.

Of je nou tegen grove bezuinigingen of tegen een tent demonstreert, je kunt maar beter goed beslagen ten ijs komen. Ik sprak activistische studenten die de kern van de Maagdenhuisbezetters vormden en een gespecialiseerde advocaat, en kwam tot de volgende praktische tips voor als je dit jaar van plan bent de straat op te gaan voor je rechten.

Het kan in Nederland al gauw takkeweer zijn als je de straten op gaat – soms zou je bijna denken dat ze vervelende maatregelen expres doorvoeren wanneer het koud snertweer is. Draag laagjes, want het systeem omver werpen gaat een stuk lastiger als je rillerig en verkleumd bent, maar als opeens de zon doorbreekt wil je ook niet staan te pekelen. Draag goede, waterdichte schoenen, en zeker geen open schoenen, want in mensenmassa's kan het zomaar gebeuren dat er iemand op je teen gaat staan.

Als je anoniem wil blijven kun je je in het zwart te verkleden met een doek voor je snufferd. Dat kan handig zijn als je misschien iets gaat doen wat niet mag – de politie houdt vaak een smoelenboek bij en ze pikken je er zo uit als je iets doet (of ooit gedaan hebt) wat ze niet bevalt. Ook als je niet iets gaat doen wat niet mag, kan het prettig zijn om onherkenbaar in de groep te blijven. Weet wel dat de politie je waarschijnlijk een stuk nauwlettender in de gaten houdt, als je je gezicht verstopt.

Verder kan het in sommige gevallen handig zijn om je op een bepaalde manier te kleden. Bijvoorbeeld: toen er in de media steeds meer verhalen opdoken dat de Maagdenhuisbezetters vooral krakers en ongure types waren, trokken veel studenten tijdens een demonstratie hun meest studentikoze pak aan (en hoogleraren hun toga) om dit beeld te ontkrachten.

Bedenk je dat demonstreren niet eng is, maar zelfs best wel dope en iets dat gewoon mag. Wel slim: bedenk van tevoren hoe ver je wil gaan, en wat je doet in het geval het uit de hand loopt. Het is moeilijk om heldere beslissingen te maken als er chaos ontstaat en de adrenaline door je lijf giert.

Bedenk daarbij ook in welk stadium het protest zich bevindt; een demonstratie staat nooit op zichzelf. Meestal begin je met demonstreren, en hopelijk onderhandelen, maar als dat allemaal niets uithaalt kan er worden overgegaan op verdergaande vormen, zoals bezettingen. Dat is wat radicaler, maar kan effectiever zijn. Het is namelijk nogal kostbaar en ronduit vervelend om een groep mensen uit een gebouw te krijgen, waardoor je je onderhandelingspositie vergroot. Je kunt de vijand zeggen dat je ze die moeite wil besparen door weg te gaan, mits daar toezeggingen tegenover staan.

Het liefst niet te veel, want je wil niet urenlang met een zware tas sjouwen. Genoeg water is het belangrijkste, misschien een krentenbolletje en iets met suiker voor wat energie als het allemaal lang duurt.

Eventueel kun je (een beetje afhankelijk van de aard van de demo) natuurlijk een rookbommetje of een rode fakkel meenemen, want dat ziet er gewoon altijd hartstikke sick uit.

Spandoeken en borden etc zijn voornamelijk iets waar de organisatie van een demo zich mee bezighoudt, maar als je denkt dat je een goede tekst hebt – bij voorkeur van een nóg iets hoger niveau dan "Het is stom!!!" – dan kun je natuurlijk altijd zelf aan het knutselen slaan. Vermijd borden en spandoeken die je krijgt uitgereikt van politieke partijen die een wit voetje proberen te halen bij jong activistisch grut. Laat je mening niet kapen voor politieke doeleinden door bijvoorbeeld met een Pechtold-vlag te gaan lopen zwaaien.

De media zijn je vrienden en je vijanden. Over het algemeen wil je met een demonstratie zoveel mogelijk aandacht genereren voor het punt waarvoor je demonstreert. Het kan dus slim zijn om je demo zoveel mogelijk aan de grote klok te hangen en misschien zelfs een persbericht uit te sturen. Media is aandacht.

Tegelijkertijd kunnen media je demonstratie ook op een manier framen die ongunstig is. Media willen vooral verhalen brengen die scoren. In het begin van de bezettingen in Amsterdam in 2015 was de verslaggeving redelijk neutraal, maar toen het allemaal wat langer begon te duren en iedereen het inmiddels wel allemaal had gezien, begonnen er nieuwe verhalen de ronde te doen zoals dat het één groot kraakhol/drugsfestijn/partyfeest was, ondanks het feit dat er nauwelijks iets was veranderd.

Het is in elk geval belangrijk om heel erg goed te weten waar je voor demonstreert, zodat als er een vraag van een verslaggever komt, je niet voor joker staat. Verder wijst de organisatie van een demonstratie meestal een mediawoordvoerder aan, dus daar kun je altijd naar verwijzen. Zorg ook dat je altijd in staat bent een vieze boer te laten voor als er onverwachts een verslaggever van Powned een microfoon in je gezicht duwt.

Stel dat je wil demonstreren, maar geen zin hebt om gearresteerd te worden, bijvoorbeeld omdat je moeder de volgende ochtend op de koffie komt. Wat moet je dan doen? Allereerst: in principe heeft iedereen recht om te demonstreren. De politie kan je arresteren wanneer 1) gevonden wordt dat het verkeer belemmerd wordt, 2) wanneer er dreiging is voor wanordelijkheden, of 3) wanneer de gezondheid van anderen in gevaar is. Nou zijn die dingen nogal ruim te interpreteren (als je met een groep over straat loopt zal je al snel een paar fietsers belemmeren), dus is er een groot grijs gebied. Er is dus altijd een risicootje, hoe klein ook. Dat risico wordt pas echt groot al je oproept tot geweld of zelf geweld gebruikt, en ook als je je in een gewelddadige groep bevindt kan jij meegenomen worden door de knuppelbrigade van Vadertje Staat.

Als je denkt dat je risico loopt om aangehouden te worden, is het slim om van tevoren even een gespecialiseerde advocaat te bellen, zoals advocaat Willem Jebbink (die ik voor dit artikel sprak). Het is zelfs weleens gebeurd dat iemand die op het punt stond gearresteerd te worden hem opbelde, de telefoon aan de agent gaf, en na een gesprekje weer mocht verder demonstreren. Schrijf het nummer van je advocaat op je arm of been, want in de cel wordt alles van je afgenomen.

Word je gearresteerd, dan is het natuurlijk lachen om het nog even op een flink potje worstelen te zetten, alleen is dat niet aan te raden omdat je dan een zelfstandig strafbaar feit pleegt ('wederspannigheid').

Eenmaal op het politiebureau zijn er twee dingen heel belangrijk: spreek nooit met de politie voor je een advocaat hebt gesproken, denk nooit: ik los het zelf wel even op. Ga ook nooit zomaar akkoord met een geldboete of strafbeschikking door ergens een handtekening onder te zetten. Je kan daarmee onherroepelijk afstand doen van je rechten, en het kan zijn dat het op je strafblad staat, wat gevolgen kan hebben voor als je ooit gaat solliciteren en je een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) nodig hebt.

Overleg dus altijd eerst goed met je advocaat. Ook als de vrijheid lonkt is de langere termijn is altijd belangrijker dan snel weer vrij zijn.