Ik ging naar de première van de beruchte Turkse 'propagandafilm'

Afgelopen donderdag ging de film Kurtlar Vadisi: Vatan van regisseur Serdar Akar in Nederland in première. De film is een spin-off van een televisieserie die al jarenlang op de Turkse televisie te zien is. Kurtlar Vadisi ('wolvenvallei') gaat over allerlei avonturen die Polat Alemdar - zeg maar de Turkse James Bond - en zijn team meemaken.

De film wordt door sommige mensen gezien als snoeiharde propaganda. Vatan (wat 'vaderland' betekent) speelt zich namelijk af op de avond van de mislukte couppoging in de zomer van 2016, en de slechterik in de film is duidelijk Fethullah Gülen. Zoals je waarschijnlijk weet wordt Gülen - ondanks dat zijn betrokkenheid bij de militaire coup niet is bewezen - door de Turkse autoriteiten gezien als staatsvijand en compleet gedemoniseerd, en deze film zou daar aan bijdragen.

Eerder zijn er al andere films en series uitgebracht in de Kurtlar Vadisi-serie, waarbij duidelijk politieke standpunten werden ingenomen. In de film Kurtlar Vadisi: Filistin ('Palestina') is een Israëlische generaal de vijand van Polat. En in Kurtlar Vadisi: Terör ('terreur') neemt Polat het op tegen de Koerdische PKK. De serie Terör werd na kritiek van RTÜK - het Turkse hooggerechtshof van Radio en Televisie - na één aflevering al van de buis gehaald.

Afgelopen donderdag werd er op verzoek van de Rotterdamse CDA-fractie over deze nieuwe Kurtlar Vadisi-film gedebatteerd. De fractie was bezorgd over de consequenties van de film voor "Turkse Rotterdammers die vanuit de Turkse regering als schuldigen worden aangewezen," aldus fractivoorzitter Sven de Langen, die daarmee uiteraard doelt op Gülen-sympathisanten. Ook in de media werden zorgen geuit over het vermeende propaganda-gehalte van de film. Sinan Can maakte bij Pauw zelfs een vergelijking met nazi-propaganda.

Een hoop gedoe dus allemaal, waardoor het me maar het beste leek om zelf eens een kijkje te nemen En dus ging ik naar de publiekspremière van de film in Pathé Arena.

Toen ik kort na het rode-loper-moment de Arena binnenliep, was de sfeer vrij rustig. Ik zag vriendengroepen, maar ook hele gezinnen. Het voelde eigenlijk niet heel anders dan een normale vrijdagavond in de bioscoop. Donderdag was Kurtlar Vadisi: Vatan in Rotterdam al voor het eerst vertoond, maar daar waren blijkbaar maar een paar bezoekers bij aanwezig. De publiekspremière zou strak uitverkocht zijn, maar toen ik mijn zaal binnenliep waren lang niet alle stoelen gevuld.

Terwijl ik plaatsnam op mijn stoel, liepen de hoofdrolspelers van Vatan al de zaal in. Vrijwel iedereen pakte z'n telefoon erbij voor dit schijnbaar legendarische moment, en er werd geklapt toen hoofdrolspeler Necati Şaşmaz een microfoon in zijn handen kreeg. Omdat ik de Turkse taal niet heel goed beheers, verstond ik niet goed wat hij zei. Iets over de helden, begreep ik, die overal in Turkije wonen.

Vervolgens ging de film van start. De film speelt zich voornamelijk af in een fictief dorpje aan de Turkse grens met Noord-Irak, Yalavuz. Na de eerste scène, waarin het team van Polat één van de slechteriken probeert uit te schakelen, zagen we een personage die verdomd veel op Gülen lijkt. De hele zaal barstte direct in lachen uit.

Deze Gülen-lookalike speelt in de film de leider van de staatsgreep. Hij wordt gesteund door Dave, het kwade genie dat alle snode plannen uiteindelijk uitvoert. Dave wordt op zijn beurt gesteund door dissidenten van het Turkse leger, een leger uit Noord-Irak en door leden uit het bedrijfsleven.

Zo ongeveer de hele film lang vliegen de kogels door het scherm, waardoor ik een beetje het gevoel krijg dat ik naar een Turkse versie van Call of Duty zit te kijken. De film laat zien hoe de dorpelingen zich verzetten tegen het vijandige leger, nadat ze door de president zijn opgeroepen om de straat op te gaan - precies zoals tijdens de echte coup is gebeurd. De dorpelingen verzetten zich tegen de staatsgreep met de hulp van Polat en de vrouwelijke commandant Deniz Komutan. Het opstandige leger schiet in de film op deze onschuldige burgers, zoals ook is gebeurd tijdens de staatsgreep in 2016. Uiteindelijk (SPOILER ALERT) winnen Polat, Komutan en hun teams verrassend van alle slechteriken. (Geintje, niet verrassend natuurlijk!)

Veel soeps was het inhoudelijk allemaal niet, en mocht je op zoek zijn naar een film met diepgang dan kun je minstens zo goed naar de nieuwe Bladerunner of Dikkertje Dap the movie gaan.

Er zaten bovendien een hoop overbodigheden in, die de film langer lieten duren dan nodig was. In één scène danst Dave bijvoorbeeld met een stoffige etalagepop, op klassieke pianomuziek. Deze scène voegde werkelijk niets toe aan het toch al vrij dunne verhaal. Maar het meest heb ik me geërgerd aan de ondertiteling, die de hele tijd vol stond met spelfouten.

Buiten de zaal spreek ik Sezer (21) en Abdulbaki (19). Ze vertellen me dat ze al van kleins af aan fan zijn van Kurtlar Vadisi. Ze komen allebei uit Rotterdam, maar zijn speciaal voor de acteurs naar deze publiekspremière in Amsterdam gekomen.

Sezer (links) en Abdulbaki vonden het duidelijk wél een topfilm. "Er zat een leuk verhaal achter, het ging niet alleen maar puur om de couppoging" vertelt Sezer. Als ik hem vraag wat dan precies dat verhaal achter de film was, antwoordt hij: "De oorlog was binnenlands, maar ook buiten Turkije probeerden vijanden het land binnen te dringen. Polat en zijn team proberen dat in deze film te voorkomen." Abdulbaki vult hem aan: "Het merendeel van de Turken weet honderd procent zeker dat Gülen achter de couppoging zat. En dat laten ze in deze film ook duidelijk zien." Ik vraag ze of deze film ook leuk is voor mensen die niet zoveel over Turkije weten. Daarop knikken ze allebei. Abdulbaki: "Zeker. Dan kunnen ze in anderhalf uur een duidelijk beeld krijgen van wat er eigenlijk allemaal is gebeurd. Je ziet en leest van alles in de media, maar wat moet je geloven?" Moet je deze film dan geloven, vraag ik. Ze halen hun schouders op. Met de kritiek op de film zijn beide jongens het in elk geval oneens. "Ik vind het heel raar dat je nooit iets hoort over Amerikaanse gewelddadige films, maar wel ineens over deze Turkse film," zegt Sezer.

Ik loop nog een rondje door de bioscoop, en kom dan Mehmet (19) tegen op de trappen. Hij vertelt me dat hij de Kurtlar Vadisi-serie ook al heel lang volgt. Als ik hem vraag wat hij van de film vond, antwoordt hij: "De film raakte me echt. Ik kreeg wel echt een traantje."

"Ze laten aan het einde van de film zien dat er burgers zijn gestorven door die couppoging" vervolgt hij. "Dat vond ik echt hartverscheurend. Het waren gewoon broeders van me, die daar dood zijn gegaan. Het waren de zonen van het land. Dat raakt me wel ja." Ik moet denken aan de aftiteling van de film, waarin de doden die tijdens de staatsgreep zijn gevallen worden herdacht. Toch denkt Mehmet niet dat de film per se een compleet beeld geeft van de couppoging: "De film is misschien niet honderd procent realistisch. Het kan ook gewoon anders zijn gelopen, dat weet ik niet. Dat weet niemand echt, denk ik." Ik vraag me af of de film ook leuk zou zijn voor Gülenisten. "Misschien zouden zij weleens van de andere kant willen zien wat er is gebeurd," zegt hij droog.

Ik probeer nog wat andere mensen te spreken, maar de meesten willen liever niet met naam en foto online staan. Als ik vraag waarom, zeggen de meesten dat ze geen zin hebben op alle haatreacties op social media. In hun reacties voel ik een bepaalde onderliggende spanning, wat ook niet zo raar is. De nasleep van de couppoging is voor veel mensen nog steeds te voelen. Niet alleen voor de nabestaanden van de 240 doden die er die nacht zijn gevallen (waarvan de meeste burgers), maar zeker ook voor de vermeende Gülen-sympathisanten, die als vijanden van de Turkse natie worden neergezet. Ondanks alle onduidelijkheid lijkt het voor de overgrote meerderheid van de Turkse bevolking een uitgemaakte zaak wie er achter de staatsgreep zat. Deze matige film bevestigt dat beeld totaal.