‘Lelijke eendjes’ vertellen hoe ze werden behandeld toen ze ineens knap werden

Hoe voelt het als mensen je ineens anders behandelen, en waar ligt dat aan? Dani en Jud zijn mensen die toen ze iets ouder werden ineens anders behandeld werden. Op de middelbare school noemden mensen Dani Peasall bijvoorbeeld “dragon lady”. Ze was ambitieus en een doorzetter, maar klasgenoten vonden haar brutaal en grof. Als mensen met haar in een groepje moesten werken hadden ze zelfs “een milde afkeer” van haar. Maar tegen de tijd dat ze naar de universiteit ging, smeekten mensen om bij haar in het groepje te mogen. “Ze zeiden dan: ‘Wow, jij bent zo cool en zo eerlijk!’”, vertelt de inmiddels 25-jarige Dani, die nu bedrijfsleider van een winkel is. Jud Nichols, een 31-jarige advocaat uit Minnesota, speelde jarenlang basketbal met een groepje jongens. Zijn teamgenoten gaven hem nooit echt complimenten. “Ik ben een vrij gemiddelde basketbalspeler,” zegt Jud lachend. “Maar toen ik knap werd, zeiden mensen opeens: ‘Gast, je speelde sick. Goede wedstrijd!’”

Dani’s gedrag en persoonlijkheid waren niet per se veranderd, en Jud was ook niet opeens de nieuwe Michael Jorden geworden, qua basketbal skills. Wat wel was veranderd, was hun uiterlijk.
In 1920 riep de Amerikaanse psycholoog Edward Thorndike een nieuwe term in het leven: het “halo-effect”. Dit effect is een cognitieve bias die inhoudt dat we wanneer we één goede eigenschap in iemand zien, we hun andere positieve eigenschappen ruim overschatten (de eerste eigenschap is zoals een aureool, die licht schijnt op iemands hele persoonlijkheid). In 1972 toonden drie psychologen het effect aan door proefsubjecten te vragen om de persoonlijkheden te raden van willekeurige mensen door alleen maar naar hun foto’s te kijken. De deelnemers van het onderzoek veronderstelden ruimschoots dat aantrekkelijke mensen veel vriendelijker waren, alsook betrouwbaar en succesvol. Het essay was getiteld: “Wat mooi is, is goed”. Dit zal je wellicht niet verrassen. Veel mensen geloven in het “privilege van de knappe medemens” – het idee dat mooie mensen een makkelijker leven hebben. Maar, het halo-effect wordt soms ook het “halo- en hoorntjes-effect” genoemd – omdat het een keerzijde heeft. Als iemand onaantrekkelijk is veronderstellen mensen makkelijker dat die persoon slechte kwaliteiten heeft. Maar hoe hardnekkig is dit fenomeen? Hoe wijd verspreid? Hoe schadelijk is het? Vijf mensen wiens uiterlijk drastisch is veranderd wilden met mij een woordje spreken voor dit artikel. De mensen die ik sprak hadden een conventioneel onaantrekkelijk uiterlijk en kregen vervolgens een conventioneel aantrekkelijk uiterlijk. En als ik conventioneel schrijf, bedoel ik: conventioneel in de westerse zin. Slanke lichamen worden gewaardeerd in het Westen. Daarnaast hebben studies aangetoond dat obese mensen vaak gestigmatiseerd worden. Dit artikel gaat dus ook over mensen die een behoorlijk aantal kilo’s zijn verloren – hoewel deze individuen daarbij ook de manier waarop ze zich presenteren hebben veranderd, waardoor ze nog meer passen binnen een beeld van wat de brede samenleving als aantrekkelijk beschouwd.

“Als ik niet was afgevallen en volslank zou zijn gebleven, zou ik nooit hebben geweten hoe anders mensen me behandelden,” zegt Emma Passe, een 34-jarige account manager. “Nu zie ik een enorm verschil.” Het grootste deel van haar leven had Emma overgewicht, dus besloot ze op haar 31ste om af te vallen. Dat besef kwam er toen ze maken kreeg met slaapapneu, hartkloppingen en acne over haar gehele lichaam. “Hoe meer kilo’s ik kwijtraakte, hoe meer mensen met me gingen praten,” zegt ze. Ze zegt dat ze zelf mensen veel liever is gaan vinden – mensen blijven langer hangen voor een praatje, zeggen gedag wanneer ze dat vroeger niet zouden doen, en vragen haar naar hoe haar dag gaat. “Ik dacht dat iedereen gewoon standaard vriendelijk deed, maar nu is iedereen extreem vriendelijk.” Het besef dat mensen ook vriendelijk konden zijn maakte op Ashley (die haar achternaam niet wilde delen) de meeste indruk. De 30-jarige uit Portland vertelt me per mail: “Als ik nu oogcontact maak, beginnen mensen bijna te stralen en glimlachen ze zelfs naar me!” Haar schok wordt pas echt duidelijk door haar overvloed aan leestekens (“Wow, mensen glimlachen???”) terwijl ze haar andere inzichten beschrijft. Mensen komen echt helpen als ze het vraagt, en wildvreemden knopen een gesprek aan. “Mensen luisteren eindelijk naar me… ik voel me nu echt onderdeel van de samenleving.”

Net als Emma besefte Ashley deze zaken pas na haar gewichtsverlies. Als kind werd ze gepest ze voelde zich “een zak afval” voor ze haar echtgenoot ontmoette. Vervolgens raakte ze meer dan 70 kilo kwijt en ontdekte ze de wereld van make-up, mode en gezichtsverzorging. Hoewel ze zich voornamelijk ‘opgelucht” voelt over dat mensen nu aardiger zijn, is ze ook verbitterd. Ashley zegt dat mensen haar uitscholden en haar met medelijden en afkeer behandelden. “Ik denk dat een hoop stront nog minder minachting zou krijgen dan ik destijds”, vertelt ze. “Als je zo helder ziet dat mensen zo dubbel zijn wordt het lastig om nieuwe mensen die je ontmoet oprecht aardig te vinden. Ja ok, je bent nu vriendelijk, maar zou je dat ook zijn toen ik nog twee keer zo zwaar was?”

Dani zwijgt even als ik haar vraag of er een keerzijde is aan haar transformatie. Op de middelbare school droeg ze altijd unisex-kleding en vermeed ze make-up, waardoor ze vaak met ‘meneer’ werd aangesproken door onbekenden. Op de universiteit begon ze jurkjes te dragen, liet ze haar haar lang en leerde contouren door middel van YouTube tutorials. “Umm,” zegt ze uiteindelijk. “Het is fantastisch eerlijk gezegd. Het heeft veel voordelen.” Het is niet gek dat Dani – net als veel van mijn geïnterviewden – steeds meer aandacht begon te krijgen van de mannen. “Ik was nog steeds Dani en was niet veranderd, maar plots besefte de helft van de bevolking dat ik er ook nog was.” Naast een verbeterd seksleven, begon ze ook de interacties met mannelijke en vrouwelijke servicemedewerkers veel makkelijker te vinden. “Als je iets wilt, hoef je maar te glimlachen en dan krijg je het – het is echt bizar.” Ze smeert haar stembanden en met lichtelijke overdrijving doet ze een vrouwelijk stemmetje na: “Heyyy, sorry maar ik kan dit boek niet vinden. Kan jij misschien voor mij kijken?” En dat werkt. “Het is gek. Het is echt gek. En weet je wat, ik snap niet hoe mensen die altijd al knap zijn geweest niet gewoon in egotrippers zijn veranderd, want het is zo ontzettend makkelijk om te krijgen wat je wilt.”

Aandacht van het andere geslacht krijgen is misschien het meest opvallende resultaat van een verbeterd uiterlijk, maar Kameron Rytlewski, een 23-jarige uit Michigan, denkt dat zijn versterkte zelfvertrouwen ook wel een rol heeft gespeeld. “Mijn gewicht weerhield me van te zijn wie ik echt wilde zijn, of toch de persoon die ik me voorstelde te zijn,” zegt hij.

Mensen negeerden hem of behandelden hem meestal op een negatieve manier, maar nu zijn ze veel vriendelijker. “Opmerkingen en aandacht van het andere geslacht zijn in ieder geval veel positiever. Mijn vrienden en familie behandelden me gelukkig over het algemeen wel hetzelfde.” Als je nog niet versteld staat van het feit dat het andere geslacht je beter gaat behandelen als je aantrekkelijker bent wat betreft de norm, dan doe je dat wel als je hoort dat familieleden dat ook doen. Dani zegt dat haar vader altijd kritiek had op haar uiterlijk toen ze opgroeide. Hij vertelde haar vaak dat ze make-up moest dragen. Toen ze ouder werd en make-up ging gebruiken “was hij een veel grotere steun.” Jud, de man die veel meer complimenten kreeg over zijn basketballen nadat hij gewicht verloor en verzorgingstips voor mannen ging opvolgen, zegt dat ook zijn familie hem beter ging behandelen. “Zelfs de mensen die het dichtst bij je staan neigen ernaar net iets anders met je om te gaan,” zegt hij.

Net als Kameron wil Jud toevoegen dat zijn toegenomen gevoel van eigenwaarde een impact kon hebben op hoe anderen hem behandelden. Overigens is dit iets wat beide geïnterviewde mannen me vertelden, maar geen van de drie vrouwen. Verder vindt hij het fantastisch dat mensen zijn grapjes nu veel beter vatten.

“Mijn humor is vrij droog en sarcastisch. Toen ik er minder gezond uitzag waren mensen minder geneigd om te snappen dat ik dus gewoon aan het grappen was, terwijl ze de moppen nu eindelijk lijken te snappen.”

Van alle mensen die ik heb geïnterviewd leek Emma de meeste nadelen te hebben ondervonden van haar verandering. “Het grootste ding voor mij, de grootste verrassing, was dat ik veel vrienden ben verloren,” zegt ze. Haar vrienden met overgewicht hebben haar hebben buitengesloten. Emma omschrijft nog een negatief aspect van gewichtsverlies. Ook al is ze getrouwd, mannen flirten bijzonder vaak met haar, wat vooral op werk vervelend is. “Ik word altijd gevraagd voor een koffie of lunch en hoor dan dat ik knap of mooi ben,” zegt ze. “Het voelt vrij vervelend om het gevoel te krijgen dat er constant met je geflirt wordt, of dat iemand enkel met je aan het praten is met een ander doel dan je te leren kennen… het voelt echt ontmoedigend.” Deze ervaringen tonen aan dat er ook echt een keerzijde is aan conventioneel knap te zijn, en dat uit zich op verschillende vlakken. In 1843 bracht Hans Christian Anderson Het lelijke eendje uit. Het sprookje volgt een eendje dat verstoten wordt door de anderen omdat het lelijk is. Het besluit zelfmoord te plegen. Maar, verrassing: plots wordt het eendje een knappe zwaan, en zijn alle andere zwanen dol op hem! Net als Rudolph (het rendier met de glimmende neus), is dit kindersprookje behoorlijk ongemakkelijk voor volwassenen. Het vertelt het verhaal van erbij horen om discriminatie en pestgedrag te vermijden. Het herbevestigt onze inherente denkfout dat knappe mensen de beste zijn. En het meest beledigende van dit alles, is dat het de verkeerde mensen doet denken dat ze moeten veranderen.

Volg VICE via Facebook, Instagram en Twitter.