De kunsthandelaar die 'de Donald Trump van de kunstwereld' wordt genoemd

Dat de wereld van de kunsthandel minder romantisch is dan een wereld waarin kunstliefhebbers werken die ze mooi vinden kopen en verkopen is niets nieuws. Het is een wereld waarin veel geld omgaat, en waarin handelaren actief zijn wiens carrière bestaat uit het uitdokteren van tactieken om zoveel mogelijk geld te verdienen – handelaren zijn tenslotte handelaren.

Een van die handelaren is de van oorsprong Zuid-Afrikaanse Stefan Simchowitz, die woont en werkt in Los Angeles. 'Simcho' is een slimme zakenman die investeert in jonge kunstenaars als Oscar Murillo, Kour Pour en Christian Rosa, door hun werk in grote hoeveelheden te kopen, en vervolgens zijn eigen netwerk in te zetten om de werken in waarde te doen stijgen, door ze aan de juiste mensen door te verkopen. Zijn handelstechnieken worden op z'n zachtst gezegd niet door iedereen gewaardeerd. Artnet schreef vorig jaar een artikel over waarom hij "De Donald Trump van de kunstwereld" is en in de New York Times verscheen in 2014 al een artikel over hem met de titel "The Art Worlds Patron Satan."

De Nederlandse kunstenaar en filmmaker Stefan Ruitenbeek reisde in 2014 naar Los Angeles, en volgde Simchowitz om zijn manier van werken vast te leggen. De documentaire The Art of Stefan Simchowitz die Ruitenbeek maakte over zijn tijd met Simchowitz ging vorige week in Amsterdam in première, en is hier op YouTube te zien. Ruitenbeek veroorzaakte in kunstenaarskringen de afgelopen tijd regelmatig ophef met een serie video's die hij samen met zijn partner Kate Sinha maakt, onder de noemer Keeping It Real Art Critics (KIRAC). In die video's gaan Ruitenbeek en Sinha af en toe vol in de aanval op kunstuitingen die hen niet aanstaan, maar in deze film is Ruitenbeek juist een stuk milder over Simchowitz dan de journalisten die eerder over hem schreven.

We zochten Ruitenbeek op in Amsterdam om te praten over de film en de kunsthandelaar.

VICE: Hoi! Kan je iets vertellen over hoe deze documentaire tot stand is gekomen?
Stefan Ruitenbeek: Ik zag het werk van Oscar Murillo in Berlijn, en vroeg me af: wie zou hier nou zo begeistert door zijn? Hij maakt kunst die een soort van Derde Wereld-charity feel uitdraagt. En dat vond ik interessant, omdat kunst volgens mij altijd gaat over macht. Je kan op verschillende manieren macht uitdrukken in kunst, door bijvoorbeeld hele grote paleizen te bouwen, maar je kan ook laten zien hoe bescheiden je bent. Simchowitz verkleedt zich bijvoorbeeld als een soort clochard. Ik was geïnteresseerd in die uitdrukkingsvorm. Tegelijkertijd was het Simchowitz die – in tegenstelling tot veel dealers en verzamelaars – heel extravagant was, en daar op een hele openlijke manier over praatte.

Er zijn best veel mensen die een negatief beeld van Simchowitz hebben. Waarom wilde hij meewerken aan deze documentaire?
Ik denk dat hij gezien wil worden, en dat hij ervan overtuigd is dat niets hem kan schaden – dat het eigenlijk alleen maar in zijn voordeel kan zijn om aan dit soort dingen mee te doen. En ik denk dat hij een bepaald vertrouwen had in mij, dat ik hem niet op een soort van platte manier afschilderen, zoals ze volgens mij wel doen op Artnet en in de New York Times.

Simchowitz kwam in deze documentaire niet op me over als een heel sympathieke man. Eigenlijk dacht ik op een gegeven moment: wat een lul.
Ja? Waarom dacht je dat?

Het lijkt me niet een hele prettige persoonlijkheid. Hij komt heel egocentrisch over. De manier waarop hij de kunsthandel benadert als iets dat inderdaad echt alleen maar handel is, deed voor mij ook wel een beetje af aan de romantiek die om kunst heen hangt.
Maar jij hebt een bepaald beeld van kunst, en jij vindt dat je dat mag koesteren. Wanneer iemand dat beeld dan aantast, dan ben jij teleurgesteld in diegene. Het gaat erom dat jij een ander perspectief krijgt op dingen. Dat is volgens mij de kracht van deze film. Eigenlijk is de film gemaakt zodat je een ander perspectief te zien krijgt.

Sta je zelf achter dat perspectief? De manier waarop hij in die kunsthandel staat?
Nee.

In de film zit een scène waarin je als 'proxy', als een soort tussenhandelaar, een kunstwerk voor Simchowitz koopt bij een galerie die geen werk meer aan hem wilde verkopen. Waarom heb je dat gedaan als je niet achter zijn manier van handelen staat?
Omdat ik benieuwd was wat er gebeurde, en omdat ik geld nodig had. Omdat ik het interessant vond. Als je die proxy-deals doet, dan moet je best wel veel van kunst weten. Dus je moet een mail schrijven naar zo'n galerie, je moet overkomen als iemand die echt heel goed weet wat voor kunst 'ie aan het kopen is. Dus ik kon in een keer al mijn ervaring als kunstenaar en al mijn kennis van de kunstwereld gebruiken om op galeries geloofwaardig over te komen; dat zij dat werk aan mij moesten verkopen, en niet aan een andere collector die met evenveel geld aan kwam zetten. Dus ik kon mijn culturele kapitaal eigenlijk inzetten om die proxy deals te doen. Dat vond ik wel een keer leuk, dat je daar een keer wat aan hebt.

Maar begrijp je waarom sommige galeries geen zaken met hem willen doen?
Ja, ik snap wel waarom ze daar geen zin in hebben. Maar het interesseert me werkelijk geen ene bal, echt helemaal niks. Het is echt niet mijn probleem. Ik voel geen enkel belang bij de kunst die Simchowitz verkoopt, behalve dan dat ik hem wil aanschouwen, bekijken en analyseren.

Nog even over de film zelf. Die is heel anders geworden dan de andere video's die jullie maken met KIRAC. Maar hij maakt wel onderdeel uit van die serie. Waarom is dat?
Omdat ik die serie niet wil binden aan een bepaalde kernkwaliteit. Dus er komt uit wat eruit komt. Het is niet zo dat we denken: we doen alleen maar een bepaald soort films in de KIRAC-container.

In al die andere video's zoeken jullie vaak echt de aanval, en gaan jullie echt tegen mensen in. Dat doe je in deze film eigenlijk helemaal niet.
Kijk, Simchowitz die heeft me altijd recht in de ogen aangekeken, en soms misschien niet helemaal begrepen waarom ik de strijd met hem wilde aangaan, of waarom ik iets van hem wilde. Maar hij heeft altijd gezegd: "Kom maar, en, doe wat je wil."

Wat vond Simchowitz zelf eigenlijk van de film?
Ik denk dat hij geëmotioneerd was dat de film er is gekomen. Dat is een heel moeilijk proces denk ik, voor hem ook. Kijk, aan de ene kant willen mensen gezien worden, en aan de andere kant wil je nooit jezelf vastleggen en gefilmd worden. Dus hij zal waarschijnlijk altijd over deze film zeggen: "It's just a position on me, it's just a perspective, it's not the perspective." Tegelijkertijd hebben we wel bijgedragen aan het vereeuwigen van zijn beeld. Dat is ontroerend denk ik. Ik denk dat hij wel echt het gevoel heeft dat ik hem gezien heb. En uiteindelijk willen we toch allemaal gezien worden. Ook in onze kwetsbaarheden, ook in onze lompheden, ook in onze domheden.

Dankjewel, Stefan!