Een ode aan de onbegrepen schoonheid van de 'tramp stamp'

Ik keek achterom en zat met mijn benen gespreid, net als Britney Spears in haar 'Stronger'-video. Achter mij zat Tessa BX van Gnostic Tattoo, die mijn onderrug decoreerde met mijn inmiddels alweer elfde tattoo – in de volksmond ook wel de 'tramp stamp' genoemd. Britney heeft er ook eentje; die van haar is een elfje (ik nam een slang, geïnspireerd op een van mijn favoriete kunstenaars, Alejandra Sáenz). Net als Britneys notoire crisis in 2007 (die overigens in mijn optiek een totaal legitieme reactie was op haar toenmalige situatie), wordt de onderrugtattoo in grote mate – onterecht – als iets goedkoops en tragisch door de maatschappij weggezet. "Vanaf het einde van de jaren tachtig begonnen vrouwen in de westerse wereld hun onderruggen met inkt te versieren," vertelt dr. Anna Felicity Friedman, tattoohistoricus en directeur van de Center for Tattoo History and Culture. "Dankzij de sluimerende stigma's rondom tattoos in de jaren vijftig, wilden veel vrouwen tattoos op plekken die makkelijk te bedekken waren", legt ze uit. Jill Jordan, een van de meest bekende vrouwelijke tatoeëerders van de jaren tachtig, noemde die plekken "de meidenplekken", schrijft Margot Mifflin in Bodies of Subversion: A Secret History of Women and Tattoo. In het begin van de jaren negentig begon de trend steeds populairder te worden, toen een toenemend aantal vrouwen tattoos liet zetten. Tegen het eind van de jaren negentig nam de populariteit nog meer toe dankzij een influx van tattootijdschriften, waarin modellen met versierde onderruggen poseerden. Ik groeide op in die tijd en kan me nog goed herinneren dat mannen deze tatoeages ook wel 'target' of 'bull's eye' noemden, wat insinueerde dat de drager van de tattoo een slet was, of een makkelijk doelwit. Hoewel er ongetwijfeld vrouwen zijn die tatoeages hebben genomen om mannen te verleiden, zijn lichaamsmodificaties als make-up en cosmetische chirurgie doorgaans keuzes die vrouwen maken om zich krachtig en comfortabel in hun eigen lichaam te voelen. "Tattoos spreken de moderne vrouw aan omdat het een symbool van empowerment is in een tijd waarin feminisme aan territorium wint, en omdat het een teken van autonomie is in een tijd waarin controverses over abortusrechten, date rape en seksuele intimidatie vrouwen sterk doet twijfelen aan wie controle uitoefent over hun lichamen – en waarom", schrijft Mifflin. Maar onze patriarchale samenleving veronderstelt dat de lichaamsmodificaties van vrouwen minder over eigen autonomie gaan en meer over het bij mannen in de smaak willen vallen, wat ertoe leidt dat vrouwen met tatoeages op hun onderrug zowel geseksualiseerd worden als schandelijk worden bevonden. Het uitkiezen van een afbeelding en de plek van een tattoo is iets persoonlijks. Het is een beslissing die met allerlei redenen te maken kan hebben – van het helen na seksueel geweld, tot simpelweg een mooie versiering willen hebben. In Bodies of Subversion zegt Jordan dat tattoos op de onderrug "ontzettend sexy en flatteus zijn – ze maken je taille smaller." In The Witch's Book of Power schrijft professionele heks Devin Hunter dat onze oerziel "zich in het onderste deel van ons wezen bevindt," en legt uit dat in dharma – een concept met meerdere betekenissen in Indiase religies als hindoeïsme, boeddhisme, en sikhisme – "de grote slang Kundalini opgekruld in onze chakra ligt, die alleen maar uit een oerinstinct handelt." Kundalini gaat over de basis levensenergie, of 'prana', schrijft Shakti Parwha Kaur Khalsa in Kundalini Yoga: The Flow of Eternal Power.

Ik wilde een tramp stamp van een slang om stil te staan bij een tijd in mijn leven waarin ik mij ontworstelde aan patriarchale restricties zoals slechte relaties, en om mijn authentieke zelf te vinden. De afbeelding van de slang en de plek stonden symbool voor mijn 'oer-zelf', waarbij ik mezelf niets ontnam, zoals Eva die de appel aannam in het Hof van Eden. De staart van de tattoo begint bij de 'wortelchakra' (net onder het stuitbeen), maar de rest bevindt zich vooral rondom de tweede chakra, zoals het gros van de onderrugtattoos. Hoewel de wortelchakra oerenergie, veiligheid, en overleving representeert, staat de tweede chakra vooral voor seksuele energie (het zit dan ook in de buurt van ons voortplantingsorgaan). Voor de opmars van de tramp stamp in de jaren negentig, staken onderrugtattoos voor het eerst de kop op in het jaar 1937. In het artikel Tattooing Among the Arabs of Iraq – oorspronkelijk gepubliceerd in American Anthropologist door Winifred Smeaton, en later opnieuw uitgegeven in The Tattoo History Source Book – schrijft Smeaton over een vroedvrouw uit Al-Kadhimain (wat ten noorden van Baghdad ligt), die hij als "een van de beste informatiebronnen met betrekking tot het magische aspect van tattookunst" beschreef. De vrouw, die geen naam heeft in de etnografie, legde aan Smeaton uit hoe er in die tijd vaak drie tot vijf stipjes op de onderrug van veel vrouwen getatoeëerd werden, "net boven de billen", als een ritueel dat de vruchtbaarheid van deze vrouwen moest garanderen. Tegen de millenniumwisseling, toen Spears en haar elventatoeage een stoel domineerden in de videoclip voor 'Stronger', begon de onderrugtattoo af te nemen in populariteit, aldus dr. Friedman. "Rond 2000 was de heupjeans in opkomst, waardoor dit soort tattoos heel zichtbaar werden – en werden geassocieerd met een sletterige seksualiteit," legt ze uit. Mifflin schrijft dat de tramp stamp, tegen de tijd dat het nieuwe millennium aangebroken was, "zijn charme verloren had." Als ik dr. Friedman vraag of er later nog een equivalent van de onderrugtattoo opgedoken is, begint ze over tattoos op de ribbenkast. En als ik Tessa, degene die mijn onderrugtattoo zette, erover aanspreek, vertelt ze dat tattoos van veren momenteel heel erg in trek zijn bij veel vrouwen. De vlinder op de onderrug heeft dus plaatsgemaakt voor een veer op de ribben. "Ik heb minder onderrugtattoos gezet dan tattoos op bovenarmen of andere plekken, maar sinds mijn jeugd heeft daar altijd een bepaald stigma aan vastgezeten en worden zulke tattoos ook wel 'tramp stamps' genoemd. Voor iemand die gek van tattoos is, zowel van het tatoeëren van iemand anders als er zelf eentje nemen – vind ik het moeilijk om echt een mening te vormen over de plek van een tattoo," zegt Tessa. Terwijl ze de slang op mijn onderrug aan het zetten is, komt er een gevoel van bescherming en kracht over me heen, en vraag ik me af of Britney zich ook zo over haar elfje voelde. Ik hoop van wel. Hoewel ik (en de rest van de tattoo-community) je ten strengste afraden de naam van je geliefde op je lichaam te laten tatoeëren, moet je het verder helemaal zelf weten. Veel succes met mij een rotgevoel proberen te bezorgen over mijn tramp stamp – mijn slang is heel charmant, en de jaren negentig zijn weer hot.