Het mysterie van de brainfreeze wordt nu eindelijk onderzocht

Met maximale temperaturen van bijna 40 graden, weinig regenval en tropische nachten is het weer een goede zomer in Midden-Europa. Om af te kunnen koelen van deze hitte hebben we ijs. Maar helaas wekt dit bij sommige mensen een naar neveneffect op, namelijk het "kouhoofdpijn" ofwel brainfreeze genoemd.

Je zou dit fenomeen kunnen omschrijven als een korte stekende hoofdpijn. Volgens een aantal kleine studies hebben ongeveer 40% van de mensen die ijs eten hier last van.

Het is eigenlijk nog vrij onbekend hoe deze hoofdpijn tot stand komt. In de universiteitskliniek van Halle, iets ten zuiden van Berlijn, zal voor het eerst een groot onderzoek gedaan. Professor Ole Hensel en zijn student Stephan Mages onderzoeken met behulp van Doppler-echografie bij 80 proefpersonen de bloedstroom in de hersenen tijdens het eten van ijs.

Het vinden van vrijwilligers was niet echt moeilijk. Veel mensen meldden zich vrijwillig aan op Facebook in de hoop dat zij grote ijscoupes voorgeschoteld zouden krijgen. In het eerste deel van het onderzoek kregen de deelnemers echter alleen maar ijsblokjes. In het tweede deel werden deze ijsblokjes vervangen door lauw gekoeld water.

De reden voor dit zeer matige culinaire aanbod was vrij duidelijk: ijs laat zich moeilijk standaardiseren. Verschillende soorten en smaken zouden namelijk invloed hebben op de reacties van de proefpersonen. "We hebben nog wel ijs uitgedeeld na afloop als beloning," zei Hensel.

Maar eerst krijgen de deelnemers een riem om hun hoofd gebonden. Op het apparaat zitten sensoren aangesloten die de stroomsnelheid van de het bloed in de slaap meten. Ole Hensel heeft de band speciaal ontworpen voor dit onderzoek en heeft er nu ook patent op aangevraagd. Het resultaat is volgens hem erg betrouwbaar, omdat de sensoren altijd op dezelfde plaats blijven. De test duurt ongeveer 20 minuten.

Allereerst is er een controletest. De deelnemer drukt hier zijn of haar tong zo hard mogelijk tegen het gehemelte. Deze druk alleen al kan een verhoogde bloedstroom in de hersenen veroorzaken.

Daarna wordt een ijsblokje van -16 graden op de tong geplaatst en die weer tegen het gehemelte gedrukt. In het tweede deel van het onderzoek wordt er 200 ml water van kamertemperatuur gedronken. Hierna wordt er water gedronken van 4 graden Celsius. Ondertussen meten de sensoren de bloedstroom in de herenen. Het eerste verrassende resultaat kwam al vroeg: het water van 4 graden bleek veel vaker de hoofdpijn te creëren dan de koude ijsblokjes. De ijsblokjes lokten wel een langdurig koud gevoel op en verhoogde de bloedstroom naar de hersenen, maar een gevoel van hoofdpijn bleef vaak uit.

De grote vraag is nu waarom ijsblokjes minder goed werken dan ijswater. De artsen denken dat dit aan het grotere oppervlakte van het ijswater ligt. Hierdoor staat het ijswater in contact met meerdere zenuwen in de mond, waardoor de kans groter is dat het effect optreed. Of de verhoogde bloedcirculatie een directe oorzaak is van de hoofdpijn durven de artsen nog niet te zeggen. "We vermoeden dat de pijn een reflex is van de zenuwen," aldus Hensel.

"Het drinken van ijswater zorgt voor een irritatie van drie centrale zenuwen, voornamelijk de gevoelige nervus vagus die de mondholte, kaak en ogen aan de hersenstam verbindt," zei mages. "We vermoeden dat deze centraal gelegen zenuw de pijn activeert."

De reflex van het centrale zenuwstelsel zou ook een verklaring kunnen zijn waarom de pijn bij sommigen wel en bij anderen niet optreed. Het kan zo zijn dat sommige mensen gevoelig zijn voor kou en anderen weer extra gevoelig voor pijn.

De nervus vagus is de zenuw die in veel gevallen migraine veroorzaakt. Andere onderzoeken hebben aangetoond dat migrainepatiënten vaker last hebben van brainfreeze. Om de resultaten niet te verstoren werden proefpersonen met migraine uitgesloten in het onderzoek.

Hensel hoopt dat hij binnen twee tot drie maanden een vervolgonderzoek kan doen. Ten eerste denkt hij dat de Brainfreeze nog veel beter onderzocht kan worden. Ten tweede hoopt hij nog meer bevindingen te kunnen doen over hoofdpijn in het algemeen. Vooral de verschillende types migraine zijn lastig te onderzoeken.

"Onderzoek naar hoofdpijn is lastig omdat mensen er soms wel en soms geen last van hebben," zei Hensel. Dit bemoeilijkt de structuur van het onderzoek enorm. Als de migraine opgewekt zou kunnen worden door ijs, zou dit weer een doorbraak betekenen in het onderzoeksveld.

Maar eerst zal de data van dit onderzoek nog verwerkt moeten worden. Mages zal de komende dagen dus behoorlijk wat tijd doorbrengen achter zijn computer. En dat bij een temperatuur van 30 graden.

We zoeken trouwens stagiairs. Wil jij graag schrijven over alles wat met vooruitgang te maken heeft? Klik hier voor meer info.