Deze Nederlandse arts onderzoekt op Antarctica de eenzaamheid van ruimtereizen
Beeld: Floris van den Berg

FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

Deze Nederlandse arts onderzoekt op Antarctica de eenzaamheid van ruimtereizen

Floris van den Berg is op één van de meest afgelegen plekken op aarde om onderzoek te doen in omstandigheden die lijken op wat astronauten meemaken op lange ruimtereizen.

Op één van de meest afgelegen plekken op aarde, zo'n duizend kilometer landinwaarts vanaf de kust van Antarctica, is een groep van twaalf mensen aan het overwinteren op onderzoeksbasis Concordia Station. Het laatste vliegtuig dat in deze omgeving geland is, vertrok begin februari, en de dichtstbijzijnde volgende basis ligt maar liefst 560 kilometer verderop. De zon zal de komende vier maanden nog niet te zien zijn, terwijl de temperaturen vrolijk door zullen dalen tot zo'n -60 graden Celsius. Oh, en omdat de basis 3200 meter boven zeeniveau ligt, is er ook nog eens zo'n dertig procent minder zuurstof in de lucht.

Advertentie

Kortom: geen normale leefomgeving voor mensen, en verre van aangenaam, maar dat is precies de reden dat Floris van den Berg daar is. Gesponsord door de European Space Agency (ESA), doet de 32-jarige Van den Berg medisch onderzoek naar de fysieke en psychologische effecten van het leven in een koude, verlaten, zuurstofarme omgeving. De resultaten hiervan zullen inzicht geven in de manier waarop mensen zullen omgaan met lange ruimtereizen.

"ESA is geïnteresseerd in deze specifieke locatie omdat het een van de weinige plekken op aarde is waar je écht volledig afgezonderd bent," zei Van der Berg via Skype. We spraken met hem terwijl zijn collega's sliepen, omdat de satellietconnectie op de basis slecht werkt als meerdere mensen tegelijk proberen te Skypen.

De reden dat Van den Berg, die hier in Nederland werkzaam is als huisarts, zich aangemeld heeft voor deze positie is voornamelijk de locatie. Hij is al met meerdere onderzoeksexpedities mee geweest, maar nog nooit op een locatie die zo indrukwekkend is als Antarctica. Hij wilde deze plek dan ook graag aan zijn lijst toevoegen.

"Ik vind het heel cool om te werken voor ESA," voegde hij daaraan toe.

Onderzoeksbasis Concordia heeft verscheidene unieke overeenkomsten met de ruimte, wat het ideaal maakt voor het onderzoek van ESA. Naarmate ruimte-expedities steeds verder en verder de Melkweg in gaan, zullen astronauten steeds langer in kleine ruimtes moeten verblijven en steeds langer geïsoleerd worden van de rest van de mensheid (zo kost het met de huidige technologie wel acht maanden om Mars te bereiken). Hoe dit voor astronauten voelt kan uitgetest worden op Concordia; een soort witte versie van Mars.

Advertentie

Van der Berg is verantwoordelijk voor het verzamelen van data en inzichten over de invloed van de omgeving van Concordia op het lichamelijke en geestelijke welzijn van de andere teamleden. Een interessant voorbeeld van het soort onderzoek dat hij gaat uitvoeren is een experiment waarbij hij zijn mede-teamleden (onderzoekers en technische staf) door middel van een simulator gaat leren om de Soyuz te besturen – het ruimtevoertuig dat gebruikt wordt om astronauten naar het International Space Station te vervoeren. In de simulator, die bestaat uit een scherm, stoel en twee joysticks, kunnen de teamleden oefenen met het besturen en los- en vastkoppelen van het voertuig. (Volgens Van den Berg is de simulator in de wasruimte ondergebracht omdat er geen ruimte was in het lab).

Nadat hij de simulator uitgelegd heeft, zal hij het team in twee groepen splitsen: een groep die een keer per maand met simulator gaat trainen, en een groep die eens in de drie maanden gaat trainen. Tijdens de training zal hij hun prestaties meten om te kijken hoe snel hun vaardigheden met de simulator slijten in deze omgeving.

"Het idee is als volgt: als mensen zes tot negen maanden opgesloten zitten in een ruimtevoertuig om naar Mars te vliegen, zullen ze nogal verveeld raken, maar op het moment dat ze daadwerkelijk Mars bereiken moeten ze volledig gefocust zijn op het landen van het voertuig," legde Van den Berg uit.

Advertentie

Concordia is niet de enige Arctische basis waarop dit simulatie-onderzoek wordt uitgevoerd: op British Halley IV is eenzelfde experiment aan de gang. Omdat Halley op een lager niveau ligt, kan het effect van de afzondering gescheiden worden van het effect van de zuurstofconditie. Een controle-experiment onder normale omstandigheden wordt uitgevoerd in Stuttgart in Duitsland.

Naast het simulatie-experiment voert Van den Berg ook allemaal andere testen uit op zichzelf en de rest van het team. Met een CT-scanner (de allereerste in Antarctica) kijkt hij naar de conditie van de botten van mensen – één van de grootste gezondheidsproblemen waar ruimtereizigers mee te maken krijgen. Hij neemt ook bloedmonsters die in de toekomst vergeleken gaan worden met de monsters die worden genomen door NASA op het ISS, om te kijken wat de effecten van ruimtereizen op het immuunsysteem zijn.

"Je ziet veel veranderingen, vooral als mensen net gearriveerd zijn," zei Van den Berg. "Door het zuurstofgebrek stijgt de aanwezigheid van bepaalde stresshormonen, wat een negatieve impact heeft op het immuunsysteem."

Omdat de psychologische effecten minstens zo dringend zijn als de fysieke, laat Van den Berg het team regelmatig vragenlijsten invullen over bijvoorbeeld hun stemming en slaappatroon. Ze dragen daarnaast ook speciale horloges die data verzamelen over hun lichamelijk activiteiten (dit is vooral handig voor het onderzoek naar slaappatronen, aangezien mensen dit zelf vaak niet goed kunnen rapporteren).

Advertentie

"Het verraste me dat niemand problemen had met dit specifieke onderdeel van het onderzoek, aangezien het nogal Big Brother-achtig is," zei Van den Berg. Het meedoen aan de afzonderlijke experimenten gebeurt op vrijwillige basis, dus niets aan het onderzoek is verplicht.

"Op basis van eerder onderzoek weten we dat de meeste mensen een beetje somber worden van de winter. Ze zijn dan eerder geneigd om zich af te zonderen in hun slaapkamer, in plaats van in de woonkamer te gaan zitten," zei hij. "Dit soort dingen kun je in detail bijhouden. Wat zijn de dynamieken binnen de groep, wie brengt waar veel tijd door, zijn mensen liever alleen op zoeken ze elkaar op?"

Natuurlijk is Van den Berg zelf niet immuun voor de psychologische effecten van de omgeving waarin hij data verzamelt. Ook voor hem persoonlijk is het een experiment, wat een van de redenen is dat dit project hem aansprak. Voor hem zijn de grootste uitdagingen het omgaan met de afzondering, en het feit dat hij de andere teamleden constant lastig moet vallen voor zijn experimenten.

Naast Van den Berg is er ook een andere arts op de onderzoeksbasis aanwezig, die als clinicus kan fungeren als iemand gewond raakt of ziek wordt (er kan geopereerd worden op de basis, aangezien het onmogelijk is om op tijd bij een ziekenhuis te komen in geval van nood). Als zich een ongeluk voordoet buiten de basis, is Van den Berg hoofd van het reddingsteam. "Met de kou is de procedure eigenlijk niets meer dan 'scoop and run': ga ernaartoe, pak de gewonde op breng hem of haar zo snel mogelijk naar binnen."

Af en toe heeft het team te maken met een onverwachte tegenslag. Toen de CT-machine op de basis aankwam, bleek er een gat in de zijkant te zitten die waarschijnlijk van een vorkheftruck afkomstig was. Omdat de dichtstbijzijnde reparatiedienst duizenden kilometers verderop zat, had Van den Berg geen andere keuze dan de machine zelf te repareren, met instructies via email en Skype. "Gelukkig was er weinig interne schade en kon ik het probleem verhelpen met behulp van wat tape en gezond verstand."

Van den Berg klinkt zowel enthousiast als bezorgd over de bijna twaalf maanden onderzoek die voor de boeg liggen. "Heel vaak heb ik zoiets van 'dit is echt leuk', maar dan bedenk je je dat je in het midden van nergens bent, en vraag je je af: waar ben ik in godsnaam mee bezig?" zei hij. "Maar al met al ben ik tevreden, want dit is echt een heel interessante plek om te zijn."

Hij is de reislust die hem naar Antarctica toe dreef dus nog niet verloren, en het werk voor ESA bevalt hem. Mocht ESA binnenkort op zoek zijn naar nieuwe astronauten, zou hij zich dan ook zeker aanmelden, zei hij. Dankzij zijn ervaringen op de witte versie van Mars heeft hij waarschijnlijk een veel beter idee van wat hem te wachten zal staan dan de meeste aspirant-astronauten.