Ontmoet Eric Klarenbeek, de Nederlandse designer die 3D-print met schimmel

Eric Klarenbeek houdt van schimmel. En van 3D-printen. Als zelfbenoemd “Designer of the Unusual” is de Nederlandse ontwerper de eerste ter wereld om met levende schimmel te 3D-printen, waarbij hij het organisme als een soort ‘levende lijm’ gebruikt om duurzame producten te creëren. Zijn Myceliumchair, een 3D-geprinte schimmelstoel waar de paddenstoelen op sommige plekken zelfs letterlijk uit de stoel schieten, ging al de hele wereld over. Nu wil Klarenbeek de rest van Nederland gaan aansporen om ook met schimmel aan de slag te gaan, om te beginnen op 1 november tijdens een workshop in de Mediamatic in Amsterdam.

Ik sprak met de ontwerper over onze (onterechte) angst voor schimmels, het printen van eetbare stoelen en zijn missie om de 3D-revolutie nu eindelijk ook groen en duurzaam te maken.

The Creators Project: Allereerst, hoe kwam je op het idee om met levende materie te 3D-printen?
Eric Klarenbeek: Ik was als ontwerper al langere tijd met 3D-printen bezig en het viel me op dat de materialen die daarbij nu gebruikt worden vaak heel schadelijk voor het milieu zijn. De kunststof of bioplastic die nu gebruikt wordt is niet duurzaam, niet energie-neutraal en niet lokaal. Dat wilde ik veranderen. Ik wilde kijken of het mogelijk was om met levende plantencellen te 3D-printen zodat ze ter plekke structuren zouden creëren. Net zoals dat nu met huid- en stamcellen gebeurt, alleen dan op grotere schaal.

En dat kan met schimmel?
Ja. Schimmel heeft de bijzondere kwaliteit dat het met een beetje water en warmte ongelofelijk snel kan groeien. In samenwerking met een onderzoeksgroep van de Universiteit van Wageningen kwamen we erachter dat je met een combinatie van schimmel en stro een heel bijzonder materiaal kan creëren. Je pakt wat stro, stopt het in een blender en voegt er een levende kweek van schimmels aan toe. Wat je overhoudt, is een soort levende pap. Die pap 3D-print je, waarna het na een week helemaal tot één geheel groeit. Dat was als het ware onze gelukkige vondst, ons Eureka-moment. We printen dit in combinatie met een buitenwand, die het geheel in vorm houdt, totdat de schimmelpap volgroeit is. Je kunt het vergelijken met de volgroeide wortels van een plant in een pot, alleen dan op celniveau. Daarna zet je het in een warme kamer om het materiaal uit te drogen zodat de schimmels weer afsterven. Wat je overhoudt is een heel licht en massief materiaal, een beetje vergelijkbaar met kurk, maar dan steviger.

Eric Klarenbeek's Myceliumchair, een stoel waarin 3D-printen en levende organismen zijn gecombineerd.

Bij de myceliumstoel zie ik nog een paar paddenstoelen eruit schieten, gebeurt dat altijd?
In het geval van de stoel hebben we materiaal expres blootgesteld aan licht. Dan denkt die schimmel “Hé, daar is zonlicht, ik ga paddenstoelen schieten.” Dan gaat het hard, haha. In een paar dagen is het eigenlijk al gedaan. Maar het idee om de schimmel eruit te laten komen was meer een esthetische keuze, als een poëtische reflectie op het materiaal. Maar voor het basismateriaal en de functie hoef je het niet te doen.

Is het niet een beetje gevaarlijk om zo’n enorme schimmel in huis te nemen?
Schimmels hebben een beetje een slechte naam. Mensen hebben toch al snel de associatie met iets dat bederft. Maar het mycelium waarmee we werken, zijn hele onschuldige soorten en komen in het wild in Nederland voor. Ik nam voor de grap wel eens een hapje uit die stoel, het zijn namelijk allemaal eetbare soorten. Bovendien zorgt het verwarmingsproces dat alle levende schimmels in de ontwerpen weer afsterven. Het is niet zo dat schimmel wonderbaarlijk weer tot leven kan komen.

Is jouw werk meer bedoeld als op zichzelf staande kunst en design, of is het een doorlopend experiment dat naar praktische toepassingen in het dagelijks leven moet leiden?
Mijn eerste stuk, de myceliumchair, was echt bedoeld als kunstobject. Die stoel reist nu ook van museum naar museum, als een soort proof of concept om te laten zien dat je met dit materiaal kunt printen en wat je ervan kunt maken. Nu zijn we bezig om meer mensen in dit onderzoek te betrekken, die elk weer hun eigen expertise meebrengen. Daarom is het ook zo leuk dat we nu Mediamatic als partner hebben. Het zorgt dat we deze techniek verder en breder kunnen ontwikkelen.

“Veiled lady”, een kruk geprint met de paddenstoelensoort ‘De Gesluierde Dame’.

Wat voor praktische toepassingen zie je dan voor je?
We zijn nu bezig om een veel grotere 3D-printer te maken, waarmee we puur met lokale grondstoffen kunnen printen en het mycelium gebruiken als levende lijm. Daarmee kunnen we straks bijvoorbeeld architecturale structuren van schimmel gaan maken. Dat is nog wel een grote droom van me: om een heel huis van schimmel te printen. Het klinkt misschien gek, een huis van schimmel, maar het materiaal dat we nu hebben is perfect als isolatiemateriaal. Het is volledig vochtwerend, geluidsafstotend én brandwerend.

Wat hoop je hier in de toekomst mee te bereiken? Moet de hele wereld straks onder de schimmel komen te zitten?
Waar het mij om gaat is om 3D-printen hiermee duurzaam en lokaal te maken, en dat afgedankte producten die hiermee gemaakt worden niet vervuilend maar zelfs voedzaam voor onze bodem en omgeving kunnen zijn. Mycelium biedt die mogelijkheid. Het is een inheemse soort die we zelf kunnen kweken als een soort oneindig bindmiddel, dus je elimineert hiermee de transport en fabricage van grondstoffen. Dat is mijn motivatie waarom ik hier mee bezig ben.

Wat ik interessant vind is die mix van 3D-printen en levende cellen. Het zorgt ervoor dat we de natuur en technologie met elkaar samen kunnen laten werken. En daar zit volgens mij de toekomst.

Foto: Mike Roelofs.

Op 1 november geeft Eric Klarenbeek in Mediamatic in Amsterdam een workshop over het 3D-printen met mycelium. Bekijk de website voor meer informatie, en geef je hier op.