Hoe kom je erachter dat je lever naar de klote is?

Het is best makkelijk om te vergeten dat je een lever hebt. Nog lang nadat je de vriend vervloekte die een rondje Jägershotjes bestelde en je uiteindelijk toch maar naar bed bent gegaan, is het vitale orgaan hard aan werk. Het neemt alle gifstoffen op die jij zo achteloos in je bloedbaan hebt staan pompen. Maar wat gebeurt er als die vrijdagavonden zich beginnen op te stapelen? En zijn er eigenlijk überhaupt manieren om erachter te komen of je lever problemen begint te vertonen, na jarenlang slechte beslissingen maken?

Laten we beginnen met het goede nieuws: je beschadigde lever kan zichzelf op salamanderachtige wijze regenereren, in tegenstelling tot de meeste van je belangrijkste organen. Maar dat betekent niet dat je 'm herhaaldelijk kunt misbruiken zonder daarvan de gevolgen te ondervinden. De kans dat je uit je feestjaren ontsnapt zonder enorme leverschade op te lopen, hangt gedeeltelijk af van wanneer je uit je alcohol geïnduceerde waas komt, zegt Steven Flamm, medisch directeur van het levertransplantatieprogramma in het Northwestern Memorial-ziekenhuis in Chicago.

"Als iemand 26 jaar is en hij of zij 4 of 5 jaar veel gedronken heeft, is het vrijwel zeker dat diegene geen chronische leverziekte heeft ontwikkeld," zegt hij. Maar de jaren tussen 25 en 35 kunnen snel voorbijgaan, vooral als je het grootste gedeelte daarvan in een dronken roes doorbrengt. Door een decennium stevig te drinken – laten we zeggen gemiddeld drie of vier drankjes per dag of twintig of meer stuks in het weekend – loop je een hoog risico op het ontwikkelen van een chronische leverziekte.

Wat nog erger is: je kunt er pas jaren later achter komen. En op dat moment moet je de fles voor eeuwig neerzetten. "Het is heel verdrietig, want als mensen hierdoor ziek worden, zijn ze over het algemeen dertigers of veertigers," zegt Flamm. Vaak hebben ze een partner, jonge kinderen, een huis. "Iedereen vertelt je, als je de kamer binnenloopt: 'Ik wou dat ik dit nooit zo had gedaan. Het is het niet waard.'"

In sommige gevallen zijn de gevolgen echt beangstigend: een enkele nacht van serieus alcoholmisbruik kan tot acute alcoholische hepatitis leiden, een ontsteking van de lever, zegt Hardeep Singh, een leverspecialist van het St. Joseph-ziekenhuis in Orange in Californië. De symptomen zijn buikpijn, misselijkheid en braken. (Dit is een heel ernstig probleem – ongeveer de helft van de keren sterven patiënten binnen een maand.)

Maar voordat je flipt, moet je weten dat een alcoholische leverziekte meestal langzaam, gedurende een langere periode, ontstaat. Eerst hoopt er zich vet op in de lever, waardoor het voor het orgaan moeilijker wordt om functies uit te voeren, zoals het afbreken van medicijnen en het absorberen van voedingsstoffen uit je eten, zegt Jessica Lue, huisarts bij One Medical in Chicago.

Als je blijft drinken, zal de drank je levercellen blijven beschadigen of vernietigen, wat leidt tot full-blown hepatitis. In veel gevallen is deze schade echter omkeerbaar, zegt Flamm. Maar als het eenmaal overgaat in cirrose, oftewel het ontstaan van littekens op de lever, kun je het niet meer terugdraaien.

Om redenen die nog niet goed begrepen worden, ontstaat cirrose niet bij iedereen die hevig drinkt of alcohol misbruikt. "Sommige mensen kunnen twintig glazen bier per dag drinken en geen problemen aan hun lever krijgen," zegt Flamm. "Andere mensen drinken veel minder en worden wel ziek."

Dat gezegd hebbende, sommige factoren dragen wel onmiskenbaar bij aan de kans om ziek te worden. Een ding is, helaas, vrouw zijn – en niet alleen omdat vrouwen vaak minder wegen. "Per drankje zijn vrouwen tweemaal zo gevoelig voor de giftige effecten van alcohol op de lever," zegt Allan Wolkoff, hoogleraar geneeskunde en directeur van het Marion Bessin-onderzoekscentrum aan het Albert Einstein College of Medicine.

Ook zorgt elke andere bron van stress of druk op je lever ervoor dat alcohol je lever harder raakt. En een ander probleem dat in opkomst is: vetziekte aan de lever die niet door alcohol wordt veroorzaakt. Deze aandoening – non-alcoholische steatohepatitis, of NASH – raakt een op de vier Amerikanen, volgens de American Liver Foundation.

Overgewicht of zwaarlijvig zijn verhoogt het risico dat het vetweefsel je leverweefsel infiltreert, zelfs voordat je het orgaan kennis laat maken met je vrienden Jack Daniels of Captain Morgan, zegt Tyree Winters, universitair hoofddocent kindergeneeskunde aan de Rowan University School of Osteopathic Medicine van Princeton. (Bepaalde medicijnen, zoals calciumkanaalblokkers, of hartrisicofactoren zoals hoog cholesterol en hoge bloeddruk, spelen ook een rol bij NASH.) Als je dan iets drinkt, is het veel erger.

Hetzelfde geldt voor andere oorzaken van leverbeschadiging, met inbegrip van aangeboren afwijkingen en infecties als hepatitis B en C. "Alcohol drinken als je hepatitis C hebt, is heel erg schadelijk voor de lever," zegt Flamm. "Daar houdt de lever niet van. Die mensen worden sneller en erger ziek."

Dus wat zijn een paar van de dingen waar je op moet letten? Als je lever voor de eerste keer ziek wordt, zie je vaak helaas helemaal geen symptomen. "Ik heb patiënten met cirrose die de marathon van Chicago rennen," zegt Flamm. "Dat houdt mensen voor de gek. Mensen die al in een gevorderd stadium van leverziekte zitten, kunnen zich goed voelen."

Meestal is de eerste waarschuwing vermoeidheid, maar ja, dat is zoiets algemeens dat je niet meteen aan leverproblemen gaat denken. Als het leverfalen verder vordert, krijg je waarschijnlijk geelzucht, een vergeling van de huid en ogen. Je urine wordt donkerder. Naarmate je lever de gifstoffen niet meer uit je bloed haalt, zal dat invloed hebben op je hersenen, waardoor verwarring optreedt. Je kunt bloed ophoesten – veroorzaakt door de gezwollen, uitbarstende aderen in je slokdarm en maag – of een ernstige zwelling in je benen of darmen ontwikkelen. Al deze dingen zijn, uiteraard, slechte tekenen, zegt Flamm.

Als je onderzocht wordt en je arts zegt dat hij "wat testjes afneemt", controleert hij of zij waarschijnlijk je leverfunctie, samen met dingen als cholesterolwaarde en bloedsuikerniveau, zegt Flamm. Een leverpanel, een reeks testen die beoordeelt hoe goed je lever werkt door te kijken naar verbindingen zoals enzymen, eiwitten en bilirubine, een gele stof die in gal voorkomt.

Je kunt specifiek vragen naar deze testen als je bezorgd bent over je lever. Maar er is een probleem, zegt Flamm: als je in het verleden heel veel dronk maar inmiddels gas terug hebt genomen, kan de uitslag er normaal uitzien, zelfs als je onderliggende schade hebt. "De bloedtesten van de lever kunnen je laten denken dat je geen leverprobleem hebt, ook al heb je dat misschien wel," zegt hij.

Dus moet je alle schaamte van je afgooien en tegenover je dokter volledig eerlijk zijn over je levensstijl en gewoontes. "De meeste gevallen van leverproblemen door alcoholinname zijn mild en hebben een goede prognose," zegt Winters. "Maar je moet je arts volledig vertrouwen. Er zijn geen oordelen aan verbonden."

Als je echt in gevaar bent – laten we zeggen dat je de afgelopen tien jaar niet geminderd hebt, je andere complicerende factoren hebt, of je symptomen als vermoeidheid of geelzucht vertoont – kan je dokter extra testen uitvoeren, zegt Winters. Hieronder vallen bloedonderzoeken om op littekenweefsel te controleren, of scans zoals een CT-scan of MRI. FibroScan, een machine die vergelijkbaar is met echografie, laat je dokter weten hoe stijf en beschadigd je lever is. Je kunt zelfs een biopsie krijgen – waarbij de arts stukjes van je lever onder een microscoop controleert – om het cellulaire niveau te inspecteren. "Maar dat zal niemand doen, tenzij er een groot vermoeden is," zegt Flamm.

Geen enkel geneesmiddel kan een chronische leverziekte genezen, zegt Flamm. Sommige medicijnen kunnen de symptomen van vergevorderde cirrose, zoals zwelling, bloeding of verwarring, vergemakkelijken. Maar uiteindelijk is de enige oplossing een volledige onthouding van alcohol. "Als je dertiger of veertiger bent en je al een chronische leverziekte aan het ontwikkelen bent, betekent dat voor jezelf zorgen gelijkstaat aan niet meer drinken. Nooit meer," zegt Flamm. Geen champagnetoast bij een bruiloft, geen slokje whisky 's nachts, noppes. "Als je valsspeelt, is dat slecht nieuws."

In plaats van "het sterkere werk" overgaan op bier of wijn helpt ook niet, zegt Flamm. Je krijgt dezelfde dosis alcohol binnen van een 33 cl-bierglas, een 10 cl-wijnglas of een 3,5 cl-sterkedrankglas. Als je zwaar bent en ook een vette lever hebt naast je alcohol geïnduceerde leverbeschadiging, kan het helpen om gewicht te verliezen, zegt hij. Sporten is altijd een goed idee, omdat het kan helpen bij gewichtsverlies en ook het niveau van slechte cholesterol verlaagt, wat voor de lever gunstig is, zegt Winters. Maar er is geen bewijs dat een specifiek dieet of ander stramien je kan helpen, zegt Flamm.

Als je, zoals de meeste mensen, de jongvolwassenheid hebt overleefd met een intacte lever, mag je jezelf feliciteren – en kun je prima gematigd blijven doordrinken. (Gematigd betekent overigens een drankje per dag of zeven per week voor vrouwen, en twee per dag of veertien per week voor mannen.) Hou er ook rekening mee dat veel barmannen, of het nu pro's zijn of je vrienden, vaak te veel schenken, en veel mixdranken veel meer dan één shot alcohol bevatten. Je kunt op een willekeurige nacht makkelijk vier eenheden drinken – of meer – zonder dat je het doorhebt.