Wat is er toch gebeurd met de metroseksuele man?

Illustratie door Marta Parszeniew

Op mijn dertiende was ik dol op haarproducten: Wella Shock Waves Gel, Wet Look VO5, Fudge Styling Wax, L'Oreal Extra Strength, Aussie Mousse – eigenlijk alles dat beloofde om mijn vettige haardos handelbaar te maken. Er kwam een punt dat ik meerdere prutjes per dag aanbracht, zodat mijn haar veranderde in een soort harde, knapperige plak. Maar niet alleen mijn coupe was tot in de puntjes verzorgd; meestal kwam er nog een royale hoeveelheid aftershave van Paul Smith bij kijken, en een klodder hydraterende crème van Nivea. Ik droeg graag strakke Levi's-broeken en zo'n retro voetbalshirt, met aan de ene kant de letters "BRA" en aan de andere kant "ZIL".

Nou denk ik dat iedereen er op deze manier bespottelijk uit zou zien, maar voor een dertienjarige was het helemaal zwaar overdreven. Mijn puisterige huid had echt geen extra vet nodig en ik was niet eens in het bezit van een scheermesje – laat staan dat ik dure aftershave nodig had. Toch was dit geen look die me opgedrongen werd door leeftijdsgenoten, die op dat moment nog volledig gehuld in voetbaltenue rondliepen, in een walmende wolk van Axe Africa waar je duizelig van werd. Nee, deze stijl werd me opgedrongen door veel oudere mannen: de metroseksuelen.

Schrijver Mark Simpson kwam als eerste met de term 'metroseksueel' in 1994, maar zijn verhandeling over het fenomeen uit 2002 bevat de beste uitleg: "De doorsnee metroseksueel is een jonge man, met genoeg geld, die in of rond een grote stad woont – want daar zijn de beste winkels, clubs, sportscholen en kappers. Hij kan homo, hetero of bi zijn, maar dat doet er niet toe, want hij is overduidelijk vooral verliefd op zichzelf. Zijn seksuele voorkeur is zijn eigen genot." Deze mannen pasten bij het tijdsbeeld: zo stijlvol dat het hopeloos was, zo zelfzuchtig dat ze er ongelukkig van werden, en zichzelf zo kwijt dat ze niet meer gered konden worden.

Vandaag de dag, nu je je lichaam en geslacht kunt aanpassen naar believen, lijkt dit misschien weinig revolutionair. Maar de metroseksuelen waren de post-9/11, pre-kredietcrisis dandy's: ze neukten in het rond, maar zorgden ook goed voor hun huid. Ze keken voetbal, maar waren zich bewust van hun kapsel. Ze dronken bier, maar zorgden goed voor hun gebit. Ze reden in BMW's en op vintage Vespa's. Ze dronken rosébier, probeerden PR-meisjes te verleiden en wisten dat je shiitake moest afdeppen in plaats van afspoelen, omdat dat beter was voor de smaak. Ook dit was mannelijkheid, maar op een meer verfijnde manier.

Er zijn een heleboel voorbeelden: David Beckham, Gordon Ramsey voordat hij gek werd en op willekeurige plekken in Amerika middelmatige bouillabaisse begon te serveren, José Mourinho voordat hij de ultieme chagrijnige brompotvader werd, alles van Tom Ford, Hugh Grants personage in About a Boy en ten slotte deze videoclip van Daniel Bedingfield.

Het gedrag, de filosofie en de esthetiek van de metroman werden verankerd in het collectieve geheugen door de remake van de film Alfie uit 2004. In de film zoeft Jude Law door Manhattan op een scooter, terwijl hij links en rechts harten breekt en dagelijks vocht inbrengende crème gebruikt. Zoals Taxi Driver tot de verbeelding sprak van gedesillusioneerde jongeren in het post-Vietnam-tijdperk, sprak Alfie tot de man in het post-millenniumtijdperk die zich zorgen maakte dat zijn voorhoofd er een beetje vettig uitzag.

Het was een tijdje de standaard als het om mannelijkheid ging. Voetballers gingen ineens voor de Brazilian wax; politici stonden op de cover van de Esquire, en gedurende een jaar of tien droeg niemand een stropdas. Voor het eerst in de geschiedenis liep je het risico dat je in elkaar geslagen werd door iemand die zelfbruiner gebruikte.

Maar toen gebeurde er iets binnen de rijke, stedelijke elite: het idee dat ultragladde seksualiteit, dunne stropdasjes, scooters en Buddha Bar-compilatie-cd's plotseling ouderwets waren geworden. Er stond een nieuwe man aan de horizon: een ruige, rustieke, bebaarde man, die van pulled pork hield, van kapotte jeans en van bier dat gebrouwen werd in een oud vat onder een brug in een rauwe, industriële omgeving.

De hoofdingrediënten veranderden. Zero 7 werd Caribou, Supperclub werd Burger Bar en Jude Law werd Bon Iver. Het was alsof een glorieuze toekomst van ons werd afgepakt, en we terug werden gestort in een culturele duisternis, waar de overheersers tevens uitbaters waren van koffiebarretjes met een interieur vol gerecycled hout. De originele metroseksuelen werden ondertussen vader, gingen failliet of ten onder aan cocaïneverslavingen. De metroseksuelen in Amsterdam (waar ze voornamelijk zaten) verhuisden naar de yupperige Pijp en verkochten hun vinylcollectie van Miles Davis.

Uiteraard zijn de idealen van beide bewegingen even debiel en nep, maar de verschillen spreken boekdelen over wat er in de maatschappij is gebeurd. De kapitalistische metroseksuelen geloofden heilig in de industrie, in massaproductie, in merken: Nivea, BMW, Absolut Vodka. Terwijl de nieuwe generatie van rustieke baarden feitelijk technofoben zijn – wantrouwig naar alles dat van verder weg komt dan de eigen landsgrenzen. Ze brouwen hun eigen bier, dat ze aan hun eigen mensen verkopen, als een soort enge sekte.

Je kunt niet zeggen dat de ene groep beter is dan de andere. Ze hebben allebei hun tekortkomingen. Maar terwijl het lastig is om je voor te stellen dat de rustieke baarden een waardevol nalatenschap zullen achterlaten, afgezien van industriële complexen die vernuftig omgetoverd zijn tot cafés, hadden de metroseksuelen een blijvende, tastbare impact op onze cultuur.

Je ziet het nalatenschap van de metroseksuelen in meer dingen dan je misschien zou denken. Bijvoorbeeld bij de mensen die hele dure sokken dragen en drie keer per week bij de barbier zitten om hun krulsnor in te laten smeren met zalvende kokoscrème. Hippe restaurants mogen pochen met termen als 'nieuw-ruig', clubs mogen stoer doen met hun industriële interieur, alles mag 'oer' en 'grof' moeten heten, maar het krulsnorretje moet aan de andere kant wel keurig zijn ingesmeerd met een hydraterende aloë vera-gel.

Het is makkelijk om grapjes te maken over metroseksuelen, maar misschien was het wel een soort verkeerd begrepen voorhoede van de toekomst; vergeten dromers, met een nalatenschap dat verder reikt dan de wereld waar ze in leefden. Goed gehydrateerde dromers op Vespa's, die een toekomst tegemoet reden die we nu pas begrijpen.