Utrecht denkt de wietwetten te slim af te zijn

Er zijn inmiddels 54 gemeenten die proberen om wiet te reguleren. Burgemeester Paul Depla in Heerlen probeert met een manifest druk op minister Opstelten uit te oefenen, in de hoop dat hij ooit van gedachten verandert. In Arnhem heeft de gemeenteraad vorige maand nog een motie aangenomen over het experimenteren met gereguleerde teelt.

Ze halen er de krant mee, maar zolang Ivo Opstelten minister van Justitie is gaat dit niet gebeuren. Er was geen camera bij, maar volgens Eerste Kamerlid Guusje ter Horst zou Opstelten ooit tegen haar hebben gezegd: "Ik wil niet de minister zijn die de geschiedenis in gaat als de minister die softdrugs in Nederland wilde legaliseren," zo vertelde Ter Horst in Nieuwsuur. Als we willen dat wiet gereguleerd wordt, nog voordat Opstelten met pensioen gaat (nog drie nachtjes slapen en dan wordt hij 71!), moet er dus een manier gevonden worden waarop Opstelten er niks over te zeggen heeft.

De Utrechtse wethouder Victor Everhardt van D66 zegt dat hij – na vier jaar zoeken – nu een maas in de wet heeft gevonden waardoor dit het geval is, dankzij een rapport van de Radboud Universiteit. Wetenschappers legden daarin internationale verdragen naast verschillende ideeën voor regulering van de teelt en verkoop van cannabis. Het rapport werd uitgebracht in opdracht van Opstelten zelf, maar biedt Utrecht nu, naar eigen zeggen, een weg naar regulering. Een manier waarop wiet gereguleerd kan worden én Opstelten tevreden kan worden gehouden. Ik belde de wethouder op om te kijken hoe dit nou precies zit.

VICE: Waarom gaat het jullie lukken om wietteelt te reguleren?
Victor Everhardt: Wij gaan uit van het feit dat er bij teelt van vijf of minder planten voor eigen gebruik niet wordt vervolgd. En dus komen we uit op het model van een 'social club', zoals die in Spanje bestaan. Dat is een besloten vereniging van mensen die gezamenlijk wiet telen voor eigen gebruik. We denken aan één of twee clubs van maximaal honderd leden, die maximaal vijf planten per persoon telen.

Denken jullie dat Opstelten daarin trapt?
Nou, Opstelten heeft gezegd dat hij sowieso altijd moet optreden als er op grote schaal wiet wordt gekweekt. Maar er is vorig jaar een rapport uitgekomen van de Radboud Universiteit Nijmegen, waarin precies is uitgezocht wat er in internationaal verband allemaal wel en niet mag. En in dat rapport staat dat er specifiek in het geval van die social clubs andere regels gelden.

Wat dan?
Er staat dat justitie een social club niet hoeft te vervolgen, maar alleen dat een gemeentebestuurder moet optreden als die weet dat er ergens wiet wordt geteeld. Daar ligt dus een opening, alhoewel het gemeenten in een gekke situatie brengt. Het betekent namelijk dat die niks hoeven te doen zolang ze niet weten waar er geteeld wordt.

En het Openbaar Ministerie mag het dan dus wel weten, maar hoeft geen rechtszaak beginnen? Een soort nieuwe gedoogconstructie.
Zo staat het in het rapport ja. Er moet bestuursrechtelijk worden opgetreden, maar als dat niet gebeurt is het niet aan Opstelten om daar een oordeel over te vellen. Want Opstelten heeft niks over bestuurlijk beleid te zeggen. Daarom zijn we nu criteria aan het opstellen waaronder we de clubs bestuurlijk kunnen gedogen. Daarmee gaan we dan naar het Openbaar Ministerie, om te kijken of zij ook daadwerkelijk de kwekers niet strafrechtelijk gaan vervolgen, zoals het rapport zegt. Het duurt nog even voor het zover is, maar we zitten al veertig jaar met het huidige gedoogbeleid opgescheept, dus een half jaar kan er ook nog wel bij.

Utrecht heeft de hoop gevestigd op deze passage uit een rapport van de Radboud Universiteit. Gemeenten zouden verplicht zijn om actie te ondernemen, de politie niet. En Opstelten gaat niet over gemeentebeleid.

Waarom beginnen jullie eigenlijk niet gewoon met wiet kweken, zonder je al te veel aan te trekken van wat Den Haag er allemaal van vindt?
Dat ga ik als wethouder nooit doen, omdat uiteindelijk Utrechters daar de dupe van zouden worden. Dan hangt er opeens een rechtszaak aan de broek van mensen die meedoen, terwijl wij nou juist willen proberen om dit gedegen te doen. Als we dit daadwerkelijk gaan doen, moeten we er echt zeker van zijn dat het helemaal correct is volgens de bestaande regels. Dat er niet opeens ergens een deur wordt ingetrapt door de politie.

Maar daarvoor moet het OM wegkijken, en het OM valt onder minister Opstelten. Dus hoe gaat dat dan ooit lukken?
Er staat in het rapport duidelijk dat het OM dus niet hoeft in te grijpen, volgens de internationale verdragen. Het OM vervolgt nu alleen bij meer dan vijf planten, en daar kan het dan gewoon mee doorgaan als men dat wil. Opstelten kan dan doorgaan met het beleid zoals hij het heeft ingevoerd voor mensen met meer dan vijf planten. Wij proberen een manier te vinden waarop er tóch een vorm is waarbinnen het gereguleerd kan worden. Iedereen wil zo graag een volgende stap zetten. Alle seinen staan op groen, zelfs binnen de VVD zijn mensen hier voor. Het is er gewoon tijd voor.