Ik vond een zwerver voor de deur en vroeg hem naar zijn politieke voorkeur

Waar vroeger een bankje stond, staat nu een stoepbord voor politieke partijen. 

Tot mijn achttiende dacht ik dat zwervers een ander soort mensen waren. Speciale types met een talent voor zwerven. Maar sinds ik mijn eigen huur moet aftikken, en ik een voorliefde heb ontwikkeld voor het drankje wodka-Redbull a 9 euro per stuk – keer twintig is dat een aardig bedrag -  besef ik me terdege dat ik slechts een hele kleine stap verwijderd ben van het zwerver bestaan. Ik heb daarom, denk ik, een bijzondere gevoeligheid ontwikkeld voor het lot der zwervers.

Bijna iedere bevolkingsgroep heeft een stemwijzer. Blowers, jongeren, homo's, noem het maar op. Maar over daklozen hoor je nooit wat. Na een tocht langs alle inloophuizen bleek dat er ook niet zoveel daklozen zijn die stemmen. De paar die wel stemmen wilden niet zeggen waarop, tot ik vanochtend Jan Sanbergen voor mijn deur zag zitten. Hij zit daar normaal gesproken iedere ochtend op ene bankje, maar zijn bankje was weggehaald en ingeruild voor een stoepbord voor politieke partijen. Gelukkig had hij nog een klein reserve bankje, zodat hij toch weer de wacht kon houden. Ik besloot hem te vragen naar zijn politieke voorkeur.

Jan Sandbergen, 57 jaar, op het Museumplein. 

VICE: Hallo, ik woon hierboven. Ik zie dat u niet zonder het bankje kan. 

Ik ben tien jaar dakloos geweest, maar Ik heb nu sinds twee jaar weer een kamertje bij het Leger des Heils hier om de hoek. Maar de straat is mijn thuis. Ik sta om 7 uur op, en dan ga ik meteen naar buiten.

Gaat u stemmen?

Ja. Zo links mogelijk. Sowieso. Ik heb altijd gestemd. Vroeger PvdA, maar nu SP, ook al komen ze niet in de regering. Mijn stem gaat in ieder geval niet naar rechts. Wilders enzo, daar heb ik niets mee.

Stemmen daklozen allemaal links?

Als ze een postadres hebben zeg ik altijd dat ze moeten stemmen. Anders worden de stemmen verdeeld onder de grootste partijen. Daar hebben we niks aan. De meeste daklozen stemmen links. SP, of Groenlinks. Buitenslapen, onder een boom of een brug, dat verandert alles. Je gaat heel erg goed voor jezelf zorgen. Er is geen partij die in zijn verkiezingsprogramma heeft staan: “Wij komen op voor daklozen.” Maar het sociale vangnet waar ik nu van profiteer, is opgebouwd door links.

Hoe bent u op straat terecht gekomen?

Het is mijn eigen schuld. Ik was schilder. Een goede ook. Maar ik raakte mijn huis kwijt. Ik dronk teveel, en ik had het verkeerde meissie. Ze zat iedere dag in het koffiehuis bier te drinken, maar ik was gek op haar. Twaalf jaar hebben we samengewerkt. Voordat ik dakloos werd heb ik altijd gewerkt, maar op straat heb je zoveel andere dingen aan je hoofd dat er weinig tijd is om te werken. Ik probeerde altijd wel zwarte klusjes te doen. Maar je moet eten vinden, en een slaapplaats. Je moet je uitkering regelen.

Uitkering?

Ja tuurlijk, een zwerversuitkering. Iedereen heeft recht op een bestaansminimum. Het is een hard leven hoor, op straat. Mensen hebben een beeld gekregen van de zwerver: “Oh daar heb je die dakloze weer. Wel bier kopen, maar geen huur betalen.” Als je eenmaal je huis kwijt bent, is het niet makkelijk om weer een plekkie te vinden, maar ik snap wel dat mensen dat denken. Als kind zat ik altijd Swiebertje te kijken, over die zwerver, weet je wel! Haha. Hij had het prima. HIj zat de hele dag koekjes te eten, en ging op de koffie bij iedereen. Zo is het niet hoor. Je kunt niet nuchter onder een boom gaan liggen. Dat is het buiten leven. Die jongens drinken de hele dag, zodat ze in een roes in slaap vallen…. Ik ga een biertje drinken, wil jij er ook een?

Eh, ja ok, ik drink ook wel een biertje met je, gezellig.

Zo’n grote? Anders haal ik er een aan de overkant voor je.

Nee, zo’n grote is prima.

Ik vind het leuk om je hierover te vertellen. Je zult het misschien niet geloven, maar ik ben schatrijk geweest. Ik reed in een BMW. Ik had een heel mooi benedenhuis, toch ben ik alles kwijt geraakt. Proost.

Proost.

Ik ga nu twee keer in de week naar een boerderij toe, vlakbij Purmerend. Ik ben schilder, en ik ben bezig om een kantine voor ze te maken. Ik ben geen timmerman, ik ben geen stukadoor, maar het lukt me wel. Dat geeft me enorm veel voldoening. Maar ik vind het wel zonde dat ik alles ben kwijtgeraakt, en ik weet dat ik het nooit meer terug ga krijen. Het achtervolgt me nog steeds. Iedere maand wordt er 40 euro in de maand van mijn uitkering ingehouden.

Wil rechts bezuinigen op de zwerversuitkering?

Nee. Daar zijn nu geen plannen voor.

Dus eigenlijk maakt het niet uit of je nu links of rechts stemt.

Nou, ze willen vast wel korten, maar dat kan niet. Iedereen in Nederland heeft recht op een bestaansminimum. Sommige partijen willen daar wel vanaf, de VVD bijvoorbeeld.

Aan de ene kant ben ik het wel met ze eens. Het is mijn eigen schuld dat ik op straat ben beland. Maar aan de andere kant; ik heb ook jarenlang belasting betaald. Ik heb mijn leven lang gewerkt. Ik heb langer gewerkt dan die mensen die nu voor mij beslissen. Dan is het toch ook m’n goed recht dat ik nu van de maatschappij profiteer? Anders heb ik helemaal niets.

Maar je bent het toch wel met ze eens?

Nou ja, er wordt ook wel misbruik van gemaakt. Als jij een dakloze helpt, dan maakt dat niets uit. Maar er zijn mensen die een kamertje verhuren aan een dakloze voor een hoop geld, daar gaat dan die hele uitkering aan op. Dat vind ik dan weer minder.

Godverdomme, ik zie een paashaas. Ligt dat nou aan mijn, of heb ik teveel gedronken?

Hahahahaha, ja, ik zie hem. Het is echt een paashaas.

Hahaha. Ja, als zwerver zie je andere dingen. Boven op het concertgebouw hè, staan twee zeepaardjes. Met oortje, bekkies, buideltje en al, moet jij maar eens kijken.

Kan iedereen op straat belanden? 

Ik heb wel eens gedacht dat het niet anders had kunnen lopen. Als kind las mijn vader me altijd stukjes voor uit het boek Alleen op de wereld van Hector Malot. Het gaat over een weesjongetje dat drie hondjes heeft en een aapie. Het aapie heet Joli-Coeur. Maar het jongetje kan niet voor ze zorgen. Eén voor één sterven al zijn diertjes. Uiteindelijk blijft hij helemaal alleen over. Dat boek is me altijd bijgebleven. Jaren later, op zijn sterfbed, zei mijn vader tegen me: “Jij redt het niet, alleen”. Ik was toen al 35, maar hij kreeg gelijk. Dat is heel typisch. Maar natuurlijk niet waar. Als ik alerter was geweest, had ik het kunnen voorkomen.

Dat is ook mijn grootste motivatie. Om aan mezelf en mijn vrienden te bewijzen dat ik er weer bovenop. Dat ik weer op nummer 1 sta bij Woningnet en weer een woninkje heb om mensen uit te nodigen. Ik ben een schilder hè. Ik maak er een paleisje van. Het is mooi dat dit kan in Nederland. Waarom zou je dat willen afbreken?

Dankjewel Jan.

Nooit op straat komen te staan, hoor. Gewoon lekker blijven schrijven. Dat is niet altijd even makkelijk, maar gewoon blijven gaan.