Ebola, gezongen advies en lijkenroof in Liberia

Begraafplaats in Liberia met graven boven de grond.

In Liberia is het net als in andere West-Afrikaanse landen traditie om overleden familieleden een dramatische begrafenis te geven. De gasten huilen hartverscheurend en het lichaam wordt uitgebreid gezoend en omhelsd. Prachtig, meeslepend, maar beter niet nu. Ebola is in town. De World Health Organization heeft preventieve maatregelen genomen om de ebola-epidemie in te perken. Zo moeten de lijken van ebola-slachtoffers tegenwoordig op de juiste wijze begraven worden door medische teams die door de overheid zijn aangesteld. Ebola is namelijk nog besmettelijk nadat de patiënt is gestorven. De bevolking wantrouwt het Ministerie van Gezondheid en vindt dat de maatregelen de families van de slachtoffers “embarrased”. Daarom worden lijken ‘s nachts uit ziekenhuizen gestolen en met taxi's naar de familie gebracht.

Sinds het zeer besmettelijke en dodelijke ebolavirus begin maart vanuit Guinea naar Liberia reisde, zijn 133 mensen besmet geraakt, waarvan er inmiddels 38 zijn overleden.

De eerste hulp in J.J. Dawson Hospital. Patiënten moeten hun eigen medicijnen kopen voordat ze door de dokter behandeld kunnen worden.

De Liberiaanse overheid heeft de hoop nu gevestigd op voorlichting als remedie tegen de verspreiding. Woordvoerders van het ministerie van Gezondheid en Sociaal Welzijn hebben hun bezorgdheid uitgesproken over traditionele lokale praktijken. Deze zouden de besmetting exponentieel kunnen doen toenemen. Zo raden priesters hun volgelingen aan om ui en limoen op de huid te smeren om te ziekte af te weren. Ook zou het drinken van Afrikaanse gin het virus kunnen bezweren. Sommige instanties gaan zelfs nog verder. In Duala, een van de drukstbezochte en dichtstbevolkte buurten in Monrovia, heeft een geestelijk leider bijvoorbeeld een duivelsuitbanning voor een ebola-slachtoffer georganiseerd. Familieleden, buren en voorbijgangers worden uitgenodigd om op rituele wijze de ziekte uit het lichaam te verwijderen.

Patience verkoopt African gin in Voinjoma, Lofa. Ze vertelt trots dat haar gin ook tegen ebola helpt.

Al zou de Liberiaanse regering meer rigoureuze maatregelen willen nemen, ze mist de capaciteit om grootschalige acties te ondernemen en is geheel afhankelijk van internationale organisaties als Artsen Zonder Grenzen en de WHO. Het Liberiaanse Ministerie van Gezondheid kan de vereiste isolatie-eenheden niet opzetten en heeft geen geld om verpleegsters en dokters te betalen. Er zijn geen auto’s beschikbaar voor overheidspersoneel en een groot deel van het land is slecht bereikbaar vanwege een ontoereikend en slecht onderhouden wegennet. Internationale gezondheidswerkers zijn geschokt door de situatie en ontvluchten het land. Het ministerie van Gezondheid stuurt nu vrijwilligers met megafoons de straat op, waarmee ze de bevolking oproepen geen zieke mensen of lijken aan te raken, geen bushmeat zoals aap of pangolin (een schubdier) te eten, geen handen te schudden en drukke plaatsen zoals de markt of taxi's te vermijden.

Zuster Jennie is gezondheidswerker in J.J. Dawson Hospital in Harper, Maryland County.

De Liberianen slaan deze overheidsadviezen in de wind. In Monrovia reageert men lachend op ebola. Stoppen met bushmeateten? Waarom? “African men eat bushmeat.” En stoppen met handen schudden? “That would be an insult,” is het nuchtere antwoord. Niet met overvolle taxi's naar de markt? Hoe komt het eten dan op tafel? De enige maatregel die echt effect schijnt te hebben is het populaire lied Ebola in Town van D-12, Shadow & Kuzzy Of 2 Kings. “Ebola in Town, don’t touch your friend, don’t eat funny things,’ klinkt het door de straten van Monrovia. En het lijkt te helpen: als ik een vriend een hand wil geven, schudt hij zijn hoofd: “Sorry-o, Ebola in Town.”