De strijd in Barcelona tussen chagrijnige inwoners en dronken, naakte toeristen

Je zou verwachten dat de Spanjaarden blij zouden zijn met al het geld dat toerisme in het laatje brengt – zeker gezien de economische malaise in het land. Economische groei is alleen minder fijn als het ten koste gaat van je omgeving: als huizen massaal worden omgetoverd in hostels voor jonge vakantiegangers, die de ooit zo vreedzame buurt onveilig maken met hun geschreeuw, gepis en gedrink.

Mede door de opkomst van Airbnb loopt het aantal toeristen de spuigaten uit, wat heeft geleid tot protesten van de lokale bevolking. Vrijwel elke dag zijn er wel ergens in de stad mensen aan het demonstreren tegen de bouw van nieuwe hotels, of tegen het asociale gedrag van toeristen. De beweging die zich tegen de onophoudelijke toeristenstroom verzet begint steeds groter te worden

Het epicentrum van dit alles is de traditionele vismarkt Barceloneta – een netwerk van smalle straatjes. De buurt wordt door de lokale bevolking geprezen omdat het 'een dorp in een stad is' – tegelijkertijd is dit stukje Barcelona misschien wel het meest beïnvloed door het groeiende aantal toeristen, de afgelopen twintig jaar. Een stad met een strand op loopafstand, een rijke culturele historie, en een hele hoop visrestaurants (waar de vangst van de dag wordt gebakken) hebben allemaal bijgedragen aan de aantrekkingskracht op miljoenen toeristen, en het geld in hun portemonnees. Het succes levert echter ook problemen tussen de inwoners en toeristen op, want een stijgend aantal Barcelonezen keuren het toeristenmodel af, omdat het de hele stad bedreigt.

Afgelopen augustus bereikte het conflict haar kookpunt en waren er veel felle demonstraties tegen asociaal gedrag. Midden in het toeristische hoogseizoen eisten inwoners van alle leeftijden om een eind te maken aan 'dronken toerisme', dat het leven in de wijk volgens de demonstranten ondraaglijk maakt. "Veel mensen zijn verhuisd," zegt Sergio Arnás, woordvoerder van de La Barceloneta Diu Prou-groep (Barcelona zegt: genoeg!). Hij is een van de organisatoren van de protesten van afgelopen jaar. "Die mensen zagen het niet meer gebeuren dat de problemen zullen worden opgelost."

Toen de protesten aanhielden aan en zich verspreidden over meerdere wijken, zette de burgemeester speciale burgerwachten in om de toeristen een beetje in toom te kunnen houden. De spanning nam bovendien af naarmate het kwik daalde en het hoogseizoen ten einde liep. Maar een half jaar later, toen de stad zich voorbereidde op een volgende lawine van toeristen, begon de frustratie weer te groeien. De boel dreigt deze zomer opnieuw te escaleren, zeggen bewoners.

Arnás – en zo'n zes andere demonstraten die hem vergezellen tijdens ons interview in een druk café in Barceloneta – sommen een hele waslijst van toerismeproblemen op. Het voornaamste probleem is de hoeveelheid huurmogelijkheden voor de korte termijn die je op websites als Airbnb kunt doen. De bezoekers van de stad zijn uiteraard enorm blij met de mogelijkheid om overal in de stad goedkoop iets te kunnen huren, maar volgens de lokale bevolking gaat de toeristische explosie gepaard met extreme, onacceptabele drukte, omdat hele woningen verhuurd worden aan lompe toeristen zonder dat er iemand verantwoordelijk is.

"Het fundamentele probleem is dat je mensen hebt die op vakantie zijn en een gebouw delen met mensen die elke ochtend naar hun werk moeten," zegt Nando Prieto, een campagnevoerder die vertelt dat hij actie wilde voeren nadat meerdere kamers in zijn flat aan vakantiegangers verhuurd werden. "Het is alsof ik in een jeugdhostel woon."

Het wonen tussen brallende jongeren is de meest gehoorde klacht. Maar er zijn ook serieuzere klachten. De hel brak vorig jaar los toen drie Italiaanse toeristen naaktdoor de buurt rondrenden en een supermarkt probeerden binnen te dringen. Het zorgde voor een nieuwe golf van protesten.

"Toeristen hebben op mijn balkon geplast, mijn was in de fik gezet, en iemand heeft in de hal gepoept," zegt Prieto.

Voor Arnás ligt het probleem vooral bij het type toerisme dat Barcelona aantrekt. In een poging de stad aantrekkelijker te maken voor toeristen, heeft de stad vooral de deuren geopend voor dronken budgettoeristen, dat weinig economische groei oplevert. En dat terwijl ze ook nog het normale leven ernstig verstoren, aldus Arnás.

Tijdens ons gesprek komt een man van middelbare leeftijd naar ons toe om een foto te laten zien die hij net genomen heeft. Op de foto is een toerist verkleed als banaan te zien, terwijl hij dronken op de grond ligt vlakbij een café. En het is nog maar half acht 's avonds. Arnás verbaast zich er niet over. Hij zegt dat het representatief is voor het low-budgettoerisme in Salou of Magaluf, maar ook steeds meer voor toerisme in Barcelona geldt. "Het is geen kwestie van de klasse van de toeristen," zegt hij. "Het is een kwestie van respect."

Bewoners zijn er echt moe van, vertellen ze. "Vorig jaar explodeerde de boel en het zou echt uit de hand zijn gelopen als we de demonstranten niet hadden gestopt,' zegt Prieto. "Het zou waarschijnlijk geëindigd zijn met een toerist die van een balkon gesmeten werd. Als er niks verandert zullen de protesten dit jaar waarschijnlijk nog heviger zijn, en ik weet niet wat er dan gaat gebeuren."

Het debat omtrent toeristenflats veroorzaakt niet alleen problemen tussen toeristen en bewoners, want veel Barcelonezen zien Airbnb als een broodnodige economische impuls voor het toerisme. De Spaanse economie klimt inmiddels weer uit de recessie, maar kan de inkomsten uit dit type toerisme nog altijd goed gebruiken.

De Association of Barcelona Hosts (AMFBCN) vertegenwoordigt de bewoners die hun huizen verhuren aan toeristen via sites als Airbnb. AMFBCN-president Joan Pere vertelde dat de verhuurders zelf ook belang hebben bij het voorkomen van asociaal gedrag. Ze zouden dus veel zorg moeten besteden aan het vinden van "respectvolle" gasten die "te vertrouwen zijn." Hij zei dat huurflats een goede optie zijn om ook de minder bezochte wijken een impuls te geven.

"We vertegenwoordigen mensen voor wie het geld uit het verhuren van kamers aan toeristen een onmisbare geldbron is om de rekeningen mee te betalen, maar dat is niet onze enige drijfveer," zegt Pere. "De verhuurders zijn mensen die de stad goed kennen, en die ervaringen willen we graag delen."

Een studieuit 2014 van Airbnb ondersteunt Pere's woorden. De uitkomst is dat meer dan de helft van de Airbnb-verhuurders de inkomsten van de huur nodig heeft om de eindjes aan elkaar te kunnen knopen. De studie wees ook uit dat Airbnb het afgelopen jaar voor 430 miljoen euro bijdroeg aan de economie van de stad en meer dan vierduizend banen creëerde.

Toch vinden La Barceloneta Diu Prou en andere actiegroepen dat bewoners weggejaagd worden door de stijgende prijzen, terwijl ondernemers winst proberen te maken op de lucratieve 'kopen-om-te-verhuren-markt'. Traditiegetrouw is er veel steun van hotels bij demonstraties om een einde te maken aan kamerhuur. Het onderscheid tussen de hotelmarkt en die verhuurmarkt wordt steeds vager, nu steeds meer grote bedrijven in private huurmogelijkheden investeren.

Barcelona is de derde stad van Europa als het gaat om Airbnb-aanbieders. Volgens het bedrijf zijn er momenteel vijftienduizend aanbieders op de site. Toen ik vroeg hoe de roekeloze huurders die daartussen zitten kunnen worden aangepakt, zei Andreu Castellano, woordvoerder van Airbnb Spanje, dat het bedrijf alleen als handelsplatform optreedt en de verhuurders niet reguleert.

De campagnegroep Plaform for Toerist Rentals (PPTV) die voortkwam uit de protesten van afgelopen zomer, heeft een serie video's op internet gezet waarin weerlegd wordt dat er een link is tussen asociaal gedrag en toeristenflats.

PPTV-leider Elisabeth Casañas beschrijft de pogingen van buurtorganisaties als La Barceloneta Diu Prou als "beledigend". Zij hebben allerlei vooroordelen over buitenlandse bezoekers, zegt ze. "Ze veroorzaken een sociale kloof tussen buren die voorheen nooit problemen hadden, maar elkaar nu in de haren vliegen."

Casañas vertelt me dat bewoners het heft in eigen handen hebben genomen, door toeristen te fotograferen die waarschijnlijk illegaal huren. "Ze bezoeken flats van buitenlanders die daar al maanden of jaren wonen, en houden iedereen die er als een guiri (buitenlander) uitziet wekenlang in de gaten om erachter te komen of ze er wel echt voor een lange termijn wonen. Ik ben zelf ook gefotografeerd en met een vijandige blik nagekeken, lopend over de straten van mijn eigen stad."

Voor Oriol Casabella, leider van de Barceloneta Neighbourhood Association, ligt er een groter probleem aan het asociaal gedrag ten grondslag. Het aantal toeristen dat jaarlijks naar de stad komt is volgens hem simpelweg te groot. "De verhouding tussen toeristen en inwoners slaat nergens meer op," zegt hij. "Als in de zomer cruiseschepen aanmeren komen meer dan drieduizend mensen in één klap op de Ramblas en gaan ze naar La Boqueria (de markt van Barcelona). Als gevolg focussen de winkels zich op de toeristen, waardoor de inwoners er niks meer te zoeken hebben."

Barcelona heeft zo'n 1,6 miljoen inwoners. Dit jaar worden er meer dan 7,6 miljoen buitenlandse toeristen verwacht. Niet te vergelijken met de 1,7 miljoen toeristen die in 1990 de stad bezochten. Om je een beeld te geven: Londen ontvangt, als één van de meest bezochte steden ter wereld, jaarlijks 18,8 miljoen toeristen. Alleen Londen heeft ongeveer 8,6 miljoen inwoners –ruim vijf keer zoveel als Barcelona.

Jordi Cols, voorzitter van de hotelbond van Barcelona, riep de stad vorig jaar op om toerisme juist uit te breiden. Hij vindt dat gestreefd moet worden naar een toeristenaantal van tien miljoen. Eduardo Chibas is de regisseur van Bye Bye Barcelona, een documentaire uit 2014 waarin een beeld wordt gegeven van de desillusie van bewoners terwijl de stad als bestemming voor toerisme steeds groter wordt. "Ik heb in de twaalf jaar dat ik hier woon het toerisme enorm zien toenemen," vertelt hij. "Ik heb stadsdelen waar ik van hou, zoals Barceloneta, langzaam zien veranderen in toeristische zones waar ik me niet op m'n gemak voel."

Een van de pijnpunten in de strijd tussen bewoners en toeristen zijn de beroemde werken van architect Antonio Gaudi. Bewoners die vlakbij de Sagrada Familia basilica wonen (met 3,2 miljoen bezoekers per jaar het meest bezochte monument in het land) klagen dat toeristen het verkeer blokkeren, terwijl de autoriteiten zich in 2013 de woede van de Barcelonezen op de hals haalden door een entreeprijs in te voeren voor bezoekers van Park Guëll, in een poging de drukte in het park te verminderen.

"Het probleem is dat er simpelweg te veel toeristen zijn, en het lijkt niet dat er iets aan gedaan wordt," zegt Chibas. Hij zegt dat de stad goed moet letten op andere toeristensteden, als het een "toeristische monocultuur" wil vermijden. "Venetië is een voor de hand liggend voorbeeld. Al jaren verlaten bewoners de stad omdat het leven er niet meer te harden is. Venetië is niet langer een stad, maar een levend museum," zegt hij. "Ik denk dat Barcelona nu nog de tijd heeft dat scenario te voorkomen."