Waarom lijkt het alsof iedereen in België naar de scouts gaat?

Terwijl we op een terras zitten in het centrum van Seilles, in de provincie Namen, beginnen de ogen van Christian nostalgisch te fonkelen. Juli is voor hem een tijd van herinneringen. Alsof het gisteren was ziet hij zichzelf weer netjes gekleed in uniform, met een tas vol uitrusting op z’n rug en een sjaaltje met de kleuren van z’n afdeling om zijn nek geknoopt - helemaal klaar om te vertrekken. Iedere zomer verspreiden de scoutskampen en diens tienduizenden leden zich over het hele land. Als ik eraan terugdenk, waren het geweldige tijden,” herinnert Christian zich. We waren altijd samen met vrienden, leefden in een gemeenschap in de open lucht, sober, midden in de natuur. Maar we hebben vooral heel veel plezier gemaakt. We bouwden hutten, schuilplaatsen, gebruikten gereedschap, speelden voor avonturier. Voor een kind was dit het paradijs. 

Er kwam een einde aan dit "paradijs" toen Christian 18 werd, de leeftijdsgrens om lid te worden van jeugdbewegingen en als lid deel te nemen aan scoutskampen. Hij is nu rond de 40, maar het staat vast dat de scouts nog altijd gigantisch populair is. Meer nog: sinds het midden van de jaren 2000 neemt het aantal leden van de verschillende jeugdbewegingen in België elk jaar toe. Dat was zelfs in 2020 het geval, temidden van een pandemie. Daardoor staat ons koninkrijk nu op de derde plaats op het gebied van scouting wereldwijd, na Indonesië en Thailand, met het hoogste percentage scouts in verhouding tot het aantal inwoners volgens cijfers van de Wereldorganisatie van de Scoutsbeweging (WOSM). In België zijn dat concreet zo'n 170.000 leden op een bevolking van 11 miljoen mensen. Ook Jacques Brel, Paul Jambers, Hergé, koning Boudewijn en de huidige koninklijke familie hebben op een bepaald moment in hun leven in de Scouts gezeten. In 2007 werd in Brussel de grootste scoutsbijeenkomst ter wereld georganiseerd om honderd jaar Scouting te vieren. Er waren toen bijna 100.000 deelnemers aanwezig, het equivalent van één Belg op 100.

Maar hoe komt het dat Scouting zo diep is geworteld in de Belgische samenleving? Scouting ontstond rond 1910 in België, drie jaar na de oprichting in Groot-Brittannië door generaal Baden-Powell," legt Sophie Wittemans uit, een historicus die gespecialiseerd is in de scoutsbeweging. “Het werd al snel overgenomen door jongeren, die hun vrijetijdsbesteding nieuw leven wilden inblazen en iets anders wilden proberen. Wonen in het bos, je eigen eten maken, slapen in een tent, het had een vernieuwende kant die erg aantrekkelijk was voor een publiek dat eerst meer stedelijk en relatief welgesteld was, maar zich daarna over het hele land verspreidde.”  

Langzaamaan is de scouts erin geslaagd om zich in de Belgische samenleving te infiltreren. Tot op het punt waarop het bijna een traditie is geworden. Bovendien is het niet ongewoon dat het van generatie op generatie wordt doorgegeven. Zijn vader en grootvader gingen Christian als voor als scout, en nu gaat ook zijn oudste dochter naar de scouts. Zijn grootvader richtte in 1917 zelfs een van de eerste Franstalige scouts afdelingen van het land op. Maar Christian zegt dat hij niet alleen scout is geworden omwille van de familietraditie, en dat geldt ook voor zijn dochter. “Noch mijn vrouw noch ik hebben haar aangemoedigd om lid te worden; ze heeft er uit eigen vrije wil voor gekozen," zegt hij. “Het waren haar vriendjes die haar motiveerden. Ze voelde dat zij graag naar de scouts gingen en wilde die ervaring met hen delen. Voor mij was dat het precies hetzelfde. We wilden ons gewoon amuseren met de jongens.”

En daar hebben ouders meestal weinig problemen mee. Dat komt vooral omdat de scouts altijd al een goede reputatie heeft gehad, zegt Sophie Wittemans. Een ander aspect dat ouders aanspreekt, is het niet-formele onderwijs dat door Scouting wordt bevorderd," zegt Sophie. Bijvoorbeeld door via de praktijk (spelletjes, workshops, kampleven, enz.) waarden bij te brengen die als essentieel worden beschouwd voor het samenleven, denk aan solidariteit, delen en respect voor anderen. Op menselijk vlak zijn ouders vaak van mening dat deze ervaring hun kinderen in de toekomst alleen maar ten goede kan komen. Bovendien is de beweging, afgezien van kleine incidenten, nooit door een groot schandaal ontsierd. Dit stelt ouders gerust, ze lijken er weinig problemen mee lijken te hebben om hun kinderen aan een scouts toe te vertrouwen.”

Een jaar nadat hij uit de jeugdbeweging stapte, ging Christian bij het leger. Een militaire ervaring van een paar maanden, waarin hij de voordelen van de scouts goed kon meten. "Zonder enige pretentie besefte ik dat ik vindingrijker en veerkrachtiger was dan de meeste andere kandidaten. Doordat ik het gewend was om met andere mensen te leven, ontwikkelde ik sociale vaardigheden. Scouting gaf me ook het vertrouwen om voor elk probleem een oplossing te vinden, om mijn collectieve intelligentie te bevorderen. Ik had een zeker leiderschap verworven, terwijl ik toen ik jonger was meer gereserveerd was. Eigenlijk heb ik toen een levensfilosofie aangenomen die vandaag zijn vruchten afwerpt.

Deze kwaliteiten maken van hem een interessant profiel op de arbeidsmarkt: "Ik heb mijn scoutsverleden op mijn CV gezet en was verrast dat het tijdens mijn sollicitatiegesprekken ter sprake kwam. Men heeft mij er zelfs naar gevraagd zonder mijn CV te lezen. Ik vond dat eigenlijk nogal verwarrend. Christelle Alexandre, federaal voorzitter van de scoutsfederatie Baden-Powell Wallonië-Brussel, die 63.000 leden telt, bevestigt: "In principe is dit heel begrijpelijk. Vindingrijkheid, solidariteit en teamgeest zijn waarden die in het bedrijfsleven zeer gewild zijn. Maar bovenal zijn ze ook fundamenteel voor het leven in de maatschappij.”

Valérie Glatigny, de huidige minister van Onderwijs en Jeugdhulp in de Waals-Brusselse regering, beaamt dit. Zij looft de "interessante waarden van scouting voor de ontwikkeling van het kritisch denkvermogen, de solidariteitszin en het verantwoordelijkheidsgevoel". De Belgische politieke klasse lijkt dit standpunt te ondersteunen. Daarom kunnen scouting-organisaties op overheidssteun rekenen. Sommige federaties, waaronder die waarvan Christelle voorzitter is, ontvangen flink wat subsidies. De scouts blijft zo gegarandeerd van persoonlijke en materiële zaken om haar traditie, die door de staat als heilzaam voor de samenleving wordt aanzien, voort te zetten. Dat werd de afgelopen dagen nog maar eens duidelijk. Nadat veel scoutsbewegingen werden getroffen door de hevige overstromingen in ons land, zei Valérie Glatigny dat ze 300.000 euro had vrijgemaakt voor de scouts zodat zij het materiaal dat werd beschadigd door het noodweer opnieuw kunnen aankopen. Een terechte tegenprestatie, volgens haar: "De scouts stonden in de frontlinie om de zwaarst getroffen gemeenten op te ruimen en schoon te maken. Op zulke momenten besef je pas echt wat ze voor de maatschappij betekenen.”

In de loop der tijd heeft de jeugdbeweging niet alleen ontzettend veel respect afgedwongen, maar ook een zekere legitimiteit verworven op het gebied van het onderwijs. In die mate dat scoutsbewegingen zelfs deel uitmaken van het adviesorgaan; ze worden aangesproken bij politieke debatten over onderwijs. Hoewel de scouts beweert apolitiek te zijn, spelen ze toch een belangrijke rol. Dat werd bijvoorbeeld duidelijk door de schoolvakantieregeling, die de voorbije maanden in Brussel en Wallonië voor heel wat opschudding heeft gezorgd. De hervorming ging uiteindelijk van kracht en verkortte de duur van de zomervakantie, waardoor de heilige scoutskampen een week korter zouden moeten duren. De scoutsbewegingen gingen dat niet zomaar laten gebeuren, en namen een duidelijk standpunt in tegen deze hervorming. Met resultaat: de regering was duidelijk in verlegenheid gebracht en leek zich plots van één ding terdege bewust: de scouts de rug toekeren, is het risico nemen om in de toekomst een heel belangrijke kieskring te verliezen. 

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.