Het ergste van de pandemie is voorbij, dus waarom voel ik me nog steeds zo rot

De summer of love mag dan een beetje zijn tegengevallen, maar bijna iedereen die ik ken – inclusief ikzelf – heeft verder eigenlijk een prima tijd gehad. Ik ben introvert, heb het afgelopen jaar vrijwel geheel afgezonderd van iedereen geleefd en heb stiekem een hekel aan de zomer, dus ik wist niet helemaal hoe het voor mij zou zijn als de wereld weer wat normaler zou worden.

De afgelopen maanden vond ik dus super. Nadat ik twee shots Pfizer had gekregen voelde ik me goed en veilig. Ik sprak vooral af met mensen met wie ik tijdens de pandemie het hechtst was geweest, waardoor elk sociaal contact dat ik had ook echt waardevol was. Ik voelde me zoveel lichter, alsof er eindelijk een zware last, waarvan ik niet eens doorhad dat ik die bij me had gedragen, van me afviel.

Maar sinds een paar weken is er iets veranderd. Ik voel die last weer, misschien niet zo hevig als eerst, maar hij is zeker terug. Ik vind het moeilijk om een vinger op het precieze gevoel te leggen: het heeft iets weg van verveling, maar ook van angst. Ik heb geen idee waar het vandaan komt. Ik ben volledig gevaccineerd, kerngezond en kan alles doen wat ik maar wil. Natuurlijk gaat er alsnog een hoop mis in de wereld, maar we kunnen ons in ieder geval wat beter tegen het coronavirus wapenen.

Therapeut Sarah Paul zegt dat een hoop van haar cliënten zich de afgelopen tijd weer wat minder zijn gaan voelen. “Ze hebben lang uitgekeken naar de vaccins, alsof ze met de prikjes groen licht zouden krijgen om hun leven weer te op te pakken. Maar nu komen ze erachter dat dit eigenlijk nogal tegenvalt.” Marissa Moore van Therapy Brooklyn kan dat beamen. “Het is alsof er alsnog een donkere wolk boven ons hangt,” zegt ze tegen VICE. “En dat is een behoorlijk overheersend gevoel.”

Maar waar komt deze slechte vibe precies vandaan? En wat valt ertegen te doen?

Dit zijn wat factoren die een rol kunnen spelen:

Je ervaart nog steeds een stressreactie van de afgelopen anderhalf jaar. In het voorjaar van 2020 was iedereen bang, waardoor veel mensen in een vecht-of-vluchtmodus terechtkwamen. En waar de een daar zo langzamerhand weer uit is gekropen, is dat bij de ander niet het geval. “Sommige mensen hebben zich al die tijd slecht en onveilig gevoeld,” zegt Paul. “De eerste stap is erkennen dat het niet normaal is om zoveel stress te hebben.”

Ze zegt dat je jezelf eraan moet helpen herinneren dat het oké is dat je zo op deze situatie reageert. “We zijn geneigd om tegen onszelf te zeggen dat we ons niet zo moeten aanstellen. Zo van: ‘Alles lijkt weer normaal te worden – waarom kan ik niet gewoon mijn oude leven oppakken?’ Nou ja, misschien ben je wel getraumatiseerd geraakt. Je hebt met zoveel moeten dealen dat je nog lang niet alles hebt verwerkt.”

Zoals het een fabeltje is dat alles weer precies wordt zoals het was, word jij ook niet meer exact dezelfde persoon. Moore zegt dat veel mensen enorme verwachtingen hadden van deze zomer, en hoewel die deels wel zijn uitgekomen, is het ook logisch dat de situatie een beetje anders aanvoelt dan hoe we ons die hadden voorgesteld. “Ik denk dat mensen zich nu realiseren dat we wel degelijk veel te verduren hebben gehad. Er is zoveel veranderd dat het ‘normaal’ waar mensen naar uitkeken eigenlijk heel anders blijkt te zijn. En dat is best pittig.”

Misschien waren je verwachtingen dus wel gewoon te hoog. “Ik denk dat mensen zich zo erg hadden ingesteld op een leuke zomer dat die verwachtingen onmogelijk allemaal waar konden worden gemaakt,” zegt Moore.

Zelf zijn we flink veranderd, misschien ook wel ten opzichte van elkaar. Vrienden, familieleden, politici en zelfs mensen van het RIVM zijn het tijdens de pandemie lang niet altijd eens geweest over hoe we ons leven nu moeten leiden, en dat is nog steeds zo. Ondanks dat we toegang hebben tot vaccins zijn er nog altijd discussies over dingen als vaccinaties, mondkapjes of grootschalige evenementen in Zandvoort. En het is ook niet helemaal duidelijk hoe je je nou moet gedragen als je volledig gevaccineerd bent. “Mensen voelen zich veroordeeld vanwege hun persoonlijke keuzes, waardoor er spanningen ontstaan,” zegt Paul. “Ik vind het niet zo gek dat mensen zich geblokkeerd voelen en niet helemaal weten hoe ze nu vooruit moeten.”

Er zijn in Nederland ruim 1.954.000 coronabesmettingen geregistreerd. Er zijn dus een hoop mensen die het virus hebben gehad en dat misschien nog moeten verwerken – zelfs met milde klachten is het stressvol, wat ook op de lange termijn voelbaar kan zijn. Volgens Paul kunnen millennials en Gen-Z’ers er extra onder te lijden hebben, omdat het de eerste keer is dat zij in een situatie zitten waar ze zo geconfronteerd worden met hun eigen sterfelijkheid.

Nadat Paul zelf in januari corona kreeg, maakte ze naar eigen zeggen een soort rouwperiode door. “Ik realiseerde me dat ik die reactie had omdat ik doodsbang was,” zegt ze. “Zo van: ik ben dertig en gezond, maar je weet niet wat er gaat gebeuren. Bij mij was het nog mild, maar er gaan ook elke dag mensen aan dood. Mensen van dezelfde leeftijd, zonder onderliggende kwalen.”

“En als je vrienden het dan niet hebben gehad, er niet echt onder geleden hebben en misschien wat laks doen over nieuwe virusvarianten, dan kan er toch een beetje een tweedeling ontstaan,” gaat Paul verder. “Ze begrijpen niet hoe eng het kan zijn om oog in oog te staan met je eigen sterfelijkheid, of die van een geliefde. Je gaat natuurlijk niet meteen dood als je corona hebt, maar er is een groot grijs gebied waar niemand over praat.”

Oké, daarom zou je je dus zo kunnen voelen. En nu?

Als je verder best een prettig leventje leidt, kan het makkelijk zijn om je vervelende gevoelens een beetje weg te lachen. Misschien heb je op werk even een rotweek gehad, ben je gewoon moe of moet je gewoon heel nodig je haar weer eens wassen. Maar als je je weken achtereen somber, ongemotiveerd of hopeloos blijft voelen, kun je dat maar beter serieus nemen. Ook als je niet helemaal kunt plaatsen wat je lichaam je nu eigenlijk probeert te vertellen, want je weet in ieder geval dat er iets is.

Als je het tijdens de pandemie bijvoorbeeld heerlijk vond om te koken, maar er ineens niets meer van moet hebben, kan dat volgens Paul al het teken zijn dat er iets aan de hand is. Of denk aan slecht kunnen slapen, moeite met in je ritme komen en andere klachten van angstigheid of depressiviteit.

“Als je niet kunt genieten van dingen waar je eerst juist van hield, dan vind je het misschien wel lastig om überhaupt ergens van te genieten en zou je een stress- of traumareactie kunnen vertonen,” zegt Paul. “Voor mensen die niet eerder zo’n heftig trauma hebben meegemaakt, zou het de eerste keer kunnen zijn dat ze zulke heftige emoties ervaren.” (En als je wel eerder zoiets hebt meegemaakt, dan zou het dit keer alsnog ook op een heel andere manier tot uiting kunnen komen.)

Onthoud ook dat je geen ‘goede’ reden nodig hebt om je slecht te voelen. Als alles op papier dik in orde is – je hebt een goede baan, bent gezond en hebt leuke vrienden – betekent dat nog niet dat je immuun bent voor ongelukkigheid. Zoals therapeut Andrea Bonior me vorig jaar april vertelde: “Mensen denken dat je dat soort emoties moet verbergen, omdat ze het idee hebben dat ze dankbaar moeten zijn dat het niet nog slechter met ze gaat. Maar het tegendeel is waar. In plaats van bepaalde emoties niet te accepteren, kun je beter alle emoties die je hebt gewoon ervaren.”

Voel je je gefrustreerd dat alles nog zoveel hetzelfde is, dan gaat het misschien wat tegen je intuïtie in om die eentonigheid te omarmen. Maar volgens Paul kan het zeker helpen om je vast te klampen aan een structuur. “Ze bieden houvast en zorgen ervoor dat je lichaam weet waar het aan toe is,” zegt ze. “Als je een stressvolle week voor de boeg hebt, is het prettig om te weten dat je elke ochtend tien minuutjes voor jezelf hebt – meditatie, een dagboek bijhouden, zoiets. Zodat je in ieder geval ergens controle over hebt, ongeacht wat er daarna komt.”

Niet iedereen vindt het natuurlijk even makkelijk om een routine te gaan volgen. Maar je kunt er ook vrij veel onder verstaan, zegt Paul. “Je kunt bijvoorbeeld elke dag op dezelfde tijd opstaan, misschien een glas water drinken en je even uitrekken – of waar je je ook maar goed bij voelt,” zegt ze. Ga geen dingen doen die je stress opleveren en schep geen onrealistische verwachtingen. Probeer in plaats daarvan een situatie te creëren waarin je zoveel mogelijk jezelf kunt voelen.

Blijf in beweging

Zoals iedereen met een beetje verstand van het menselijk lichaam je kan vertellen, is het geen aanrader om dagenlang vastgeroest in je bureaustoel te zitten. Zeker nu thuiswerken (in ieder geval deels) een blijvertje lijkt te zijn, is het goed om een beetje op je lichaamsbeweging te letten. Moore adviseert haar cliënten om daar nu alvast een gewoonte van te maken, omdat het lastiger is om er motivatie voor te vinden als het buiten kouder is. 

“Het is lastig als je eenmaal in een routine verwikkeld bent geraakt waarbij je je computer aanzet, de hele dag werkt en dan weer naar bed gaat,” zegt ze. “Soms zeg ik tegen mensen dat ze gewoon een beetje moeten bewegen – of het nou yoga is of dat je even gaat dansen. Zelf ben ik erg fan van mindfulness en mediteren.” 

Als de cijfers weer stijgen en er ineens allemaal mensen om je heen positief testen, is dat niet fijn – ook al zijn vaccins heel effectief in het voorkomen van ziekenhuisopnames en sterfgevallen, en vinden verreweg de meeste besmettingen plaats onder mensen die niet gevaccineerd zijn. Maar dat maakt het idee om corona te krijgen niet minder naar en vermoeiend. Mocht je je er prettig bij voelen om meer afstand te houden, weer vaker een mondkapje te dragen of die ene verjaardag toch maar over te slaan, dan is dat dus helemaal oké.

“Ik heb cliënten die alles weer doen, omdat ze gevaccineerd zijn, maar ook die het geen fijn idee vinden om in een menigte te staan waarvan ze niet weten wie er wel en niet een vaccin heeft gehad,” zegt Paul. “Er zijn een boel factoren die bepalen in hoeverre je je weer oké voelt bij dit alles.”

Probeer vooral niet te veel toe te geven aan de druk om nú het meeste uit je leven te halen, zegt Paul. “Er zijn nu misschien nog wat beperkingen.”

Verveling en angst kunnen leiden tot impulsief gedrag: misschien ben je geneigd om de eentonigheid te doorbreken door een drastische beslissing te nemen. Als je fantaseert over een grote levensverandering of een all-inclusive-vakantie hebt geboekt die je je eigenlijk totaal niet kunt veroorloven, is het volgens Moore en Paul een goed idee om even op de rem te trappen en een beetje aan zelfreflectie te doen.

Begin met kijken waar die neiging tot verandering precies vandaan komt, zegt Paul. “Het is goed om spontaan te zijn, maar denk ook aan de lange termijn. Stel jezelf de vraag of je het voor je huidige ik doet of voor je toekomstige. Waar brengt het je precies, wat kun je ervan verwachten?”

“Soms denken mensen dat alles beter wordt als ze van baan verwisselen, maar dan blijkt dat niet het echte probleem te zijn,” zegt ze. “En dan nemen ze het echte probleem gewoon mee naar hun volgende baan. Ik probeer mensen altijd aan te moedigen om eerst even over dit soort dingen na te denken, voordat ze de knoop doorhakken.”

Als we ons ergens rot over voelen en we behoefte hebben aan verandering, kan dat volgens Paul ook juist voor nog meer stress zorgen, omdat je de al stressvolle situatie nog inconsistenter maakt. Ze geeft als voorbeeld een cliënt die naar Californië wilde verhuizen, omdat ze dan beter weer zou hebben. “Wat doet het met je om te verhuizen, je vangnet los te laten en een nieuwe start te maken op een plek waar je niemand kent? Op de lange termijn is dat misschien heel fijn, maar op korte termijn wordt het best stressvol. Daar moet je wel bij stilstaan.”

Moore benadrukt dat iedereen er in moeilijke tijden baat bij heeft om met iemand te kunnen praten – of dat nu met een therapeut of met vrienden is. “Het helpt om verbinding op te zoeken of andermans ervaringen te horen. Ik zou dat absoluut doen voordat het echt lastig wordt om jezelf uit het slop te trekken.” Mocht je je geen therapie kunnen veroorloven, dan kun je ook een steungroep overwegen.

En als je al in therapie bent, is het ook zaak om écht met je therapeut te praten. “Het kan zijn dat je gewoon een beetje babbelt over de afgelopen week of een specifiek probleem, maar corona overslaat,” zegt Paul. Zeg het dus vooral als je coronagerelateerde klachten misschien wel bijdragen aan je algehele stresspeil. “Want als je er daar niet over begint, dan komt het misschien wel nergens aan bod. Het is belangrijk om te erkennen dat dit echt een factor kan zijn in hoe je in je vel zit. Je hoeft niet meteen te weten wat je nodig hebt, maar kunt wel gewoon zeggen hoe je je voelt.”

Je kunt ook zelf de helpende hand bieden. Dat klinkt misschien niet zo logisch als je zelf een zware periode hebt, maar vrijwilligerswerk doen of betrokken raken bij de buurtcommissie kan goed helpen om met hulpeloze gevoelens om te gaan. Zo help je uiteindelijk ook jezelf – als je niet over je eigen grenzen gaat, natuurlijk. Want niet alleen corona krijgen we alleen samen onder controle, maar ook alle misère eromheen.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE US.
Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.