Dit manifest helpt organisaties om safe spaces te creëren voor Belgische queers

Activist, slam poet en freelance journalist (voor onder andere VICE) Tilke Wouters (39) is één van de belangrijkste drijvende krachten achter het Safe(r) Space Manifesto, dat organisaties wil helpen om een een safe(r) space, letterlijk een ‘veiligere ruimte’, te creëren voor minderheidsgroepen. “Zelf heb ik op mijn vorig werk seksistische en homofobe reacties gekregen en nu ik beter weet, zou ik echt niet meer kunnen werken met een organisatie die niet volledig achter mijn manifesto staat,” vertelt Tilke.

VICE sprak met haar over het belang van het manifest, een aantal moeilijkheden die ze onderweg tegenkwam, en groeiend succes.

VICE: Hey Tilke, wanneer besefte je dat er nood was aan een Safe(r) Space Manifesto?
Tilke: Vanaf het moment dat ik in de queer community belandde, had ik het gevoel dat er nog steeds heel veel onwetendheid heerste bij de mensen die zelf geen deel uitmaakten van die gemeenschap. Afgelopen mei zaten we samen met een groep mensen samen voor de Queer Pride in Gent, en daar ontstond voor het eerst het idee van een manifest. Ik merkte dat veel mensen in onze gemeenschap daar nood aan hadden, dus besloot ik ermee aan de slag te gaan.

Het manifest is acht pagina’s lang en behandelt veel verschillende onderwerpen. Hoe ben je daaraan begonnen?
Niet alleen, natuurlijk. Het is een manifest voor de queer community. Met ‘queer’ bedoelen we niet enkel seksualiteit en gender: het is een parapluterm voor alle minderheidsgroepen in onze samenleving. Oorspronkelijk betekent queer ‘vreemd’, dat gaat dus veel verder dan de meer beperkte betekenis die de meeste mensen ondertussen hebben gegeven aan dat woord.

Ik heb mensen uit deze minderheidsgroepen aangesproken om mee te schrijven aan het manifest. Al wil ik ook wel benadrukken dat het geen afgewerkt product is, maar eerder een work in progress. Iedereen mag nog steeds feedback sturen of zelf een voorstel doen. Ik weet ook niet altijd alles, maar ik doe zo goed mogelijk mijn best.

Wat is juist het doel van dit manifest?
Het is bedoeld om safe(r) spaces voor de queer community te helpen creëren en ondersteunen. Organisaties uit verschillende sectoren kunnen het manifest ondertekenen en hulp vragen aan ons. Alle organisaties die hebben ondertekend, komen dan op een lijst die je kunt terugvinden op onze website.

Hoe verloop het contact met die organisaties?
Als ik een mailtje krijg van een organisatie die geïnteresseerd is, stel ik altijd voor om persoonlijk af te spreken. Zo kunnen beide partijen een uitgebreid gesprek voeren en de nodige vragen te stellen. Als een organisatie veel vragen stelt, ben ik blij: dat betekent dat ze er echt mee bezig zijn en het willen begrijpen. Als ik geen vragen krijg, ga ik zelf vragen stellen. Als de organisatie uiteindelijk akkoord gaat met alle punten in het manifest, komt hun naam op de lijst van de safe(r) spaces, en vanaf dan moet ze ook rekening houden met het manifest.

Wat voor maatregelen staan er zoal in het manifest?
Dat hangt altijd af van het soort organisatie. Maar voorbeelden die we vaak aanhalen in onze consultaties zijn: genderneutrale wc's, een zichtbaar meldpunt of mensen om aan te spreken, een uitgeschreven beleid over wat er zal gebeuren als er sprake is van een incident.

En wat als er binnen een organisatie iets gebeurt dat niet overeenkomt met het manifest?
Ik begrijp natuurlijk dat mensen niet altijd voor de volle honderd procent de controle hebben over wat er gebeurt. Maar het is de taak van de organisatie om actie te ondernemen zodra dat kan. Indien er bijvoorbeeld een incident plaatsvindt, moet de organisatie in elk geval een standpunt innemen over die gebeurtenis, en dat standpunt ook publiek maken.

Daarnaast is het belangrijk om contact op te nemen met het slachtoffer en te vragen of die persoon verder nog iets nodig heeft; al is gehoord worden soms al genoeg. Maar als de ervaring in kwestie traumatisch was, is het de taak van de organisatie om dan psychologische bijstand te voorzien. Meestal komen ze dan af met het financiële excuus, maar mensen moet altijd boven het geld staan. Uiteindelijk is het manifest geen wetboek, en wil ik ook zeker niet met de vinger wijzen. Het gaat eigenlijk vooral om dat je als organisatie actief je best doet.

Is het al voorgevallen dat mensen het niet eens waren met je manifest?
Ja. Op het event Queerkoorts gaven we een workshop en ik had als standpunt ingenomen dat alleen mensen die compleet achter het manifest staan, welkom waren. Ik besef dat dat een scherpe uitspraak was, maar die beslissing kwam er gewoon om de veiligheid van de mensen op Queerkoorts te garanderen.

Toen kreeg ik te horen dat er mensen waren die om die reden niet zijn gekomen. Dat was erg confronterend voor mij: mijn manifesto is mijn baby. Ik schreef het manifest omdat ik dacht dat sommige mensen er niet achter stonden uit pure onwetendheid, maar dit was echt een bewuste uitspraak tégen het manifest.

Volgens sommige artiesten was het manifest te zwart-wit, en ze vonden het onterecht dat het als een ultimatum werd gesteld om te mogen deelnemen. Ondanks dat er geen expliciete uitspraak gedaan wordt over politieke partijen en dergelijke in de tekst, werd het manifest door een aantal mensen als ‘te links' beschouwd.

Sommige mensen zullen misschien betogen dat je manifest een wij/zij-gevoel creëert. Wat vind jij daarvan?
Zo’n commentaar vind ik misplaatst. Ik denk dat mensen die zo denken in de geprivilegieerde groep zitten. Het is makkelijk om als geprivilegieerd persoon te zeggen dat wat er in deze tekst staat niet nodig is, aangezien jij je overal en altijd veilig voelt. Maar als de maatschappij geen veilige sfeer wilt creëren, dan moeten wij dat vanuit de gemeenschap zelf doen.

Het kan zijn dat dit manifest het een wij/zij-gevoel creëert, maar dan zijn ‘zij’ degenen die daarvoor gezorgd hebben. ‘Wij’ doen alleen ons best om ons veilig te kunnen voelen. Als ‘zij’ ‘onze’ veiligheid als een barrière zien, dan is dat ‘hun’ fout.

Hoe kunnen mensen die in de geprivilegieerde groep zitten, hun privilege positief gebruiken?
Door zich niet meteen aangevallen te voelen als het voor een keer niet over hen gaat. En door hun podium aan anderen te durven geven. Daarmee wil ik zeggen: spreek niet over onderwerpen als het niet jouw plaats is, maar geef een podium aan iemand die er wél over kan spreken.

Zo was ik eens uitgenodigd op een event waar ik mij gevraagd werd om spreken over racisme. Natuurlijk heb ik een mening over racisme, maar als witte vrouw is het niet mijn plaats om daar een lezing over te houden. Ik heb de organisatie daarover aangesproken, en hen verteld dat ze iemand geschikter moesten zoeken. Dat werd ook goed ontvangen door hen. Zo kan je je privilege op een positieve manier inzetten.

Wat zijn je toekomstplannen met het manifest?
Momenteel is het manifest heel theoretisch, maar het wordt stilaan zo groot dat het te veel begint te worden voor mij alleen. We worden namelijk ook gevraagd voor workshops, consults en events. Verder hopen we in de toekomst een soort meldpunt uit te bouwen waar mensen incidenten kunnen aangeven, en wij in gesprek kunnen gaan met de personen of organisaties in kwestie. Netwerkdagen organiseren staat ook nog op onze wishlist. De safe(r) spaces zijn nog best nog versnipperd, daarom zou het interessant zijn om al deze actoren dichter bij elkaar brengen, zodat er visies kunnen uitgewisseld worden en mensen van elkaar kunnen leren.

Het is uiteindelijk ook niet uit slechte wil dat sommige organisaties zich niet positioneren als safe(r) space, meestal heeft dat gewoon te maken met een gebrek aan tools of kennis. Daarom werken we aan draaiboeken voor allerlei sectoren en evenementen, die we zo heel specifieke tips kunnen geven. Al die informatie zal dan op onze website verschijnen, zodat het allemaal makkelijk te vinden is. We willen het manifest ook vertalen in zoveel mogelijk talen, om de toegankelijkheid verder te vergroten. Indien iemand ons daarmee zou willen helpen, mogen ze mij altijd contacteren.

Als we er uiteindelijk voor kunnen zorgen dat mensen en organisaties een paar tips kunnen meekrijgen door gewoon even op de website te kijken, hebben we al iets moois bereikt.

Lees het volledige Safe(r) Space Manifesto op de website van Tilke. Heb je een vraag voor Tilke? Dan mag je haar gerust contacteren.

Volg VICE België ook op Instagram.