Wanneer zijn onze tepels nou echt eens vrij?

Vroeger vond Amber* (25) het vreselijk als ze zag dat haar moeder geen bh droeg of zonder bovenstukje lag te zonnen, maar inmiddels doet ze het zelf ook. Die omslag kwam nadat ze zich had aangemeld om animatiewerk te doen op een camping en toen bij een naturistencamping werd ingedeeld. “Dat was wel even flink schrikken. Maar omdat ik me niet wil tegenhouden door wat ik niet ken, besloot ik het toch te doen. Als begeleider mocht ik als enige wel mijn kleding aanhouden, maar na een tijdje ging ik daar ook topless rondlopen.”

Het werken op de naturistencamping gaf haar een ander beeld van het vrouwenlichaam, zegt Amber. “Normaal zie je misschien alleen de borsten van je moeder en vriendinnen, maar nu zag ik dat echt elk lichaam anders is. Vaak zijn twee borsten van dezelfde vrouw al niet eens gelijk. Dat ging ik daar echt waarderen.” Daarbij heeft het ook praktische voordelen. “Het is in de zomer minder warm en je hoeft je geen zorgen te maken over tan lines. Ook in de winter zit het lekkerder om geen bh te dragen. Nu draag ik bijna nooit meer een bh en zon ik altijd topless.”

Er valt dus iets voor te zeggen om je tepels de buitenlucht te gunnen, maar vanzelfsprekend is het niet. In 2012 werd de Free the Nipple-beweging in het leven geroepen door filmmaker en activist Lina Esco, die in haar gelijknamige film samen met andere vrouwen met ontbloot bovenlichaam door de straten van New York rent. De boodschap: waarom mogen mannen topless zijn in het openbaar, maar is het meteen ongepast, geil of sletterig als vrouwen hetzelfde doen?

 #Freethenipple kreeg veel bijval, maar de praktijk blijft opvallend achter. Op Facebook, Instagram en andere platforms wordt nog altijd alles wat maar enigszins op een vrouwentepel lijkt verwijderd, omdat het geen content is “die geschikt is voor een diverse doelgroep”, zoals het omschreven staat in de richtlijnen van Instagram. Ook op het strand houden veel mensen hun bovenstukjes liever aan. Christine Kouman, voorzitter van de NFN Open & Bloot, vertelt aan EditieNL dat ze vermoedt dat vrouwen bang zijn om met blote borsten in het openbaar te zijn. “In de jaren tachtig deed iedereen het, maar nu niet meer. Niet omdat we het niet willen, maar omdat er angst heerst." Daarnaast wordt je als vrouw ook snel vreemd aangekeken als je geen bh draagt en je tepels zichtbaar zijn. 

Waarom lukt het maar niet om de vrouwentepel te bevrijden? Liesbeth Woertman, hoogleraar Psychologie aan de Universiteit Utrecht, doet al jaren onderzoek naar lichaamsbeelden. Zij denkt dat er meerdere verklaringen zijn voor de onzichtbaarheid van de vrouwentepel. Volgens haar was het in de jaren zeventig het doel van het laten zien van tepels dat vrouwen zichzelf bevrijden van de starre vrouwenrol. Nu, in 2021, hebben we een nieuw, star beeld van schoonheid, namelijk dat van perfectie. Woertman: “Als mensen iets niet zijn, is het perfect. Ieders gezicht is bijvoorbeeld aan twee kanten anders, en hetzelfde geldt voor heel veel andere lichaamsdelen, waaronder borsten. Dat is altijd al zo geweest, maar in deze tijd vinden we dat ingewikkeld, omdat we onze lichamen constant aan het vergelijken zijn met gemanipuleerde ideaalbeelden die we online voorbij zien komen, waarop iedereen wel perfect lijkt.”

Daarbij is het volgens Woertman zo dat we veel ingewikkelder over naaktheid zijn gaan nadenken. We denken volkomen open en vrij te zijn, maar tegelijkertijd is het tonen van je blote lichaam kwetsbaarder en ingewikkelder geworden. “Aan de ene kant zijn we bezig zijn met het perfecte beeld waar we aan denken te moeten voldoen, en aan de andere kant zijn we ons door zaken als #MeToo veel bewuster geworden van eventuele gevaren die naaktheid met zich mee kan brengen. Het hele seksuele spel is veel onzekerder geworden, en daarmee neemt de preutsheid toe. Vrouwen zijn constant bezig met de balans vinden tussen ervaren worden als ‘trut’ of ‘slet’, in plaats van met hoe ze zichzelf van binnenuit vorm kunnen geven.” De onzekerheid over het wel of niet tonen van de tepel, al is het door de stof van een shirt heen, is daarvan een duidelijk voorbeeld.

Voor grote social mediaplatforms als Meta en TikTok is het vanuit commerciële overwegingen veiliger om er preutse richtlijnen op na te houden, omdat ze wereldwijd opereren. Woertman: “Alle culturen hebben uiteindelijk een ander idee over vrouwelijkheid en vrouw-zijn. Dit geeft soms ook een bepaalde onhandigheid, als je niemand wil beledigen.” De censuur op sociale media die daaruit voortkomt helpt niet mee, zegt Woertman. “Het is volkomen doorgeslagen paniekreactie om alles met een vrouwentepel direct te verwijderen. Platforms doen alsof een borst een geweer is, terwijl het in wezen iets onschuldigs is.”

Volgens Woertman zou het goed zijn als we minder moeilijk doen over tepel. Ze vindt het belangrijk dat we ons er bewust van worden dat bloot gewoon bloot is. “Iets wordt pas erotisch omdat het te maken heeft met bedekken en onthullen. Hoe minder vrouwentepels bedekt worden, hoe minder erotisch ze zullen worden ervaren.” Verder is het belangrijk dat niet alleen jonge vrouwen meedoen, want juist het zien van oudere, wellicht wat uitgezakte, borsten en tepels is belangrijk om het schoonheidsideaal te doorbreken. Ook is het volgens Woertman belangrijk dat we praten over onze onzekerheden met andere vrouwen. “Zolang vrouwen elkaars grootste critici zijn, en dat zijn we helaas nog vaak, zullen we gevangen blijven ten opzichte van elkaar. Die rare concurrentie moet eruit.” We moeten kunnen erkennen dat schoonheid meer dan één gezicht heeft en een borst gewoon een zak huid met klieren en vet is. Uiteindelijk is de beste strategie gewoon een beetje moedig zijn. “Pas als je doorhebt dat alles om je heen invloed heeft op jouw keuzes over je lichaam, kun je er er actief tegenin te gaan.” 

Volgens Amber komt het accepteren van tepels vooral neer op exposure. “Als mensen willen kijken, mag dat van mij, ik denk dat dat alleen maar goed is. Dan wennen ze eraan.” Dat wennen is dan ook een belangrijke tip die ze anderen zou willen meegeven. “Een dagje naar de sauna, en dan niet op bikinidag, is een goed begin. Je moet jezelf letterlijk blootstellen aan andere borsten.” Het zou volgens haar zeker ook effectief zijn als er minder streng werd gecensureerd op social media. “Ik zou best foto’s waar ik topless op sta willen plaatsen op Instagram, ook om andere vrouwen te helpen. Dat dat niet mag vind ik eigenlijk belachelijk.”

*Achternaam bekend bij de redactie.