De families die gedwongen op begraafplaatsen in Caïro wonen

Ontelbaar veel gezinnen leven dicht op elkaar gepakt tussen de grafstenen van Caïro, in de kleine gebouwtjes die ooit dienden om rouwende bezoekers tegen de zon te beschermen. Eigenaren van begraafplaatsen slaan al tientallen jaren een slaatje uit het gebrek aan betaalbare woningen in de stad, door deze gebouwtjes te verhuren aan arme mensen in Caïro. Ongeveer 1 miljoen inwoners van Caïro – van de 19 miljoen – wonen vandaag de dag op een begraafplaats.

De 66-jarige Nariman Al Samra heeft bijna haar volledige leven doorgebracht op de begraafplaats van Salah Salem, die bekend staat als de stad van de doden. “Dit was mijn uitzicht de afgelopen zestig jaar,” vertelt ze me, terwijl ze uitkijkt op een zee van grafstenen. Nariman merkt op hoe oncomfortabel ik me hier voel. “Niet bang zijn,” zegt ze in een poging me gerust te stellen. “De doden zijn dood.”

Haar kamer is klein - een smal bed, drie stoelen, een ventilator en een foto van haarzelf toen ze jong was. Ze heeft de hoop opgegeven dat de overheid haar een menswaardige plaats zal geven om te wonen.

“Ik ben hier geboren, getrouwd, heb mijn kinderen hier gebaard en ik ga ervan uit dat ik hier ook begraven word,” vertelt ze me. “Tijdens die 66 jaar heb ik nooit een normaal appartement aangeboden gekregen en nu sta ik zelf op het punt van overlijden.”

Fatma, haar dochter, woont naast haar met haar man en vier kinderen. Ze verdient een klein beetje met het verkopen van eenden en kippen op een lokale markt. Niets wat lijkt op een volwaardig loon, en de familie krijgt ook geen financiële hulp van de overheid. Nariman wil geen geld vragen aan haar twee zoons die niet op de begraafplaats wonen. “Ze hebben hun eigen gezinnen en eigen problemen,” zegt ze. “Ik kan ze niet vragen om mij te geven wat bedoeld is voor hun eigen kinderen.”

Toch heeft het leven op een begraafplaats haar niet gevoelloos gemaakt. Ze vertelt me dat ze nog altijd bang is, zeker ‘s nachts. “We zijn ook maar gewoon mensen,” zegt ze. “Als er net iemand overleden en begraven is volgen er vaak slapeloze nachten.” In de week na een begrafenis wandelt ze zelfs niet over de begraafplaats

Fatma heeft een tijdje ergens anders gewoond met haar gezin, maar werd gedwongen om terug te komen. “Ik leefde in de sloppenwijken van Manshiyat Nasser, ten zuiden van Caïro, toen onze huur opeens steeg. We hadden dus geen andere keus dan weer bij mijn moeder te gaan wonen.” In de maand februari van 2016 vroeg Fatma financiële hulp en een flat aan de overheid via een van hun programma’s, maar ze heeft nog steeds geen antwoord ontvangen.

Fatma vertelt me dat haar kinderen, uiteraard, bang zijn. Zeker wanneer het donker wordt: “Ze maken me ‘s nachts wakker om mee te gaan naar de wc, omdat ze bang zijn om alleen rond te lopen tussen de grafstenen.” Overdag is dat een ander verhaal, dan zijn de grafstenen handig om verstoppertje te spelen.

Fatma zegt dat de gebouwen op de begraafplaats niet veilig aanvoelen, ook al ligt Salah Salem naast het grootste politiebureau van Caïro. “We zijn een gemakkelijk doelwit voor dieven,” zegt ze. “En als we de politie bellen, komen ze toch niet.”

Op een begraafplaats ietsje verder van Salem klinkt hetzelfde verhaal. Haj Hanafy zit daar elke dag voor de saaie metalen poort. De tachtigjarige man werkt als bewaker op de begraafplaats, zijn vader had die baan voor hem. Hij dringt aan op een bezoek bij zijn huis op de begraafplaats, ook al kan hij me amper horen of zien.

Hanafy woont met zijn vrouw in een kamer zonder ramen, terwijl zijn dochter, Kawthar, samen met haar zoons van vijftien en achttien tegenover hen woont in een kleinere ruimte. Hij vertelt me dat de eigenaar van het graf dreigt eruit te gooien en een jongere bewaker in zijn plaats aan te nemen. Als dat gebeurt heeft hij geen idee waar hij met zijn gezin zou moeten wonen.

“De meeste mensen denken dat als je een tijdje op een begraafplaats woont, je gewend raakt aan de aanwezigheid van de dood, maar het wordt niet beter,” zegt Kawthar, die werkt als schoonmaakster. “Meestal gaan mijn kinderen en ik ‘s avonds bang naar bed.”

Ze maakt zich veel zorgen over wat er zou gebeuren als haar vader zijn baan verliest. “Dan kunnen we alleen nog maar op straat gaan zweren,” vreest ze.

Zelfs met de hulp van een NGO vond Kawthar het proces voor de aanvraag van een uitkering en een flat van de overheid erg moeilijk, tijdrovend en duur. “Ik kan niet dag na dag besteden aan het uitzoeken van papierwerk om fundamentele menselijke behoeftes aan te vragen,” zegt ze. “ Ik moet aan het werk blijven zodat ik genoeg kan verdienen om mijn gezin te voeden. En met dat loon kan ik zelfs de huur van het goedkoopste soort flats niet betalen.”

Om de hoek staat Hajja Abel Hakim, die al haar hele leven tussen de grafstenen woont, en wanhopig op zoek is naar een beter leven en huisvesting voor haar dochter en kleinkinderen. “Tijdens de vorige verkiezingen beloofde President Sisi ons dat hij alle mensen zou verhuizen die op begraafplaatsen woonden, als we op hem stemden,” zegt ze. “Dus dat deden we, maar het lijkt erop dat hij ons heeft voorgelogen. Er is niets gebeurd.”

Scroll naar beneden voor meer foto’s van de mensen die wonen op de begraafplaatsen van Cairo.