Hoe Belgische designers de Brusselse kanaalzone naar kunst vertalen

Als er één plek is die de ambiguïteit van Brussel perfect weerspiegelt, dan is het wel de grachtengordel, waar chique boetieks zich vermengen met kebabzaken en nachtwinkels. Deze Brusselse wijk biedt tal van socio-economische mogelijkheden en het is onmogelijk geworden om de gentrificatie te ontkennen die er plaatsvindt. Ons kantoor ligt hier bijvoorbeeld ook, maar dat terzijde.

Hoe kan je de vele gezichten van deze levendige buurt correct weergeven? Dat is precies de vraag die het MAD, kennisplatform voor de Belgische mode en design-sectoren, aan negentien ontwerpers en grafisch vormgevers heeft gesteld. De ontwerpers werden door het MAD geselecteerd om een visuele interpretatie van het grachtengebied te creëren en tentoon te stellen. We wilden wel eens weten hoe ze het ervan afgebracht hadden en dus staken we het kanaal over richting MAD. We ontmoetten vier van de designers om te begrijpen hoe hun projecten de geest van dit deel van de stad precies belichamen.

VICE : Hoi Natalie, kun je ons iets meer vertellen over dit werk?
Nathalie : Al 50 jaar zie ik Brussel in alle richtingen evolueren. Er zijn veel positieve maar ook negatieve punten, zoals in elke stad. Daarom heb ik mijn indrukken van Brussel proberen uiten door woorden en zinnen op een tapijt te schrijven, zowel positieve als negatieve. Ik ben vertrokken vanuit iets heel persoonlijks, een soort van zelfreflectie: "Wat maakt mij trots in Brussel? Wat windt me op? Wat is verwarrend voor mij in het centrum?”.

Was het moeilijk om al deze positieve en negatieve punten in Brussel te vinden?
De ideeën kwamen hier en daar wel binnen. Toch was er een moment dat ik me verdwaald voelde en maar niet de juiste woorden kon vinden. Toen riep ik de hulp in van een redactrice, Jessica Gysel, die met ideeën kwam die iets veeleisender en iets minder persoonlijk waren. Ik ben een beetje van het originele idee afgeweken door hier en daar een beetje humor toe te voegen. Ik wilde het toch een beetje luchtig houden — ook al gaat het dan over belangrijke onderwerpen die vorm geven aan onze stad.

Waarom bevindt de kerstmarkt zich aan de negatieve kant?
Omdat ik de kerstmarkt haat. Wie haat dat niet?! Als je het vergeet en je komt naar het centrum dan denk je toch, "Shit, het is vandaag”, als je de kerstmarkt ziet. Ik denk dat de kerstmarkt symbool staat voor de politiek in Brussel: we willen alles ontwikkelen in functie van het toerisme en het grote publiek. We proberen van Brussel een museumstad te maken met een sterke toeristische focus, ondanks de frustratie van de inwoners.

Hoe zit het met 'communautarisme'?
Dit onderwerp was automatisch aan de negatieve kant voor mij. Ik richt me zowel tot echt Belgische, Franstalige en Nederlandstalige gemeenschappen als tot gemeenschappen van buitenlandse origine. Het is aan de negatieve kant omdat we de neiging hebben om in onze eigen hokjes, in onze eigen kleine gemeenschappen, te blijven. Zo ontstaan er getto's — en dat is trouwens niet alleen in Brussel zo.

Aan de positieve kant heb je de zin "Arm maar sexy" geschreven. Kun je dat uitleggen?
Het Brussels Gewest heeft een gebrek aan middelen door het belastingstelsel, een verkeerde verdeling van de budgetten, enz. Dit gebrek aan fondsen komt bijvoorbeeld tot uiting in de veiligheid en zuiverheid. Het is duidelijk dat er veel goede wil is, maar niet genoeg middelen. Brussel is dus naar mijn mening een arme maar nog steeds sexy stad! Sexy omdat Brussel ondanks alles geliefd is, we er goed leven en het veel mensen naar zich toe trekt.

VICE : Hallo Delphine en Flor, wat is het idee achter dit werk ?
Delphine : We wilden het basketbalveld naast het kanaal in de kijker zetten, bij de Nieuwe Graanmarkt. Er is daar veel passage, maar op sommige uren wordt het er een beetje griezelig. Dus we wilden de kenmerken van dit terrein reproduceren met licht, zodat het een beetje helderder zou worden. Vervolgens werden termen die typisch van basketbal afkomstig zijn, zoals "cross over" of "lay back", toegevoegd en vermengd met het culturele leven van het kanaalgebied.

Waarom hebben jullie gekozen voor het basketbalveld op de Nieuwe Graanmarkt als model?
Flor : Dit basketbalveld is een beetje een UFO in de Dansaertstraat. Ik ken niet veel basketbalvelden die zich in het midden van een winkelstraat bevinden. Het is een atypische plek en dit project zou er misschien voor kunnen zorgen dat het meer belangstelling krijgt. Wij vinden het belangrijk dat dit veld goed bewaard blijft en dat het niet wordt omgevormd tot bijvoorbeeld een parkeerplaats.

Wat is de sociale functie van een basketbalveld volgens jullie?
Flor : Het is een ontmoetingsplaats. In elke wijk is er een plek waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. Hier, in de kanaalzone, is dat dit veld in het midden van de Dansaertstraat. Het is een plek waar mensen samenkomen en waar het voortdurend druk is.

Waarom willen jullie de kenmerken van een basketbalveld belichten?
Flor : Zoals Delphine in het begin zei, kan het 's avonds een plek zijn die wat minder veilig voelt. Iemand uit de buurt vertelde ons dat ze het veld ‘s nachts nooit oversteekt, maar eromheen loopt. Ze wilde niet langs een stelletje jongens lopen die haar misschien kwaad zouden doen.
Delphine : Daarom hebben we de kenmerken van het basketbalveld in het licht gereproduceerd, om het zichtbaarder te maken zodat het er misschien voor zorgt dat je er langer blijft hangen. En tegelijkertijd geeft het een nieuwe look, omdat de huidige tracks nauwelijks zichtbaar zijn.

Wordt het project in de toekomst uitgevoerd?
Delphine : Voorlopig is het slechts een idee, maar we zouden het wel willen realiseren. Daarom willen we het er eens over hebben met de overheidsinstellingen. Het zou geweldig zijn om alle basketbalvelden in Brussel te verlichten!

VICE : Hoi Caroline, waar staat je werk voor?
Caroline : Ik wilde betrokken raken en praten over wat er echt gebeurt in deze buurt. Ik wilde het project een sociaal aspect geven en op deze manier proberen te communiceren met de bevolking van het kanaalgebied, want er zijn hier talrijke opkomende bedrijven, winkels enz. Dit vertaalde ik in mijn werk naar de gevel van een kebabzaak, zoals die in deze buurt voorkomen. Vervolgens heb ik er nog wat woorden aan toegevoegd.

Vanwaar die associatie van kebab met het kanaal?
In deze wijk zie je veel boetieks en tegelijkertijd zijn er hardwerkende mensen voor wie het onvoorstelbaar is om voor €3000 een designstoel te kopen. Deze minder welgestelde bevolkingsgroepen hebben zelf ook kleine bedrijven opgericht, zoals kebabzaken. Dat deze bedrijven naast elkaar leven, is voor mij de perfecte vertegenwoordiging van de kanaalzone.

Het feit dat het een 3D-installatie is, heeft dat een extra betekenis?
Ja. Met deze gevel wilde ik de indruk van een deur scheppen. Wat is een deur in de stad? Hoe opent en sluit zo'n deur? In welke richtingen? Met deze 'deur' verwijs ik naar de toegang tot de intimiteit en de privésfeer van de bewoners van de wijk.

Aan de rechterkant van je werk lezen we woorden zoals "spanningen", "inconsistenties" en "klassenstrijd". Wat bedoel je daarmee?
Deze termen maken deel uit van wat er in sommige Brusselse wijken gebeurt. Enerzijds mogen beleggers vastgoed kopen tegen lage prijzen om de markt te vergroten. Anderzijds is er sprake van reïntegratie, rehabilitatie of revitalisering van de wijk. Maar wat is het uiteindelijke doel? Het lijkt niet de bedoeling om immigranten te integreren, maar om ze te verdrijven, omdat ze bijvoorbeeld de huur niet meer kunnen betalen.

Wil je elke zaterdag een overzicht van onze beste verhalen toegestuurd krijgen? Schrijf je dan nu in voor onze newsletter.