Hoe het is om met een eetstoornis de ramadan door te komen

Jezelf uithongeren van zonsopgang tot zonsondergang is best moeilijk voor de gemiddelde moslim – maar sommige vrouwen kijken juist uit naar deze maand. Vrouwen met een eetstoornis welteverstaan. Maha Khan kreeg voor het eerst anorexia op haar vijftiende. "Elk jaar keek ik uit naar de ramadan, omdat ik dan weer kon afvallen," vertelt ze. Inmiddels is Khan 32 en oprichter van de blog Islam and Eating Disorders. De 21-jarige scheikundeleraar Humaira Mayet worstelt al zes jaar met anorexia: "Ramadan is een manier om mijn anorexia goed te keuren. Het is een uitdaging om zoveel mogelijk eten te weerstaan. En hoe minder ik eet, des te sterker ik me voel als het lukt."

Tijdens de ramadan eten en drinken moslims soms zo'n 17 tot 19 uur niet, afhankelijk van wanneer de zon ondergaat. De heilige maand is de meest belangrijke tijd in de islamitisch kalender. Moslims zien vasten als een kans om de spirituele relatie met God te verbeteren en om hun zelfdiscipline te trainen. In die dertig dagen is gewichtsverlies de norm – het gerucht gaat dat je zelfs twaalf kilo kan afvallen.

Ramadan is een prima dekmantel voor mensen met een eetstoornis, omdat ze zo min mogelijk kunnen eten zonder ontdekt te worden. "Mijn moeder let erg op mijn dieet. Maar de ramadan is de enige maand van het jaar dat ik niet eet, zonder dat het opvalt,'' zegt Mayet.

In het Verenigd Koninkrijk lijden zo'n 725.000 mensen aan een eetstoornis, in Nederland is dat naar schatting 28.000. Het is onduidelijk hoeveel moslims daaronder vallen. Een van de weinige studies naar de invloed van eetstoornissen in de moslimgemeenschap komt uit 1988. Dat onderzoek laat zien dat Brits-Aziatische vrouwen een grotere kans hebben om anorexia of boulimia te ontwikkelen dan niet-moslimvrouwen. Aangezien 23 procent van de wereldbevolking moslim is, spreekt het voor zich dat ze onderdeel uitmaken van de geschatte 70 miljoen mensen met een eetziekte.

Alhoewel de ramadan misschien een "geweldige tijd om af te vallen'' lijkt, zoals wordt beweerd op een pro-ana forum, is het niet zo makkelijk. Tijdens de ramadan staat alles in het teken van eten. Als het niet draait om wat je gaat eten na de iftar, de maaltijd die moslims direct eten na de zonsondergang, dan gaat het wel over koken.

"Voor een moslim met een eetstoornis kan de ramadan voor een bijna onmogelijk dilemma zorgen,'' zegt woordvoerder Mary George van Beat , een goed doel uit het Verenigd Koninkrijk om mensen met een eetstoornis te helpen. "De drastische veranderingen in het dieet kunnen de ziekte verergeren.'' Het gezamenlijk eten tussen de zonsopkomst en zonsondergang zorgt voor de grootste uitdaging. "Maaltijden zijn de moeilijkste tijden,'' zegt Khan. "Ik raakte in paniek wanneer het eten op tafel kwam. Ik lag hele dagen in bed te piekeren over het voedsel dat ik de dag ervoor naar binnen had gewerkt. Ik droomde over eten en las het ene na het andere kookboek."

Khan besloot om de gebruikelijke familiebijeenkomsten over te slaan en de uren na zonsondergang in haar eentje door te brengen. "Ik at alleen nog maar een dadel en dronk energiedrank. Vervolgens stond ik uren in de keuken te twijfelen of ik proteïne moest nemen of mezelf verder moest uithongeren." Ramadan wordt gezien als de meest cruciale maand van het jaar voor moslims om hun toewijding aan God te laten zien. De vrouwen die ik heb gesproken, zijn continu in conflict met zichzelf: ben ik aan het vasten voor God of doe ik dit voor mijn eetziekte?

"Als ik eet voel ik me schuldig en nutteloos, en ergens weet ik dat de ramadan een ziekelijk excuus is," zegt Mayet. Khan heeft hetzelfde: "Toen in therapie was voor anorexia, wilde ik meedoen aan de ramadan. Mijn therapeuten en familie vonden dit een slecht idee. Mijn BMI was heel laag en ik was niet fit genoeg. Ik raakte totaal in paniek. 'Ik ga toch vasten,' bleef ik tegen m'n moeder roepen."

Toen ze wel mocht gaan vasten, was dit alleen zodat Khan dichterbij haar streefgewicht van 55 kilo kwam. "Ik bidde, maar mijn gedachten kwamen totaal niet overeen met mijn gebed – alles was gerelateerd aan afvallen. Maar hoe kan je écht meedoen met de ramadan, als je alleen maar daarmee bezig bent?" Haar gewicht nam drastisch af, en nadat de heilige maand was afgelopen, gaven de dokters haar nog maar vijf weken te leven.

Het is een veelvoorkomende misvatting dat een eetstoornis geen probleem is onder moslims. Dit leidt tot een gevoel van schaamte, schuld en isolatie. Volgens Khan "zijn er veel misverstanden in de moslimgemeenschap over deze ziekte, waardoor veel vrouwen in stilte lijden.'' Op talloze islamitische fora staat dat anorexia en boulimia zogenaamd 'westerse' ziektes zijn die de moslimwereld in zijn geslopen. Een website waarschuwt: "Eetstoornissen zijn een groeiend fenomeen onder moslims. Deze ziekte was vroeger alleen te vinden bij niet-moslims, maar heeft langzaam de ummah (de internationale moslimgemeenschap) bereikt.''

Dit klopt overduidelijk niet. Eetziektes komen inderdaad meer voor in de westerse wereld, maar onderzoek bewijst ook dat moslimvrouwen even vatbaar zijn voor boulimia en anorexia, los van hun achtergrond of waar ze zijn opgegroeid. Een onderzoek van de International Journal of Eating Disorders laat zien dat vrouwelijke studenten van de Universiteit in Teheran net zo goed eetstoornissen ontwikkelen als hun Iraans-Amerikaanse medestudenten.

"Eetstoornissen hebben de naam dat ze alleen witte en welvarende mensen aangaan,'' zegt diëtist en eetstoornisspecialist Priya Tew, "maar al het wetenschappelijk onderzoek geldt ook voor deze groep.''

Daartegenover staat dat moslimvrouwen met een eetstoornis worden ontmoedigd om steun te zoeken. Of erger: ze hebben het idee dat ze geen hulp nodig hebben. "Dit maakt het voor moslimvrouwen moeilijker om over hun eetprobleem te praten. Ze kunnen het gevoel krijgen dat er weinig plekken zijn waar ze zich veilig voelen,'' zegt Tew.

De koran stelt zieke mensen vrij van vasten, maar dat maakt het er voor eetstoornispatiënten niet makkelijker op. Moslims die ervoor kiezen om niet mee te doen aan de ramadan komen namelijk vaak onder streng toezicht van anderen te staan.

De 34-jarige medische assistent Leanne Scorzoni is aan het herstellen van NAO (een categorie eetstoornis, Niet Anders Omschreven). Deze ziekte heeft niet per se dezelfde kenmerken als anorexia of boulimia. "Ik heb ervoor gekozen om niet mee te doen aan het vasten. Het voelt niet alsof ik het voor God doe,'' zegt ze.

Ze verklaart dat haar conditie het niet toelaat om te genieten van de spirituele voordelen van het vasten. "Mijn gedachten zijn totaal niet bij het gebed. Het is beter voor me om gezond te eten dan om met eten te stoppen.''

"Er zijn tijden geweest dat ik in het openbaar at en dat moslims naar me toe kwamen om te vragen waarom ik niet vast. Er waren zelfs moslims die accepteerden dat ik NAO heb, maar die toch bleven zeggen: 'Kan je het niet gewoon wegvasten?' Ik weiger om me een schuldgevoel aan te laten praten. Ik voel me niet schuldig over het feit dat ik eet wanneer ik honger heb.''

"Sommige leden uit de moslimgemeenschap hebben de rituelen van eten en religie zo hoog zitten dat mensen om hen heen niet eerlijk durven te zijn over hun medische problemen,'' zegt Scorzoni. "Het wordt gezien als een zwakte of zonde om naar de dokter te gaan.''

Khan blijft optimistisch en denkt dat moslims langzaam maar zeker de ziekte zullen erkennen. "We doorbreken de stilte rondom het taboe op eetstoornissen, en hopelijk zullen meer moslims volgen."