Hoe je het (veilig) uitmaakt met een depressief persoon

Ik kan me nog goed herinneren hoe ik me voelde toen mijn toenmalige vriendje (die niet lang daarna mijn ex zou worden) ons huis verliet, om terug te verhuizen naar zijn geboortestad. Wat in eerste instantie een overweldigend gevoel van opluchting was, veranderde al snel in een beschamend groot schuldgevoel. Dit was het dan – we hadden eindelijk de knoop doorgehakt.

Hoewel er nooit medisch is vastgesteld dat hij depressief was, durf ik te wedden dat hij er de gehele tijd dat we samenwoonden aan leed. Soms liet hij mij een tijd achter om tijdelijk bij zijn familie aan de andere kant van het land in te trekken. Maar waar hij ook was, de problemen bleven. Uiteindelijk bereikte dit alles een dieptepunt. Hij kwam zijn bed niet meer uit, wilde niet langer intiem met me zijn, en negeerde al mijn wanhopige pogingen om hem op te vrolijken.

Het aantal depressies dat Nederlandse huisartsen rapporteren stijgt. Onder jonge mensen, vooral studenten, is de laatste jaren een toename te zien van burn-outs, depressie en stemmingsstoornissen. Joa Riboul, psycholoog en gedragsgezondheidsmanager aan de Universiteit van Albany in New York legt uit: “sommige mensen raken in een zware of aanhoudende depressie na een specifieke gebeurtenis, bijvoorbeeld een rouwproces, financiële problemen, het beëindigen van relaties, natuurrampen of medische aandoeningen. Anderen geven daarentegen juist aan dat hun symptomen niet door iets specifieks werden veroorzaakt.”

Toen mijn ex en ik net iets met elkaar kregen, overleed zijn moeder. Zo werd ik ineens het belangrijkste in zijn leven. Maar na drie jaar, een verhuizing, ongegeneerd alcoholmisbruik en een gigantische hoeveelheid leugens naar zijn familie toe, stortte hij in. Hij brak, en als verlamd viel hij in mijn armen. Ik belde zijn schoonzus op en vertelde haar dat het me beter leek als hij terugverhuisde naar zijn familie. Zij hadden ook het idee dat hij beter af was bij hen. Het lijkt misschien een lastige keuze, maar om eerlijk te zijn kon ik het niet langer verdragen om alleen voor hem te moeten zorgen.

Zoals Riboul al aangaf kan een depressie worden veroorzaakt door een specifieke gebeurtenis, of juist uit het niets lijken te ontstaan. Hoewel ik me natuurlijk niet in de positie bevond om mijn ex te diagnosticeren, had hij last van veel van de symptomen die aan depressie worden toegekend. Hij verloor zijn interesse en had minder zin in dingen waar hij normaal van hield, hij was vaak moe, wilde alleen maar slapen of kon juist helemaal niet slapen, en had het gevoel dat hij niks waard was.

Hoewel we nog probeerden om samen te blijven nadat hij verhuisde, merkte ik al snel dat mijn hele leven in het teken had gestaan van zijn geluk. Ik deed alles wat ik kon om ervoor te zorgen dat hij zich goed voelde, waardoor mijn eigen leven op een tweede plek stond. En ergens begreep ik zijn pijn ook wel. Mijn moeder is mijn beste vriendin. Toen ik me inbeeldde hoe het voor hem moest zijn om zijn moeder nooit meer te kunnen bellen, kon ik me onmogelijk voorstellen hoe zwaar dat moest zijn.

Ik had me eerder in onze relatie al eens afgevraagd hoe het zou zijn als ik bij hem weg zou gaan. Maar wie zou er dan voor hem zijn? Wie zou er voor hem zorgen? Door dergelijke vragen bleef ik vasthouden aan de ongezonde relatie waarin ik me bevond. Ik weet nog hoe ik tegen een vriendin zei: “Als hij me nu ten huwelijk zou vragen, zou ik ja zeggen, wetend dat het de grootste fout zou zijn die ik ooit zal maken”. Ik zei het hardop, en ik meende het.

Uiteindelijk was hij degene die het uitmaakte. Ik wist dat het eraan zat te komen, maar durfde het zelf niet te doen. Hoe kon ik hem verlaten als ik had beloofd er voor hem te zijn? Die gedachte, die al die tijd door mijn hoofd zweefde, is precies wat een relatie met een depressief persoon zo moeilijk maakt. Om hem te helpen, verwaarloosde ik mijn eigen gevoelens. Hij zorgde niet voor zichzelf, en hij was er ook absoluut niet toe in staat om voor mij te zorgen.

Het is lastig om te zien hoe iemand van wie je houdt het slachtoffer wordt van depressie. Maar jezelf vergeten om het geluk van de ander voorop te plaatsen, maakt het er niet beter op. Zeker niet als je ooit het idee had dat je de rest van je leven met deze persoon wilde doorbrengen.

Het maakt niet uit of je getrouwd bent, vastzit in een relatie of je te schuldig voelt om het uit te maken – je hebt het recht om voor jezelf te kiezen. Hoewel het andere uitdagingen met zich meedraagt dan het einde van een relatie tussen twee mensen zonder mentale problemen, is het niet onmogelijk. Ik sprak met Riboul om erachter te komen hoe jij en je partner alle stappen zo pijnloos mogelijk kunnen doorkomen.

Tonic: Wat als ik het gevoel heb dat ik mezelf verlies in onze relatie, maar niet zeker weet of ik het uit wil maken? Hoe kan ik me meer op mezelf richten, zonder de ander pijn te doen?
Joa Riboul: Het is belangrijk om te beseffen dat we geen controle hebben over de gevoelens van een ander. We zijn alleen onze eigen gevoelens, gedachten en daden de baas. Dat betekent natuurlijk niet dat onze acties de ander niet beïnvloeden. Daarom is het goed om je bewust te zijn van waar de ander misschien mee worstelt, en mee te leven met de gevoelens en gedachten van je partner. Zoals altijd is het hierbij belangrijk om te blijven communiceren. Dat geldt niet alleen tijdens de relatie, maar ook wanneer deze tot een einde komt.

Wat als je partner weet dat hij of zij depressief is, maar hier geen hulp voor wil zoeken?
Je kunt iemand onmogelijk dwingen om hulp te zoeken. Wat je wel kunt doen, is diegene eraan herinneren dat je er altijd voor ze bent om ze te steunen en naar ze te luisteren. Je kunt ze er zelfs op wijzen dat je ze kunt helpen die hulp te zoeken, als ze daar klaar voor zijn. Mocht je partner suïcidaal zijn of emotioneel erg instabiel, kun je altijd de Zelfmoordlijn (1813, Vlaanderen) of het zelfmoordpreventienummer (113, Nederland) met hem of haar delen. Mocht het nodig zijn, kun jij dit nummer ook zelf bellen om de ander te helpen.

Zou ik zelf in therapie moeten gaan?
Zelfs als ik probeer niet bevooroordeeld te zijn door mijn eigen werk als psycholoog, denk ik dat therapie iedereen kan helpen. Het geeft je een veilige plek om over je gevoelens te praten, en een luisterend oor dat je niet veroordeelt. Therapie kan je helpen om je eigen mentale en emotionele gezondheid op orde te krijgen, of je je nu in een crisis bevindt of gewoon de behoefte hebt om te praten.

Mijn partner is erg afhankelijk van me. Hoe leg ik uit dat ik onze relatie niet meer zie zitten?
Zoals altijd is het allerbelangrijkste om eerlijk en oprecht te blijven. Vertel dat je beseft dat het beëindigen van de relatie moeilijkheden voor de ander kan veroorzaken. Zo laat je je partner zien dat je hem of haar begrijpt en steunt. Draai er vooral niet omheen: wees assertief, duidelijk en zeker van je zaak.

Wat moet ik zeggen?
Vraag de ander om een-op-een, in persoon met je te praten. Vervolgens vertel je wat er aan de hand is vanuit de ik-vorm, in plaats van de jij-vorm. Als iemand hoort hoe je het vanuit de ik-vorm uitlegt, is de kans kleiner dat diegene zich defensief, schuldig of boos zal voelen. Hierdoor zullen ze eerder geneigd zijn naar je te luisteren en je te begrijpen. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: “Ik heb het gevoel dat deze relatie niet meer werkt”. Maar zoals ik al zei, heb je geen enkele controle over hoe de ander zich hierbij voelt en erop reageert. Je kunt alleen bepalen welke rol jij hier zelf in speelt. Realiseer je daarbij dat eerlijkheid het langst duurt.

Wat moet ik doen als mijn partner het allemaal niet wil aanhoren, of weigert uit elkaar te gaan?
Iedere relatie is natuurlijk anders, maar in alle gevallen is veiligheid het belangrijkst. De kans bestaat dat je je zorgen maakt om de veiligheid van de ander. In dat geval is het handig om ze niet alleen te voorzien van de crisislijnen, maar ook iemand anders in hun omgeving op de hoogte te stellen van de break-up.

Als je partner niet wil meewerken of moeite heeft met je keuze, kun je duidelijk maken hoe je je voelt door de zogeheten 'Broken Record’-techniek toe te passen. Hierbij geef je duidelijk en op assertieve wijze aan wat er aan de hand is, en wat ervoor nodig is om het probleem op te lossen. Doordat je afstand houdt, voorkom je dat je gemengde of onduidelijke signalen geeft. Neem tussendoor ook af en toe de tijd om te kijken of je je er zelf wel op je gemak bij voelt. Je kunt met de ander meeleven, maar ondertussen je eigen mentale, emotionele en fysieke gezondheid vooropstellen. Vraag mensen in je omgeving om hulp als je vreest voor je eigen veiligheid, of neem contact op met Sensoor (0900-0767), Slachtofferhulp (0900-0101) of Veilig Thuis (0800-2000), of bel naar 1712 in Vlaanderen.

Dit artikel verscheen eerder op i-D US.

Volg TONIC op Facebook en Twitter.