FYI.

This story is over 5 years old.

studeren

Docenten vertellen wat ze hebben geleerd van hun studenten

“Ik kan het huiswerk van een van mijn studenten citeren, een ander legde de teksten van neonazibands aan me uit. Beiden maakten een betere hoogleraar van me.”
Studeren
Foto door Pekic via Getty Images

De komende tijd lees je op VICE alles over studieschuld, stress, en de vraag of studeren nog de moeite waard is. Lees alle verhalen uit de VICE Student Guide hier.

Naar welke universiteit je ook gaat, de natuurlijke orde der dingen is overal hetzelfde: de docent onderwijst terwijl de student zit, luistert en leert. Je mag jezelf dan nog zo interessant vinden, uiteindelijk is het de docent (en dus niet jij) die twintig jaar heeft besteed aan het bestuderen van het voortplantingsmechanisme van de naakte molrat, of het schrijven van een boek over de metafysische dichters uit de late barok. Als er iemand is die hier voor een zaal van 200 verveelde studenten dingen over mag uitleggen, zijn zij het.

Advertentie

Maar iedereen met een gemiddelde kennis van het menselijk ras weet ook dat mensen weleens interactie met elkaar hebben. En zoals het met alles in het leven gaat, is ook het onderwijs iets dat twee kanten op werkt. Studenten leren dingen van docenten, maar docenten leren ook dingen van studenten. Daarom spreken we met acht hoogleraren over de belangrijkste en meest bijzondere dingen die ze van hun studenten hebben geleerd.

Prof. John Amoateng Kantara

Foto eigendom van Prof. Kantara

Geeft les in Media-ethiek en de basisprincipes van journalistiek aan de DEKRA-mediaschool in Berlijn.

Toen ik zeven jaar geleden les begon te geven, stond ik ineens voor een grotendeels vrouwelijke groep studenten die veel jonger was dan ik had verwacht. Ik besefte me toen pas dat ik veel ouder was dan ik dacht. Ik keek naar het lokaal vol 21-jarigen en dacht: Mijn god, wat een groentjes.

Ik vroeg ze een essay te schrijven over een onderwerp naar keuze, waarop een van de studenten zei dat ze iets wilde schrijven over mode. Prima, zei ik, maar denk er wel aan dat ik geen zin heb om een of ander stuk over schoenen te moeten lezen. Ik nam haar duidelijk niet serieus. Maar de tekst die ze uiteindelijk inleverde was zo goed geschreven, dat ik niks kon bedenken wat ze zou kunnen verbeteren. Dat liet me inzien dat het goed is om soms nederig te zijn. Mijn studenten zijn enorm getalenteerd, dus moet ik er ook voor openstaan om dingen van hen te leren. De student die over mode schreef doet dat nu nog steeds, zo heeft ze later zelfs verslag mogen doen van de Fashion Week.

Advertentie

Prof. dr. Karim Fereidooni

Foto eigendom van prof. dr. Karim Fereidooni

Hoogleraar Algemene sociale wetenschappen aan de Ruhr-universiteit in Bochum, Duitsland, en docent van toekomstige leerkrachten in de Politieke wetenschappen.

Er zijn collega’s die ieder gesprek over racisme vermijden, terwijl mijn studenten er juist hartstikke open over praten. Zij leerden me hoe verwarrend het voor witte mensen kan zijn om er op hun 25ste tijdens een college pas achter te komen dat ze hun leven lang zijn beïnvloed door racisme.

Zo waren er een aantal studenten die nooit echt aandacht hadden besteed aan de NSU (de Nationalsozialistischer Untergrund, een neonazi-terreurgroep uit Duitsland) tot ze van hun klasgenoten van kleur hoorden dat zij iedere dag bang zijn voor racistisch geweld door de NSU. Het is heel erg interessant om te zien hoe deze witte studenten van 25 ineens inzien dat iedereen een andere achtergrond heeft en dingen anders ervaart. Dat besef blijven ze ook na hun studie nog bij zich dragen, waarna ze hun eigen studenten diezelfde les kunnen leren.

Je hoort vaak dat witte mensen bewust moeten worden van hun privileges, maar ik ben meer een voorstander van wat professor Eske Wollrad zei, namelijk dat racisme de integriteit van alle mensen schaadt. Als een achtjarige jongen − genaamd Karim − een macho wordt genoemd door zijn basisschooljuf, is dat ook een vorm van racistisch geweld. Maar het feit dat de basisschooljuf vanuit onze maatschappij heeft meegekregen dat Karim een macho is, is naar mijn idee ook een vorm van racistisch geweld. Racisme zorgt er bij iedereen voor dat we bang zijn, waardoor we ons negatief opstellen tegenover mensen van kleur.

Advertentie

Prof. dr. Hajo Funke

Foto door Nic Frank

Gaf les in Politieke wetenschappen aan de Vrije Universiteit van Berlijn en aan Berkeley. Is sinds 2010 met emeritaat.

Vroeger wilden professoren hun studenten nog weleens als assistenten zien – mensen die hen hielpen hun werk te doen. Dat probeer ik te vermijden. Ik ben simpelweg geïnteresseerd in een bepaald onderwerp en probeer die passie over te brengen op mijn studenten. Als ik ze vervolgens vraag om 15 pagina’s te schrijven, komen ze soms vrijwillig met een boekwerk van 40 bladzijden aanzetten. Inmiddels kan ik een aantal van hun werken zelfs citeren. Zo kan ik me nog goed een empirisch onderzoek herinneren dat een student onder voormalige SS-leden uitvoerde voor haar scriptie, of een essay over de rituelen die nazi’s volgden tijdens hun massabijeenkomsten.

Een van mijn studenten was een 70-jarige psychoanalist uit Wenen. Zij leerde me van alles over de psychoanalyse van Freud, waardoor ik nu een stuk meer weet over het analyseren van autoritaire fenomenen binnen groepen. Een andere student schreef aan het einde van de jaren negentig de brute, onmenselijke, maar vooral onbegrijpelijke teksten van Blood and Honour, een neonazistisch muzieknetwerk, voor me uit. Zij was zelf ook onderdeel van die scene.

Voor mijn gevoel zijn studenten vandaag de dag een stuk relaxter en opener dan ze in mijn tijd waren. Het is nu zoveel makkelijker om een discussie te hebben of samen over iets te praten. Mijn colleges zijn daardoor met de jaren steeds meer veranderd in een soort analytisch proces. We brainstormen samen tijdens de lessen. Mijn studenten hebben daarmee zeker een betere academicus van me gemaakt.

Advertentie

Postdoc dr. Hedwig Richter

Foto eigendom van dr. Hedwig Richter

Historicus aan het Hamburg Institute for Social Research en geeft les in de grondbeginselen van de Amerikaanse en Pruisische democratie.

In mijn colleges over het ontstaan van de democratie probeerde ik uit te leggen hoe nauw de democratische gedachtegang verbonden is met de ideeën van de verlichting. Het feit dat democratie zich heeft kunnen ontwikkelen heeft naar mijn idee voor een groot deel te maken met de manier waarop we het menselijk lichaam zien. Zo maak ik in mijn colleges duidelijk hoe de strijd tegen martelingen en lijfeigenschap samenging met het groeiende gevoel van solidariteit en medeleven binnen de maatschappij.

Daartegenover plaats ik de ideeën van filosoof Michel Foucault. Hij staat een stuk negatiever tegenover de geschiedenis van de moderniteit, en stelt dat mensen en hun lichaam altijd worden onderdrukt en gedisciplineerd. Vrijheid (een kernconcept binnen de democratie) is volgens hem dan ook een verraderlijk machtsdiscours.

Gek genoeg gingen mijn studenten mee in de gedachtegang van Foucault, in plaats van de optimistische kijk van de verlichting. Dat had ik helemaal niet zien aankomen. Een van de studenten zei zelfs dat Foucault absoluut gelijk heeft, omdat onze samenleving om discipline draait en onze lichamen ‘geherprogrammeerd’ worden. “Het is echt ongelofelijk hoe optimistisch je bent,” zei een andere student na de les tegen me. Hij zei het aardig, maar het medelijden in zijn stem was niet te missen.

Advertentie

Dat deed me inzien hoe belangrijk het in onze verlichte manier van denken is om kritisch te zijn. Zelfkritiek, zelfbeheersing en zelfrelativering betekenen veel voor ons. Het klinkt misschien paradoxaal, maar op deze manier zou je Foucault kunnen zien als het perfecte voorbeeld van de westerse verlichting. Hetzelfde geldt voor mijn studenten, en dat bedoel ik positief!

Prof. dr. Karl-Heinz Leven

Foto eigendom van prof. dr. Karl-Heinz Leven

Historicus, geregistreerd arts en directeur van het Institute for the History and Ethics of Medicine aan de Friedrich-Alexander Universiteit Erlangen-Nürnberg. Geeft ook les in de geschiedenis van epidemieën en oude geneeskunde.

Tijdens een college in het eerste semester had een van de studenten haar kind meegenomen. Konstantin, heette hij. De zaal zat vol met zo’n 150 geneeskundestudenten, maar Konstantin bleef tijdens het college de trap naar het podium op en af rennen. De driejarige had het namelijk gemunt op het zakje snoep dat ik in mijn jaszak had zitten. Voordat zijn moeder hem te pakken kreeg, gaf ik hem het zakje snoep. Toen Konstantin weer bij zijn moeder zat, merkte ik dat alle studenten door dit voorval een stuk relaxter in de zaal zaten.

Aan het einde van het semester wordt aan alle studenten gevraagd om een evaluatieformulier in te vullen. Door een van de studenten werd ik omschreven als “een kindvriendelijke docent.” Op het volgende formulier stond echter: “Meneer Leven moet zich bezighouden met zijn college, niet met kleine kinderen.”

Advertentie

Anonieme vragenlijsten zijn een fijne manier voor studenten om hun mening te kunnen geven, maar dit leerde me dat je niet alles wat erop wordt gezet zo letterlijk moet opvatten. Ik kies er liever voor om te doen wat goed voelt, in ieder geval tijdens mijn colleges.

Prof. dr. Jascha Nemtsov

Foto door Rut Sigurdardottir

Pianist en professor in de Muziekwetenschappen, docent aan de Universiteit van Potsdam en de Frans Liszt-middelbare school voor muziek in Weimar, Duitsland. Tijdens de zomer is Nemtsov gastdocent aan de Universiteit van Haifa in Israël.

Aan de Universiteit van Haifa spreekt de helft van mijn studenten Arabisch. Er zitten zowel christenen, moslims als druzen in de zaal, waardoor ik de Arabische cultuur in al haar verscheidenheid heb leren kennen.

Israël heeft een prachtige en enorm multiculturele samenleving, maar ze leven erg gesegregeerd. Iedere gemeenschap leeft op zichzelf. Dat is best gek om te zien, aangezien de mensen op zichzelf zo open en vriendelijk zijn. Op de universiteit zitten alle verschillende gemeenschappen met elkaar in de klas. Voor velen van hen is dat de eerste keer dat ze met elkaar in contact komen. Toen ik dat voor het eerst merkte, was ik wel even verbaasd.

Wat dat betreft ben ik blij dat mijn studenten in Duitsland openlijk durven te praten over onderwerpen die oudere generaties liever vermijden, zoals het jodendom. Het is een stuk makkelijker voor me om een prettig gesprek met mijn studenten te voeren als er niet zo’n spanning in de lucht hangt.

Advertentie

Janina Schier, M.A.

Foto eigendom van Janna Schier

PhD-student en docent Communicatiewetenschappen aan de Ludwig Maximillian Universiteit in München, Duitsland.

Als student had ik zelf altijd het gevoel dat er nogal een grote afstand was tussen studenten en docenten. Ik wist niet beter, en dacht dat het zo hoorde.

Nu ik zelf lesgeef, heb ik gemerkt dat sommige studenten behoefte hebben aan meer dan wat we ze aanbieden in de lessen. Je studententijd wordt ook beïnvloed door wat er zich buiten de collegezaal afspeelt, waardoor de werkdruk voor sommige studenten te hoog is. Anderen leggen de lat zelf juist veel te hoog. Ik gaf eens les aan een heel gedreven student. Ze had veel potentie, maar wilde haar bachelor in vijf in plaats van zes semesters halen. Dat werd haar al snel te veel, waardoor het haar niet lukte om al het huiswerk bij te houden.

Dat soort gevallen zijn voor mij de reden om vaak met mijn studenten te praten over hoe ze hun tijd indelen. Ik probeer meer voor ze te zijn dan enkel een docent, door hun problemen te herkennen voor het te laat is.

Christian Hunt, M.A.

Foto eigendom van Christian Hunt

Literatuur- en taalwetenschapper uit North Carolina, Amerika. Geeft momenteel les aan de Universiteit van Duisburg-Essen in Duitsland.

Zelfs na tien jaar als docent in Essen te hebben gewerkt, sta ik nog altijd versteld van wat ik allemaal leer van mijn studenten. Soms is het echt onvoorstelbaar wat een potentie er in ze zit. Neem bijvoorbeeld de student die vijf jaar geleden een project presenteerde als blues-voorstelling, of de wat stillere studenten die je in hun essays verrassen met een verbazingwekkend mooie schrijfstijl en fantastische welbespraaktheid.

Afgelopen jaar was er een student uit Istanboel die deelnam aan een Erasmusprogramma. Haar zal ik niet snel vergeten. In twee presentaties die ze gaf leerde ze mij en haar werkgroep twee kunstvormen uit de Turkse cultuur kennen waar we daarvoor nog nooit van hadden gehoord. Zo voerde ze een soort schaduwtheater op met zelfgemaakte poppen, dat in Turkije Karagöz-theater heet. En ze liet ons een speciaal soort waterverfschilderingen zien, Ebru-schilderijen genaamd. Het was prachtig hoe ze deze kunstvormen vol passie aan ons liet zien. Dat verrijkt je als persoon.