Nederlandse vrouwen die brieven schrijven aan Amerikaanse mannen in de gevangenis

Regelmatig verschijnen er in buitenlandse media verhalen over vrouwen die een penvriendschap beginnen met een gedetineerde, en uiteindelijk tot over hun oren verliefd worden op deze criminelen. Maar ook in Nederland bestaan er vrouwen die niets liever doen dan corresponderen met Amerikaanse gedetineerden. Dat gaat niet altijd over een romantische relatie: veel vaker is er sprake van een hechte vriendschap, die is ontstaan door jaren van driftig heen en weer schrijven. Omdat ik benieuwd was naar deze vrouwen en hun beweegredenen om een penvriendschap te beginnen met een Amerikaanse gevangene duizenden kilometers verderop, in de tijd van mail en internet, meldde ik me op Facebook aan bij een groep voor mensen die schrijven met gevangenen, waar ik in contact kwam met vier Nederlandse vrouwen die er allemaal één of meerdere penvrienden op nahouden via de website WriteAPrisoner. Daarop is ook te zien waarvoor een gedetineerde vastzit.

Een van de vrouwen die ik sprak werd inderdaad verliefd op haar penpal, terwijl de andere drie van begin af aan expliciet vertelden geen interesse te hebben in een liefdesrelatie. Een van hen reisde zelfs af naar het zuiden van de Verenigde Staten om haar gevangen vrienden in levende lijve te ontmoeten. Ik belde de vrouwen op en vroeg ze wat hun eigen familie en vrienden vinden van deze penvriendschappen, wat zij zelf vinden van de misdaden waarvoor hun vriend achter slot en grendel zit, en of ze er allemaal aan denken om de mannen IRL te ontmoeten.

Een kennis van me vertelde me dat ze met Amerikaanse gedetineerden schreef, en legde uit hoeveel impact een simpele brief op een gedetineerde kan hebben. Ik vind het fijn om andere mensen te kunnen helpen, en wist meteen dat ik ook op deze manier een lichtpuntje voor iemand wilde zijn – om ze steun te bieden, en ze wat afleiding te geven van de situatie waar ze zich in bevinden. Ik heb specifiek naar mannelijke gedetineerden gezocht: ten eerste omdat ik met mannen vaak beter kan praten, ten tweede omdat ik van meerdere kanten hoorde dat vrouwelijke gedetineerden bijna nooit antwoorden op brieven van vrouwen. In mijn eerste brief maak ik altijd meteen duidelijk dat ik niet meer wil dan vriendschap, en ik alleen een luisterend oor wil bieden. Om ervoor te zorgen dat we in ieder geval een paar raakvlakken hebben, kies ik mensen uit die ongeveer dezelfde leeftijd hebben als ik.

Op de site van WriteAPrisoner kun je inzien om welke reden iemand vastzit, dus daar kom je eigenlijk niet onderuit. Ik moet wel zeggen dat ik verder geen onderzoek doe naar de personen met wie ik schrijf, en ik vraag ook nooit naar wat ze precies hebben gedaan. Ik interesseer me toch vooral in de persoon met wie ik communiceer, niet in hun misdrijf. Inmiddels schrijf ik al bijna drie jaar met meerdere gedetineerden. De meesten zitten vast voor drugsgerelateerde misdaden, of berovingen. Eentje is herhaaldelijk betrapt met alcohol achter het stuur, waardoor hij nu een paar jaar vastzit. Degene die ik nu het langst schrijf, heb ik in januari van 2016 voor het eerst gesproken. Met meerdere van de jongens die ik schrijf of met wie ik in het verleden geschreven heb, zijn inmiddels goede vriendschappen ontstaan. Tot nu toe is een van hen vrijgekomen. Kort daarna hebben we nog even contact gehad via Facebook, maar hij begon me al snel af te stoten. Ik denk dat hij zijn leven in de gevangenis en alles wat daarbij hoorde achter zich wilde laten. Jammer, want we waren erg goede vrienden geworden, maar ik begrijp het wel. Mensen in mijn omgeving vinden het vaak een beetje raar dat ik dit doe, maar vaak begrijpen ze het beter als ik de reden erachter uitleg. Ik heb zelfs een paar andere mensen weten te inspireren om hetzelfde te gaan doen, en dat voelt goed – ik vind dat iedereen een luisterend oor verdient, of diegene nou vastzit of niet.

Een studiegenootje van me schreef een paar jaar geleden al met verschillende gedetineerden en postte daar af en toe wat over op Facebook. Ik raakte gefascineerd en bombardeerde haar met vragen. Toen ben ik ook gaan schrijven. Dat is inmiddels vier jaar geleden. Ik stuurde aan drie mensen een brief, en met een van hen heb ik nog steeds contact. Sinds twee jaar schrijf ik ook met een ander iemand. Bij het uitkiezen van gedetineerden met wie ik zou gaan schrijven heb ik naar vrouwen én mannen gezocht, en ben ik profielen door gaan lezen – wiens verhaal bleef het meest hangen, welke profielen wekten interesse op? Wel heb ik er toen bewust voor gekozen om niet te gaan schrijven met moordenaars of mensen die vastzaten voor zedendelicten, dat vond ik toch wat te moeilijk. Ik schrijf nu dus met twee mannen: Levi, die 22 jaar moet zitten voor een gewapende overval – hij is nu 28, heeft er inmiddels 9 jaar opzitten en kan op z’n vroegst na 18 jaar vrijkomen. James is 31 en zit vast voor het slaan van een politieagent. Hij heeft een straf van 10 jaar opgelegd gekregen en heeft er nu ruim 5 jaar opzitten. Binnen nu en 5 jaar kan hij vrijkomen – het ligt eraan of hij vervroegde vrijlating krijgt of niet. Bij Levi, die in Louisiana in de gevangenis zit, is duidelijk te zien hoe belangrijk onze vriendschap voor hem is: hij ging de eerste jaren heel heftig in verzet tegen het gevangenissysteem, en had enorm veel moeite met zich aanpassen. De afgelopen anderhalf jaar gaat het stukken beter: hij is van een maximaal naar minimaal beveiligingsniveau gegaan, door zijn goede gedrag. Daardoor krijgt hij meer kansen en privileges; hij mag nu bijvoorbeeld bellen en mailen, en dat is een echte drijfveer voor hem.

Afgelopen september ben ik naar Louisiana en Texas – waar James vastzit – gereisd om ze op te zoeken. Het klinkt misschien gek, maar omdat je met iemand schrijft is het contact veel dieper en intensiever dan met anderen. Je bent natuurlijk erg beperkt in je communicatiemiddelen, en raakt daardoor steeds nieuwsgieriger naar elkaar. Ik vond ‘t onwijs spannend, ik had nooit eerder voet gezet in een gevangenis. Uiteindelijk waren de ontmoetingen zelf heel vertrouwd, en allebei bleken ze precies te zijn zoals ik had verwacht. Ik heb zelf een relatie, en ik ben er tegenover Levi en James van begin af aan heel duidelijk over geweest dat ze geen andere verwachtingen moeten hebben. Mijn partner vindt het verder alleen maar mooi dat ik dit doe, hij steunt me hier volledig in. De rest van mijn directe omgeving was eigenlijk ook heel positief over mijn bezoek aan Amerika. Ik probeer altijd zo goed mogelijk uit te leggen wat het contact voor die jongens betekent: er is namelijk heel veel onderzoek gedaan naar wat schrijven met gevangenen kan doen, en tijdens je gevangenschap in contact blijven met de buitenwereld verkleint de kans op een eventuele terugkeer naar de gevangenis. Mensen die er wat verder van afstaan hebben er vaak wel bepaalde meningen over, en stellen vragen als: “Wat nou als ze straks ineens voor je deur staan als ze vrijkomen?” Dan antwoord ik altijd: “Ze zijn van harte welkom.” Trouwens, de kans dat je na je vrijlating een ticket naar Nederland kunt boeken, is nihil.

Een tijd geleden zag ik een documentaire over Amerikaanse staatsgevangenissen. Daarin kwam een gedetineerde voor die in zijn cel een camera meekreeg om zijn familie toe te spreken, te laten zien hoe het eraan toeging in zo’n gevangenis en zijn emoties te uiten. Hij zei iets in de trant van: “Als je zo lang vastzit in een gevangenis als deze, verwatert het contact met je geliefden. Na een tijdje komt er gewoon geen post meer.” Hij vertelde hoe belangrijk het was voor hen om post te blijven ontvangen, dat het zo ongeveer het enige lichtpuntje was – de enige manier waarop ze meekrijgen wat zich buiten de gevangenis afspeelt. Dat triggerde mij om wat rond te gaan zoeken op internet over hoe je kon beginnen met schrijven met gedetineerden. Uiteindelijk kwam ik op WriteAPrisoner terecht, waar ik een hoop profielen door ben gaan bladeren. Op verschillende fora had ik al gelezen dat, als je als vrouw naar een vrouwelijke gedetineerde schrijft, je negen van de tien keer niks terugkrijgt. Blijkbaar hebben zij toch meer behoefte aan mannelijk contact, en ik besloot daarom een man te schrijven. Na een paar pagina’s aan profielen door te hebben gebladerd, kwam ik uit bij iemand wiens verhaal me heel erg aansprak. Ikzelf ben alleenstaande moeder van een zoontje van negen, en in zijn openingstekst gaf hij aan dat hij voor niemand meer respect heeft dan voor alleenstaande moeders. Het ging om een jongen van 29, Michael, die vastzit voor moord. Dat vond ik wel heftig, maar ik besloot toch maar een eerste brief te sturen. Binnen twee weken had ik al antwoord. In mijn tweede brief heb ik gevraagd hoe het precies kwam dat hij vast is komen te zitten, al had ik door hem te googelen ook al een heel eind kunnen komen. Hij vroeg me of ik hem alsjeblieft niet wilde veroordelen voor hij zijn verhaal gedaan had, en vertelde dat hij op 21-jarige leeftijd een feestje had bezocht, waar een vechtpartij was uitgebroken die enorm uit de hand was gelopen. Tijdens dat feestje is hij gestoken, waarna hij heeft teruggestoken. Uiteindelijk is degene met wie hij een conflict had in het ziekenhuis overleden. Michael is vervolgens in het ziekenhuis gearresteerd.

Inmiddels zijn we drie maanden verder, en er is echt een klik. Hij fitnest veel, en zit onder de tattoos – net als ik. Ik vertel hem alles, en hij mij ook. Ik zeg weleens tegen hem dat hij een dagboek is dat terugschrijft. Hij is enorm geïnteresseerd in de Nederlandse cultuur, ons rechtssysteem, mijn familie, mijn zoontje, mijn dagelijkse leven eigenlijk. Steeds vaker dacht ik bij mezelf: als Michael in Nederland zou wonen, zou hij weleens de ideale man voor mij kunnen zijn. Uiteindelijk vertelde hij me dat dat ook voor hem geldt. Soms is het best frustrerend om zulke gevoelens te hebben voor iemand die in een Amerikaanse gevangenis vastzit – het liefst zou ik hem elke dag spreken, maar dat is natuurlijk geen optie. Ik heb maar twee vriendinnen die van deze situatie afweten, want als ik verhalen lees van andere vrouwen die gevangenen schrijven, wordt er best zwaar over geoordeeld. “Heb je dan geen medelijden met de slachtoffers?”, “dadelijk staat-ie ineens voor je deur,” – dat soort opmerkingen. Daar heb ik nog geen trek in. Ik heb mijn vriendinnen wel uit moeten liggen wat zijn achtergrond is en waarom hij precies vastzit, maar ze zien dat het mij blij maakt en zijn er nu oké mee. Michael komt pas over zeven jaar vrij, maar ik ben van plan hem dit jaar op te gaan zoeken in de gevangenis in Texas. Dan plak ik er gelijk een vakantie aan en ga ik rondreizen in de Verenigde Staten.

Twee jaar geleden ben ik in contact gekomen met twee gedetineerden. Eigenlijk heb ik altijd al een grote interesse gehad in gevangenissen; ik heb een tijdje sociaal werk gestudeerd, misschien heeft het daar wat mee te maken. Ik vind het belangrijk dat ook gevangenen een tweede kans wordt gegund. Ook vind ik het heel leuk om brieven te schrijven en te ontvangen, dus zo kon ik twee interesses met elkaar combineren. Via WriteAPrisoner heb ik naar jonge mannen gezocht – over het algemeen praat ik makkelijker met mannen dan met vrouwen – want ik had er weinig zin in om met oudere kerels te schrijven. Ook heb ik expres niet gekozen voor mannen die levenslang zitten, of op death row. Misschien dat ik dat later nog wil gaan doen, maar voor nu vind ik dat toch te heftig. Iedere gevangene op de site maakt een kort profiel aan waarin ze wat over zichzelf kunnen vertellen, en daar heb ik een paar interesse profielen uit geselecteerd. Uiteindelijk zijn daar twee gedetineerden uitgekomen met wie ik na twee jaar nog steeds schrijf. De ene, A.*, komt in augustus van dit jaar vrij, de ander, R.*, pas in 2020. Van allebei weet ik waarvoor ze vastzitten, en daar hebben ze ook nooit een geheim van gemaakt. A. voor een drugsdeal die uit de hand gelopen is, waarbij iemand gewond is geraakt; R. heeft meerdere delicten op zijn strafblad staan, waaronder in het bezit zijn van een massavernietigingswapen – later vertelde hij me dat dit een aangepast geweer was.

Met beide jongens is inmiddels een hechte vriendschap ontstaan. Ik zie ze als mijn grote broers, en het is ook nooit meer geweest dan dat. Ik vertel alles aan ze, zelfs dingen die ik aan mijn vrienden in Nederland niet vertel: soms is het makkelijker om dingen op te schrijven dan ze hardop uit te spreken. Beiden sporten en lezen heel veel – ze leven een vrij geïsoleerd leven. Ook hebben ze in de gevangenis een opleiding gevolgd. Beiden mochten eerst videobellen met hun familie, maar R. is inmiddels overgeplaatst naar een andere gevangenis, speciaal tegen gangbestrijding, waar dit geen optie meer is. Met A. ben ik nu aan het kijken of we binnenkort ook een keer kunnen videobellen. Mijn ouders waren er in eerste instantie heel blij mee dat ze allebei in Amerika vastzitten, en niet in Nederland. Verder werd er in mijn omgeving vrij verschillend gereageerd; de mensen die ook sociaal werk studeerden, leken het beter te begrijpen, maar de meesten vinden het raar dat ik die jongens vertrouw. Ze begrijpen überhaupt niet waarom ik dit doe. A. komt dus vrij in augustus en we hebben inmiddels al afgesproken dat we elkaar een keertje gaan zien, al zijn daar nog geen concrete plannen voor. Ook R. zou ik graag een keer ontmoeten, maar ik denk dat ik daarmee wacht tot 2020, als ook hij vrij is. * Laura en Caroline wilden hun achternamen liever niet prijsgeven. Hun achternamen zijn bekend bij de redactie. Lynn gaf er de voorkeur aan dat de namen van de gedetineerden met wie ze schrijft afgekort worden, om hun privacy te beschermen.