Hoe levende mensen ten onrechte dood worden verklaard

Een paar weken geleden was Barbara Murphy met haar man in een restaurant in de Amerikaanse staat Utah aan het eten, toen haar creditcard werd afgewezen. Haar man betaalde de rekening en toen ze thuiskwamen, belde Murphy's kleindochter naar de bank om te kijken wat er aan de hand was.

"Natuurlijk werd de creditcard geweigerd," vertelt een bankmedewerker haar. "Ze is al twee jaar dood."

Murphy klonk echter springlevend toen ik deze week met haar belde. Ze beschreef hoe verschrikkelijk het was om meerdere instanties te moeten overtuigen van het feit dat ze echt nog leeft.

Murphy is per ongeluk aan de Death Master File (DMF) toegevoegd; een bestand van de Social Security Agency (SSA). In deze lijst staan alle Amerikanen die vanaf 1936 in het bezit waren van een sofinummer ten tijde van hun overlijden. De lijst bevat ongeveer 88 miljoen gegevens, elk met een naam, sofinummer, geboortedatum en sterfdatum. Toen het bureau de data in 1980 begon te verkopen, gebruikten financiële instanties de gegevens om fraude in de gaten te houden.

Daarom dacht de bank dat er met Murphy's kaart werd gefraudeerd – ze werd immers dood gewaand. De bank heeft haar rekening daarna weer op actief gezet, maar de SSA probeert twee jaar aan "wanbetalingen" (rond de 20.000 dollar) terug te eisen. Murphy heeft contact gezocht met een advocaat en de media. Ze hoopt die druk voor een snellere oplossing zorgt. Ze vertelde me dat ze telefoontjes vanuit heel de VS krijgt van mensen die hetzelfde probleem hebben.

Hoeveel mensen in dezelfde situatie als Murphy hebben gezeten is niet bekend. Uit een onderzoek van de SSA blijkt echter dat er circa duizend mensen per maand ten onrechte op de lijst worden gezet. Een rapport uit 2013 van de "Government Accountability Office" (GAO) kwam erachter dat de SSA afgelopen jaar 8.200 onjuiste sterfgevallen van de lijst heeft geschrapt. Deze cijfers laten zien dat het maar in een klein percentage van de gevallen misgaat: slechts een half procent van de 2,8 miljoen doden die de SSA elk jaar noteert, volgens een woordvoerder van de SSA.

Dit is natuurlijk een schrale troost voor iemand die per ongeluk is doodverklaard. Tijdens een hoorzitting van de senaat in 2015 beschreef een inwoner uit Alabama, Judy Rivers, de verschrikkelijke situatie waarin ze zat toen ze in 2008 in het bestand terechtkwam. Hoewel ze 80.000 dollar op haar bankrekening had staan, bevroor de bank haar rekening omdat ze werd beschuldigd van fraude. Elke keer als ze iets moest aanvragen – een creditcard, een baan, een studentenlening of een appartement – werd ze afgewezen, aangezien haar identiteit niet bevestigd kon worden of omdat haar sofinummer inactief was. Rivers was uiteindelijk gedwongen om in haar auto te wonen. Later woonde ze in een caravan. Ze had er moeite mee om een baan te vinden die meer betaalde dan het minimumloon, hoewel ze een lang en indrukwekkend CV heeft.

Hoe kan dit gebeuren? Een woordvoerder van de SSA vertelde me dat rapporten "voornamelijk van de overheid komen, maar ook van familieleden, uitvaartcentra en financiële instituties." Begrafenisondernemers zijn de grootste oorzaak van foutieve meldingen naar de SSA, en omdat het makkelijk is om fouten te maken, wordt er gelobbyd om de staten (die begrafeniszaken reguleren) van een papieren archief naar een elektronisch archief over te laten stappen. De 'Electronic Death Registration' (EDR) geeft staten de kans om automatisch te bevestigen of het sofinummer van een overledene klopt, voordat ze het naar de SSA sturen. Hierdoor elimineren ze blijkbaar het probleem van papieren archieven. Nora Menkin, een begrafenisondernemer bij de Co-op Funeral Home in Seattle, vertelde me dat gegevens er onder het oude systeem "tachtig procent van de tijd prima doorheen gaan." Sinds het nieuwe systeem werd ingevoerd heeft ze nog geen enkele fout meegemaakt.

Natuurlijk komen levende mensen nog steeds op de lijst terecht. Afgelopen mei werd een man uit de staat Michigan - waar gebruik wordt gemaakt van EDR - op de lijst gezet omdat een begrafenisondernemer per ongeluk iemands sofinummer net verkeerd had ingevoerd in het systeem.

Fouten op de lijst worden ook veroorzaakt door de manier waarop het wordt gedistribueerd. De databank is letterlijk een gigantisch tekstbestand dat verkocht wordt door het "Commerce's National Technical Information Service (NTIS). Ingeschreven instituties kunnen de wekelijkse of maandelijkse bijgewerkte lijst downloaden. Maar alleen de laatste zes updates zijn beschikbaar, waardoor oudere versies alleen te bestellen zijn op een cd.

Naast het feit dat de DMF problemen veroorzaakt voor mensen die nog leven, is het niet eens een complete lijst van alle mensen die zijn overleden in de Verenigde Staten. Het rapport van de GAO in 2013 meldde dat er 130 individuen op de lijst stonden die een negatieve leeftijden hadden. Dit komt waarschijnlijk doordat de geboortedatum en de sterfdatum verwisseld zijn. Ze vonden ook 1.941 voorbeelden van mensen die volgens het systeem tussen de 115 en 195 jaar oud zouden zijn geworden; waarschijnlijk typefouten. Een rapport uit 2015 van de OIG meldde dat ruwweg 6,5 miljoen individuen op de lijst ontbraken.

Er zijn een paar pogingen geweest om dit probleem aan het licht te brengen. Tom Alciere, die de website Cancel these Funerals runt, biedt een gratis download van de DMF aan en een lijst van "ondoden": mensen waarvan hij vermoedt dat ze per ongeluk op de lijst zijn terechtgekomen. Alciere vertelde me dat hij dit doet om een eind te maken aan deze fouten, en dat hij ook een paar succesverhalen heeft. Volgens hem ontdekten vier levende mensen dat ze op de lijst stonden en namen ze contact op met de SSA voordat ze in de problemen kwamen.

Maar voor de SSA was de lijst nooit ontworpen om leidend te zijn voor instanties. Voor hen was het een manier om hun eigen programma's op orde te krijgen – gebaseerd op de administratieve controles van de overheid – en het lijkt erop dat de SSA het goed voor elkaar krijgt om geen onnodige betalingen te maken aan dode mensen.

Daarnaast zijn er al betere private databanken van mensen die al dan niet levend zijn, en er is geen reden waarom deze private instanties hun diensten niet kunnen gebruiken om de DMF-lijst te controleren.

Murphy, die nog steeds aan het worstelen is met de consequenties van haar 'dood', gelooft dat de strijd verre van voorbij is. Toen ze het lokale kantoor van de SSA bezocht om haar status als overleden persoon te bestrijden, werd ze gevraagd om haar sofinummer in te voeren. Het nummer werd niet herkend. "Natuurlijk niet," zei ze. "Omdat ik dood ben."