Electro chaabi is de politiek van de straat en niet van de staat

Er zijn maar weinig feesten die zo losgaan als een Egyptisch bruiloftsfeest, laat staan de bruiloft van een van de grootste undergrounddancesterren van Egypte. Als je filmpjes op YouTube bent tegengekomen, dacht je waarschijnlijk dat het om een verloren opname van de hoogtijdagen van acidhouse ging. Honderden, mogelijk duizenden fans vonden hun weg naar Salam City aan de rand van Caïro voor deze gelegenheid. Mensen dansen op de speakers, er is amateurvuurwerk (dat gemaakt wordt met behulp van spuitbussen en aanstekers), typische rave-uitrustingen (glow sticks, neon kleren) en overal mensen die als een gek ronddraaien en bewegingen maken die een combinatie zijn van breakdance en traditionele Arabische dans.

Het bruidspaar, nauwelijks zichtbaar in de tumult van performers op het volgestouwde podium, zijn Samer en Sadat. Sadat is een van de meest toonaangevende producers van de spannendste muziek ter wereld: electro chaabi. Het is een sound die zich lastig laat omschrijven, gebaseerd op oosterse toonladders en beïnvloed door westerse hiphop. Electro chaabi valt niet onder een van die voorgangers, maar heeft een onweerstaanbare energie waar je je onmogelijk niet door kan laten meeslepen. De meeste producers komen uit de arbeidersklasse in de buitenwijken van Caïro en Alexandrië, waar er al een traditie van chaabi muziek bestaat.  'Chaabi' betekent 'van de mensen', waar nu een moderne interpretatie aan wordt gegeven. Terwijl westerse pop een inspiratie voor deze nieuwe generatie van chaabi is, met name de muziek van Shaggy, Tiësto en Snoop Dogg, is de muziek die ze maken avant-garde; het is een absurde herinterpretatie van mainstream pop, en tegelijkertijd populistisch in zowel de lyrics als het publiek dat het aantrekt.

Er zijn vrij overhaast parallellen getrokken tussen electro chaabi en de revoluties op het Tahrirplein in 2011 en 2013. Dit klopt wel wat betreft de rol van de versoepeling van de internetcensuur. Die bespoedigde de protestbeweging en gaf producers en dj's toegang tot muziekproductiesoftware, youtubetutorials voor het maken van beats en een medium om hun werk te verspreiden. Maar electro chaabi is zeker een sonische revolutie. De eerste toegewijden zijn Joost Heijthuijsen, Yannick Verhoeven en Joep Schmitz, die samen het Nederlandse dj-collectief Cairo Liberation Front gevormd hebben om electro chaabi over de hele wereld te promoten. Samen maken ze mixtapes en treden ze op, en ze geven een eigen draai aan het genre. Heijthuijsen organiseert ook het festival Incubate in Tilburg en samen met Verhoeven heeft hij producers geholpen bij het uitbrengen en spelen van chaabi-muziek in het Westen. Ik sprak het trio voor hun  gig bij Birthdays in Londen, als onderdeel van hun recente tour.

THUMP: Hoe zouden jullie electro chaabi in één zin omschrijven?
Joost Heijthuijsen: Electro chaabi biedt inzicht in het Egyptische leven en geeft wat contrast op het perspectief van de Egyptische jeugd dat we voorgeschoteld krijgen van westerse media.

Yannick Verhoeven: Electro chaabi is meer dan een muziekscene: het is een rebellerende jongerencultuur, net zoals je punk had in de UK en het begin van housemuziek in de VS.

Hoe zijn jullie erbij gekomen om een live act te vormen rond electro chaabi?
Y: We dachten dat we via het internet konden connecten met de scene – het zou zonder internet niet eens mogelijk zijn geweest om over electro chaabi te horen. Dus we begonnen mixtapes te maken als een manier om met ze te connecten. We zijn altijd al op zoek geweest naar nieuwe muziek.

J: We snapten totaal niet waar ze het over hadden maar we begrepen het gevoel, de rauwe energie. We zijn beiden fan van hiphop en punk, en de energie voelde bekend. Dus we begonnen het live te spelen, maar niet als een typische dj-set. Het is echt iets anders – dichter bij een feest dan wat dan ook.

Interessant dat je de vergelijking maakt met punk en hiphop wat energie betreft. Het laat zich lastig definiëren, maar ik zie ook parallellen met hardcore dancemuziek en grime.
Y: Ik denk dat we wilden zeggen dat chaabi niet in een bubbel bestaat. Wat energie en geluid betreft kan je vergelijkingen maken met hiphop, het heeft bijvoorbeeld vergelijkbare beats als trap of drill. Maar we mixen het ook met psychedelische muziek, omdat het op een bepaalde manier ook echt psychedelisch en experimenteel klinkt. Tegelijkertijd is het ook muziek van de straat.

J: Dit is muziek die gedraaid wordt in underground dancescenes en door bourgeois volk, maar we vonden niet dat het daartoe beperkt zou moeten blijven. We wilden het in plaats daarvan mixen met Nicki Minaj –een geweldige artiest vinden wij – omdat dat zoveel vitaler en spannender is. We willen maximale energie en het totale geluk van luisteren en feesten.

Wilden jullie bewust vermijden dat electro chaabi wordt neergezet als wereldmuziek?
J: Veel niet-westerse muziek wordt neergezet als wereldmuziek, en dat vinden wij belachelijk. Het slaat nergens op om muziek als 'wereldmuziek' te definiëren, alleen maar omdat het uit een ander land of andere cultuur komt. We houden gewoon van spannende muziek, ongeacht waar het vandaan komt, ongeacht of het gemaakt is met gitaren, elektronica of, zoals chaabi, met cracked versies van FruityLoops. Het maakt niet uit. We vonden niet dat chaabi beperkt zou moeten zijn tot wereldmuziekfestivals. We wilden het horen op dance- en rockfestivals, zodat jonge mensen ervan kunnen genieten, en niet alleen baardaaiende veertigjarigen.

Y: Ik denk dat er in wereldmuziek veel nadruk ligt op authenticiteit, wat vaak resulteert in muziek die wordt behandeld als een museumstuk. We wilden niet in een booth zitten en op knopjes drukken en alleen maar de muziek draaien; we wilden complete chaos.

J: En eigenlijk is dat hoe je electro chaabi beleeft in Egypte. De dj's overtreden genres, en het maakt ze geen fuck uit wat wel of niet credible is. Ze nemen zo een beat uit eurohouse en mixen het met Sean Paul en traditionele Arabische muziekritmes. Wij mixen niet exact dezelfde dingen, maar we hebben dezelfde benadering als zij hebben: ik mix bijvoorbeeld Moderat, Nicki Minaj en Islam Chipsy.

Wanneer probeerde je voor het eerst in contact te komen met dj's en producers uit de scene?
J: Toen we begonnen met het maken van mixtapes benaderden we het op een politieke manier. We wilden een ander perspectief bieden op de Arabische wereld. Arabische mensen houden ook van feesten, gebruiken ook drugs, drinken alcohol en dansen ook. Uiteindelijk begonnen we mails te ontvangen van mensen uit de scene, en toen we die mensen toevoegden op Facebook werden we uitgenodigd voor de bruiloft van Sadat, een van de grootste chaabi-sterren. Dat was een onmisbare kans.

Hoe was die bruiloft?
J: De bruiloft was de beste rave waar ik ooit geweest ben. Het was twee uur van het centrum vandaan, in een arbeiderswijk. Toen we daar aankwamen hingen er wat mensen rond die aan het patsen waren met hun scooters en kleren, en muziek aan het luisteren waren. Het feest bevond zich tussen twee raamloze flats. Tussen de flats was een podium geïmproviseerd. Het was bomvol en iedereen was heel verwelkomend, iedereen gaf ons high fives. Het was echt gestoord, mensen waren aan het crowdsurfen en aan het vuurspuwen met deodorant en aanstekers. Het podium stortte bijna in en het geluid stond enorm hard – het was geweldig. Alle grote namen van de electro chaabi stonden op het podium. Mannen stonden aan de ene kant en vrouwen aan de andere, en iedereen ging los.

Y: Ik denk dat het belangrijkste om te erkennen is dat electro chaabi niet alleen muziek is, maar ook een cultuur, een rebelse straatcultuur, een beetje zoals hiphop.

Dus het is in die zin een weerspiegeling van de arbeiderscultuur?
J: Nou, de vorige generatie kon zich niet volledig uiten in de dictatuur. Maar toen de internetrestricties wat losser werden rond de tijd van de revolutie ontstond er online een subcultuur met zijn eigen muziek en fashion. Het werd voor hen mogelijk muziek te delen en de censuur te omzeilen. Met YouTube en Mediafire is er niemand meer die je tegenhoudt. Bijvoorbeeld via YouTube werden dansmoves snel verspreid tussen de wijken. Ze mixten een traditionele Arabische dans met breakdance en vormden samen de meest gekke moves.

Y: Het werd een creatieve outlet. Net als bij grim spitten chaabi MC's bars over hun alledaagse leven en de problemen die daarbij komen kijken. Geld, relaties en het hoofd bovenwater houden zijn vaak de onderwerpen.

J: Het is écht een genre, geen muzikale niche. Alle genres combineren aspecten van muziek, fashion en sociale houding en dat doet electro chaabi ook.

Hoe zie je de relatie tussen politiek en electro chaabi? Het lijkt alsof er veel misverstanden bestaan over de politiek binnen de scene.
Y: In het algemeen denk ik dat mensen er te politiek over nadenken. Als je bijvoorbeeld kijkt naar hiphop, de eerste hiphop is niet ontstaan als direct protest tegen Regan of Bush, het kwam voort uit een veel breder gevoel van verwaarlozing. Electro chaabi is ook ontstaan door datzelfde soort gevoel, het gevoel van buiten de mainstream van Egyptische popmuziek vallen en je niet kunnen identificeren met de rijke popsterren; het reflecteerde de realiteit van hun dagelijks leven niet, dus besloten ze hun eigen muziek te creëren die dat wel deed. Dus electro chaabi is de politiek van de straat en niet van de staat.

Net als bij grime en hiphop hoeft het zonder expliciete politieke boodschap niet te betekenen dat het op zichzelf helemaal niet politiek is.
J: Precies, ik denk ook dat het te makkelijk is om het toe te kennen aan de revolutie, dat is veel te kort door de bocht. Maar het is wel muziek met een achtergrond van dezelfde sociale structuur, dus op een bepaalde manier is het natuurlijk wel politiek.

Het geluid is revolutionair en net als de meeste revoluties begint het aan de randen. Dar el-Salam City is aan de rand. Westerse media zien alleen protestliederen als politiek, ze willen een Bob Dylan, maar chaabi biedt een andere vorm van politiek.

Ik vind het interessant dat chaabi gemaakt wordt met relatief makkelijke software zoals bijvoorbeeld FruityLoops. Denk je dat dit soort tools belangrijk zijn voor het ontstaan van DIY-muziekscenes zoals electro chaabi?
Y: Ik weet niet of de tools zo belangrijk zijn, maar wel omdat het voor mensen mogelijk is geworden om zonder muzikale training muziek te creëren. Ze kijken gewoon tutorials op YouTube.

J: Natuurlijk willen producers dezelfde studiokwaliteit als Shaggy of Tiësto maar door een combinatie van goedkope software en slechte masterapparatuur klinkt het gewoon niet zo. Alle producers begonnen als bruiloft-dj's en waren het beu elke keer maar weer traditionele Egyptische en westerse muziek te draaien, dus gingen ze hun eigen muziek maken. Het heeft bijna hetzelfde pad bewandeld als de dancehall- en soundsystemcultuur. Op bruiloften heb je een host die de gasten introduceert, die dan ook gelijk als MC fungeert.

Ik krijg het idee dat er ook een humoristische kant aan electro chaabi zit die misschien verloren gaat tijdens de vertaling.

J: Humor wordt niet altijd goed vertaald maar we hebben geprobeerd wat songteksten naar het Nederlands te vertalen. Er zitten een paar kanten aan, allereerst is het echt onzinhumor. Sterren als Sadat en Alaa Fifty (vernoemd naar 50 Cent) zijn zo groot dat ze nieuwe woorden kunnen introduceren. Dan vragen we wat ze ermee bedoelen en dan zeggen ze: niks. Maar het is ook de humor van het dagelijks leven. De slogan van de Egyptische revolutie is "The People Want" en in reactie daarop kwamen ze met het nummer The People Want Five Pounds Phone Credit. Daarnaast heb je nog Fuck! I Lost My Slipper, een van de eerste Egyptische nummers waarbij een scheldwoord in de titel stond.

"The People Want Five Pounds Phone Credit"

Hoe zie je jullie relatie met de scene?
J: Het is een moeilijke relatie door de taal drempel.

Y: Vorige jaar hostten we een party met Sadat en Fifty op Incubate festival en hebben we ook met ze opgetreden in Zwitserland. We moeten altijd via hun manager met ze praten, die dan als tolk wordt ingezet, dus het is altijd moeilijk om te communiceren.

J: Op een bepaalde manier is het ook wel goed omdat we erg veel respect voor ze hebben, ze zijn geweldige artiesten en we willen ze niet kopiëren. Dus we proberen iets van ons eigen leven en onze eigen invloeden in onze optredens te stoppen.

Y: We zijn blanke jongens uit de middenklasse van Nederland, we willen niet net doen alsof deze muziek van ons is. We laten ons alleen beïnvloeden door hetgeen wat echt interessant is aan het genre en introduceren dan iets van onze eigen muzikale interesses. Ik luister bijvoorbeeld veel naar Perc en Andy Stott en dat zijn invloeden die ik graag naar deze muziek wil brengen.

Hoe zit het met jullie artiestennaam, Cairo Liberation Front, is dat een manier om solidariteit te tonen?
J: We waren op zoek naar de beste naam voor ons maar het zou dom zijn geweest om onszelf 'Electro Chaabi Dj's' te noemen. Wel moest het politiek zijn dus dachten we aan een satire op de westerse, buitenlandse politiek met een houding van "wij zijn soldaten van de vrijheid en zijn hier gekomen om jullie te bevrijden van je primitieve cultuur en dictatuur". Het is dus een grappig bedoelde naam met een serieus randje.

Y: Je moeten open zijn over het feit dat je niet thuishoort in die cultuur, dat je het nooit helemaal zult begrijpen. We komen niet van de straten van Caïro en we willen ook niet claimen ambassadeurs te zijn of alles te weten van hun cultuur, want dat weten we niet.

Hoe zou je westers en Egyptisch publiek kunnen vergelijken?
Y: De energie is universeel. Waar we ook komen, mensen gaan uit hun plaat. Allereerst deed de energie ons denken aan punkoptredens en grappig genoeg reageert westers publiek vaak hetzelfde als bij een punkshow: crowdsurfen, moshpits, stagediving, dat soort dingen.

J: We gebruiken ook theedoeken tijdens onze optredens, dat is een verwijzing naar de performers in Egypte die dat ook doen, en het is fijn om een fysiek element erbij te hebben. Het is een zelfde soort energie als op een Egyptische bruiloft.

Volg Cairo Liberation Front op Twitter en Facebook. Electro chaabi-producers Sadat en Alaa Fifty's best of compilatiealbum is nu uit op Generation Bass.

CLF speelt op de volgende data:

22/11 Moussem Sounds @ Bozar, Bruxelles [BE]
29/11 Connexion Live, Toulousse [FR]
05/12 zubrOFFka Film Festival, Bialystok [PL]
12/12 Powerhouse, Moscow [RU]