We kunnen de vernietiging van de wereld voorkomen door robots mensenrechten te geven

(Bovenste foto van een menselijke robot: screenshot via)

Afgelopen week stemde het comité Juridische Zaken van het Europees Parlement een rapport aan te nemen waarin wordt voorgesteld om intelligente robots en andere vormen van kunstmatige intelligentie een vorm van "elektronische menselijkheid" toe te kennen.

In het rapport wordt specifiek beargumenteert dat "slimme, autonome robots" – gedefinieerd als machines die het vermogen hebben om te leren van ervaring; zelfstandig beslissingen te nemen; en die transformerend kunnen reageren op hun omgeving – gezien moeten worden als juridisch verantwoordelijk voor hun eigen acties. Om twee voorbeelden te geven die het rapport specifiek noemt: slimme robots zijn in staat om mensen pijn te doen, dus we moeten een kader hebben voor de uitvoering van vergelding; en slimme robots kunnen patentwaardig materiaal zoals een computercode maken, dus hebben we een kader nodig waarin we duidelijk kunnen stellen wat hun intellectuele eigendomsrechten zijn.

Het plan is pas in de beginfase, en de het Europees Parlement zal niet voor of tegen het voorstel stemmen voor februari, maar de hele toestand lijkt – zoals advocaten die kritisch zijn op het rapport al duidelijk hebben gemaakt – de weg vrij te maken voor mensenrechten voor robots. Als het de bedoeling is dat we robots niet als machines of gereedschap zien, maar als mensen, hoe kunnen we onze omgang met hen dan überhaupt begrijpen? Welke verantwoordelijkheid, bijvoorbeeld, hebben de bouwers die AI-technologie ontwikkelen tegenover het bewustzijn dat ze creëren? En hoe zit het met de eigenaren van de bedrijven die robots als werkkracht gebruiken, of de gebruikers van services die geleverd worden door robots – van transport tot sekswerk en zorgtaken? Als ik een robot sla en zijn chassis breek, is dat dan mishandeling? Als een robot geprogrammeerd is om zichzelf te dupliceren, heeft-ie dan recht op een familieleven?

Besef goed: we zijn al lang verwikkeld in een oorlog met de machines, wiens opkomst de mens bedreigt met gigantisch banenverlies vanwege de automatisering; de mogelijkheid dat al onze cognitieve capaciteiten overtroffen worden door neurologische netwerken; en – uiteindelijk – onze onderwerping, in de grip van de metalen robotklauwen.

Als je hier naar kijkt lijken de voorstellen in het rapport extra alarmerend – met de opstand van de robots om de hoek kan het zijn dat de EU zich al voorbereidt om zich over te geven. We zouden in een historische existentiële crisis moeten zitten, maar die bureaucraten in Brussel willen er van verzekerd zijn dat ik zelfs geen incheckpaal kan slopen zonder gearresteerd te worden voor moord! Misschien hebben al die EU-sceptici toch gelijk.

Maar kijk beter en het wordt duidelijk dat wat het rapport voorstelt eigenlijk heel slim is. De elektronische mensheid is geen manier om machines te bevrijden; het is een manier om ze te beheersen. Hoewel het de potentiële voordelen van AI-technologie benoemt – een belangrijke manier om productie te revolutioneren tot op het punt dat het mogelijk wordt om "praktisch oneindige welvaart" te creëren – zet het rapport ook op de voorgrond aan welke gevaren beschaafde robots ons blootstellen. Zorgen over de toekomst van ons werk, stijgende ongelijkheid en de fysieke veiligheid van mensen worden allemaal genoemd, vaak in allesomvattende termen.

Het is dan ook niet verassend dat terwijl het rapport een visie schetst van een wereld waarin slimme, autonome robots een paar rechten hebben, ze – net zoals biologische mensen – ook opgezadeld zullen worden met een groot aantal verplichtingen. Slimme robots moeten, bijvoorbeeld, hun identiteit geregistreerd hebben in een centrale databank. Zij (of eigenlijk, hun eigenaren) moeten meedoen aan een soort van verzekering, om slachtoffers van schade die ze aanbrengen te compenseren. Hun broncode moet beschikbaar zijn voor regelgevers. Ze moeten een kill-switch hebben. Hoewel het in de toekomst maar zo kan gebeuren dat robots de mogelijkheid hebben om rechten te claimen over bijvoorbeeld code die ze verzonnen hebben, kunnen deze rechten alleen uitgeoefend worden binnen het kader dat het voor hen veel moeilijker maakt om in opstand te komen en ons te vernietigen.

Dit wijst op een diepere realiteit over de manier waarop mensenrechten functioneren. We zien het kader van wetten zoals de Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) vaak als iets dat de vrijheden waar we zo van houden verankert. Er zit zeker een waarheid in: op zijn minst is het duidelijk dat de zittende macht – zwart op wit – bevestigt dat het fundamenteel verkeerd is om mensen te martelen, ze willekeurig te vermoorden, of ze een eerlijk proces te weigeren.

Maar zulke kaders werken ook als definitie van wie we zijn: het onderwerp dat het EVRM beschrijft is geen biologische realiteit, maar een ideaal dat uit de geschiedenis voortkomt: de "mens" als een dier dat, met een bepaalde noodzaak, het recht heeft in vrijheid van religie te leven, of om met een ander menselijk individueel te trouwen na een bepaalde leeftijd. Mensen hebben het recht om niet onderdrukt te worden, maar tegelijkertijd beschouwt het verdrag dit menselijk wezen nog steeds als iets dat dienstplicht opgelegd kan worden.

Als ze worden buitengesloten van deze kaders, kunnen robots ernaar handelen om ze te verstoren en misschien zelfs te vernietigen. Het tijdperk van de machines heeft de potentie om radicaal anders te zijn dan elk exclusief menselijk tijdperk dat daarvoor heeft plaatsgevonden – zelfs tot op het punt waarop mensen niet langer nodig zijn. Maar als we ze een plek geven binnen de kaders die we ontwikkeld hebben om onszelf te definiëren, kunnen robots misschien juist helpen om ze te behouden.

En wat is een betere manier om menselijk baanverlies te stoppen dan robots het recht geven op een vakbond – waardoor ze een minder aantrekkelijke bron van goedkope arbeid worden? En hoe zit het met politieke partijen voor robots? Robots zouden niet zo gemotiveerd zijn om ons op gewelddadige wijze omver te werpen als ze zelf mee konden doen aan de verkiezingen. Wat is een betere manier om een economische crisis tegen te gaan dan robots een salaris geven en ze programmeren met de behoefte om de dingen die ze zelf creëren te kopen?

Als de essentiële verschillen tussen mensen en robots weggenomen worden, zullen ze niet langer een mogelijke bedreiging vormen. Misschien worden autonome robots in de toekomst wel gezien als "mensen", waarbij de menselijke genetische geschiedenis (of het gebrek daaraan), vanuit een ethisch perspectief maar heel weinig uitmaakt. Robots zullen onze vrienden worden, onze collega's of partners – en ze zullen onderworpen zijn aan dezelfde wettelijke autoriteit als wij.