Wat moet er gebeuren om het tekort aan anticonceptiepillen op te lossen?

Sinds eind augustus is er een flink tekort aan anticonceptiepillen. Vier van de zeven leveranciers kunnen niet meer aan Nederland leveren als gevolg van een heleboel fouten, pech en misverstanden. Hoewel Minister van Medische Zorg Bruno Bruins in september al beloofde om dit probleem flink bij de lurven te pakken, is de pillenvoorraad nog steeds niet bijgewerkt. Het resultaat? Vooral goedkope, merkloze anticonceptiepillen zijn bijna niet meer te krijgen, en pillenstrips worden ook al door een stel gieren voor vijftien euro op Marktplaat verkocht.

Uit recente cijfers van Rutgers, het Nederlands kenniscentrum seksualiteit, blijkt dat 63 procent van de vrouwen tussen 18 en 24 jaar de pil als anticonceptiemiddel gebruikt. Rutgers acht de kans groot dat het leeuwendeel van deze seksueel actieve groep de merkloze pil gebruikt. Dat heeft te maken met het preferentiebeleid dat Nederland hanteert: een beleid waarbij de huisarts de goedkoopste, generieke vorm van een medicijn voorschrijft. In het geval van de anticonceptiepil is dat dus deze merkloze pil.

Hoewel je altijd een condoom kunt gebruiken en Nederland dus niet massaal opeens celibatair hoeft te zijn, is dat plotselinge tekort aan anticonceptiepilllen op z’n zachtst gezegd vervelend. Sommige vrouwen krijgen last van hoofdpijn, puisten, een onregelmatige menstruatiecyclus, schommelingen in gewicht, stemmingswisselingen, misselijkheid en buikpijn. Bovendien kan een condoom altijd scheuren, en is de mogelijkheid om jezelf te beschermen tegen een ongewenste zwangerschap dus kleiner.

Tweede Kamerlid voor de PvdA en tevens pleitbezorger van vrouwenrechten, Lilianne Ploumen, noemt de situatie “schandalig”. Volgens het Ministerie van Volksgezondheid is “de voorraad minder, maar niet op,” en “kan iedereen krijgen wat zij nodig heeft.” Ik vraag me dan alleen af: waarom is de pil, die duizenden vrouwen dagelijks innemen, nog steeds niet altijd leverbaar? En wanneer wordt dat opgelost?

Allereerst is er een hoop onduidelijkheid over wat er precies gebeurd is, maar de hommeles begon in elk geval bij de productie. De merkloze, goedkope, anticonceptiepil met de stoffen Ethinylestradiol/Levonorgestrel wordt namelijk gemaakt in fabrieken in India en China. In die fabrieken is een paar maanden geleden iets misgegaan, namelijk: een fout in de productie. Hierdoor was de pil niet meer veilig en moest een grote batch vernietigd worden. Vervolgens waren sommige belangrijke grondstoffen niet meer beschikbaar en ook liep het vervoer van Azië naar Nederland niet lekker.

Langzaam werd de voorraad bij de apotheken kleiner en kleiner. Normaal gesproken moet de apotheker zelf op tijd aan de alarmbel trekken bij een centraal meldpunt. Dat is in dit geval bij verschillende apotheken veel te laat gebeurd. Door het eerdergenoemde preferentiebeleid en de lage vergoeding die in Nederland voor de pil wordt gegeven, leveren leveranciers in tijden van schaarste eerder aan landen waar de pil duurder is. Logisch, want dat krijgen ze meer betaald. Jammer genoeg zitten Nederlandse vrouwen nu met de gebakken peren.

Goed, als dit om jouw pil gaat, zou je twee maanden lang je kuisheidsgordel kunnen dragen en niet wiepen, of je kunt een condoom gebruiken. Een andere, duurdere pil nemen behoort ook tot de mogelijkheden, maar de dosering en samenstelling kan net wat anders zijn, wat een vervelend effect op je lichaam zou kunnen hebben en natuurlijk ook een vervelende optater is voor je portemonnee.

“Je kan ook kiezen voor een andere anticonceptiemethode,” adviseert Ineke van der Vlugt, programmacoördinator van Rutgers. Volgens haar is deze ongelukkige pilschaarste een noodgedwongen kans om even na te denken of je wel tevreden bent over de pil die je neemt. “In 2017 zagen we dat bijna elf procent van de twaalf- tot vijfentwintigjarigen overstapte op het spiraaltje. Misschien is dit een uitgelezen moment om, als je toch al niet tevreden was over je pil, een andere pil of een ander anticonceptiemiddel te gebruiken.” Toch is dat niet altijd ideaal, vooral als je de pil bent gaan gebruiken om je hoofdpijn de kop in te drukken of huidproblemen op te lossen.

Gelukkig komt er sowieso een einde aan deze pilschaarste, maar helaas lijkt er niet zoveel haast achter te zitten. Volgens van der Vlugt werden er afgelopen dinsdag pas dwingende vragen gesteld vanuit de Kamer, om Nederlandse vrouwen in de tussentijd toch te voorzien van een oplossing.

“In september is al gezegd dat het snel opgelost ging worden, maar het is nu eind november en het is nog steeds niet in orde,” zegt Lilianne Ploumen. “Volgens de minister is dit iets wat volledig afhankelijk is van de farmaceutische industrie, iets waar hij niets over te zeggen heeft. Toch vinden we dat er actie ondernomen moet worden, zoals bijvoorbeeld de duurdere pillen van dezelfde samenstelling goedkoper maken en een grotere druk uitoefenen op de farmaceutische industrie om zo snel mogelijk weer te leveren aan Nederland.”

Het is niet de eerste, en waarschijnlijk ook niet de laatste keer dat er medicatie plotseling slechter verkrijgbaar is. Toch is het effect van bijvoorbeeld een tekort aan aambeienzalf niet hetzelfde als het nu al twee maanden durend tekort aan de goedkoopste, meest gebruikte anticonceptiepil onder de jongeren.

“Nederland is een gidsland als het gaat over het geringe aantal tienerzwangerschappen en het geringe aantal abortussen,” zegt Van der Vlugt. “We moeten dit probleem serieus nemen. Het is een slechte zaak dat er geen toegang is tot anticonceptiemiddelen, en er een deel van de bescherming tegen ongewenste zwangerschappen wegvalt. Het is goed dat Nederland zo’n gidsland is, en dat moet het ook blijven.”

De oplossing? “Apotheken moeten hun voorraden bijhouden en tijdig een melding maken als er een tekort is,” legt van der Vlugt uit. Ook Ploumen vindt dat er betere organisatie nodig is. “Het is allemaal wel erg krapjes geregeld,” vertelt ze. “Als zorgsysteem moet je met al die problemen kunnen omgaan en niet zo snel in elkaar storten als er wat misgaat. De minister moet nu in actie komen en geen enkele mogelijkheid uitsluiten, zelfs al zou dat betekenen dat er meer kosten zijn voor de overheid, zoals een duurdere pil die terugbetaald moet worden,” vervolgt ze. “Daarbij moet de minister in gesprek gaan met farmaceutische bedrijven, zodat dit probleem zich nooit meer voordoet.”

Van der Vlugt vindt dat er nog eens goed gekeken moet worden naar het preferentiebeleid. “Als een bepaalde anticonceptiepil veel goedkoper is dan de andere, bestaat de kans dat iedereen alleen maar voor die ene pil gaat. Dat betekent niet dat we die pil weer duurder moeten maken,” zegt ze. “Juist niet. We zouden in principe alle pillen goedkoop moeten laten zijn, of ze zouden zelfs honderd procent vergoed moeten worden, zodat niet alle druk op een goedkope pil ligt, en alle dure pillen overblijven.”

Volgens het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport wordt de voorraad langzamerhand weer aangevuld en zal alles vanaf “begin volgend jaar” weer netjes bijgevuld zijn. Een precieze datum geeft het ministerie niet.

Het is vreselijk af te raden om in de tussentijd Marktplaats af te speuren naar pillen om je acné of ongewenste zwangerschappen te onderdrukken. “Je weet niet wat er in die medicatie zit, hoe ze bewaard zijn, of die pil wel veilig is en of het wel dezelfde pil is die in het doosje zit,” zegt van der Vlugt. Helaas, vrouwen, da’s afwachten geblazen!

Is jouw pil niet meer beschikbaar? Kijk dan even op www.anticonceptievoorjou.nl welke anticonceptie bij jou past.