Wat is CO2-compensatie en werkt het überhaupt wel?

Oké, ik ga mijn best doen om niet over te komen als iemand die op straat met een bord loopt te zwaaien met “Het Einde Is Nabij“ erop. Maar ik geloof dus echt dat onze machthebbers ons bewust in een staat van verwarring proberen te houden over de klimaatverandering. De Britse premier Boris Johnson noemde de leden van Extinction Rebellion bijvoorbeeld “niet-meewerkende crusties”, en de Amerikaanse president Donald Trump verspreidde het idee dat klimaatverandering een hoax is die door Chinezen is bedacht. Het gebrek aan toegang tot duidelijke informatie of duurzame alternatieven vervult me elke dag met angst dat ikzelf gewoon niet genoeg doe. En nou ben ik er ook nog eens achtergekomen dat sommige bedrijven, waarvan ik dacht dat ze duurzaam waren, gewoon de CO2-uitstoot compenseren die ze uitstoten.

Koolstofdioxide is een broeikasgas. Op dit moment stoten we er veel te veel van uit, omdat we olie, steenkool en aardgas verbranden. Het blijft in onze atmosfeer hangen en warmt onze planeet op, waardoor er heel veel ijs smelt en de zeespiegel stijgt – wat weer andere vreselijke gevolgen heeft. De afgelopen decennia is de druk op overheden en bedrijven toegenomen om de hoeveelheid CO2 die ze uitstoten te verminderen, maar zoals dat gaat met dingen die mogelijk geld kosten, hebben ze een manier gevonden om dat te ontwijken.

In plaats van dat bedrijven hun CO2-uitstoot daadwerkelijk verminderen, kunnen ze namelijk gewoon een derde partij betalen om bomen te planten, ondersteunen ze duurzaamheidsprojecten of investeren ze in hernieuwbare energiebronnen om boete te doen voor hun milieuzonden. Dat heet koolstofcompensatie. De kosten voor deze compensatie worden ofwel gedekt door het bedrijf in ruil voor een gecertificeerde ‘CO2-neutrale’ status, of ze worden op de consument afgeschoven.

We hebben op sites van luchtvaartmaatschappijen allemaal weleens gezien dat je de optie kunt aanvinken om 5 euro extra te betalen om je CO2-uitstoot te compenseren. Is dat een gimmick om ons iets beter te laten voelen over onze vliegschaamte, of is het iets veel ergers? Ik sprak met wat mensen die meer over dit onderwerp weten om erachter te komen.

Max Wakefield is directeur van milieuorganisatie Possible. Hij ergert zich eraan dat CO2-compensatie wordt omschreven als oplossing voor de klimaatverandering. “Koolstofcompensatie is op z‘n best een compenserende maatregel,“ vertelt hij over de telefoon. “Je kunt alleen compensatie aanbieden of toekennen als de schade wordt erkend. Natuurlijk is compensatie in sommige gevallen beter dan geen compensatie, maar eigenlijk zou je liever hebben dat de schade in de eerste instantie niet was veroorzaakt.”

Het is ook heel moeilijk om erachter te komen of de projecten waar je geld instopt eigenlijk wel efficiënt zijn. Volgens een onderzoek van de Europese Unie werd er in 85 procent van alle koolstofcompensatieprojecten helemaal geen uitstoot gecompenseerd. “Je moet er als consument nooit veel vertrouwen in hebben dat waar je je geld aan uitgeeft, ook echt gebeurt,” zegt Wakefield.

Laten we de luchtvaartindustrie als voorbeeld nemen. Deze industrie zal tegen 2050 naar verwachting met 300 procent zijn gegroeid en de grootste uitstoter van CO2 zijn. Met een retourvlucht van Londen Heathrow naar New York pomp je 1,76 ton CO2 in de atmosfeer. Ter vergelijking: een gewone berkenboom neemt in 90 jaar 61 ton CO2 per hectare op. Je moet dus alleen al 289 vierkante meter aan berken planten om de koolstof van die retourvlucht te compenseren. En als de bomen rotten of in brand vliegen, wordt de opgeslagen CO2 opnieuw uitgestoten. Je moet de bomen die gehele periode dus ook in de gaten houden en er goed voor zorgen.

“Zelfs als er een magische koolstofzuigmachine zou bestaan, is de urgentie van de situatie te groot,” zegt Wakefield. “We moeten zowel onze CO2-uitstoot verminderen als alles doen waar we voor hebben betaald om de uitstoot te compenseren. Heel simpel gezegd zijn ontbossing en vliegen de twee oorzaken van klimaatverandering. We moeten dus minder gaan vliegen en tegelijkertijd herbebossen. Je kunt niet meer zeggen dat het oké is om te vliegen als je een paar bomen hebt geplant.”

Een van de CO2-compenserende bedrijven zegde een interview met me af, omdat de persoon met wie ik wilde praten een vliegtuig moest halen. Ondanks dat gebrek aan zelfbewustzijn vond ik het noodzakelijk om hun kant van het verhaal ook te horen. Elliott Coad is medeoprichter van Offset Earth, een abonnementsdienst waarbij je elke maand een bedrag overmaakt om koolstofcompenserende projecten te steunen. Hij ziet de compensatie als een soort vrijwillige CO2-belasting die we op onszelf heffen.

“Voor 7 dollar [ongeveer 6 euro] per maand planten we elke maand twaalf bomen om je hele leven koolstof-positief te maken,” zegt Coad. “We compenseren meer dan je ecologische voetafdruk is. Maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat je dan een carte blanche hebt om koolstof uit te stoten. Er zullen vast een paar van onze abonnees zoiets hebben als: “Super, nu hoef ik me niet meer schuldig te voelen.” Maar de meeste reacties die we krijgen zijn van mensen die zich meer in controle voelen over hun CO2-uitstoot. Zij kunnen op een jaar terugkijken en zeggen dat ze 150 bomen hebben geplant en betrokken zijn geraakt bij bewegingen als Extinction Rebellion.”

Justin Francis, de CEO en oprichter van Responsible Travel, een duurzaam reisbureau, heeft een harder oordeel. “Ik denk dat koolstofcompensaties vooruitgang eigenlijk in de weg staan,” zegt hij. "Ze zijn een gevaarlijke afleiding van het feit dat we gewoon minder moeten vervuilen. Dat is de enige manier om verder te gaan. Het geeft mensen een goed gevoel als ze hun uitstoot compenseren, maar daarna kunnen ze met een goed geweten gewoon doorgaan met vervuilen.”

Hij heeft gelijk. Bedrijven als Offset Earth hebben hun hart misschien op de juiste plaats zitten, maar ze geven mensen in wezen een vrijbrief om te vervuilen, omdat ze ergens anders opruimen. We moeten ons richten op het terugdringen van CO2-uitstoot; niet op het blindelings planten van bomen in een poging om de schade die we al hebben aangericht ongedaan te maken.

Toch hoef je je niet per se heel slecht te voelen over je vluchtje naar Berlijn. Het grote publiek dat zijn zuurverdiende geld uitgeeft gaat de klimaatverandering echt niet volledig oplossen. Laten we eerlijk zijn: het systeem zit ons tegen. Nog steeds krijgen oliemaatschappijen enorm veel subsidies van overheden om de olieprijs betaalbaar te houden, in plaats van dat geld te investeren in hernieuwbare energie.

Het zou niet op ons moeten aankomen om alle kosten te dragen. De verantwoordelijk zou moeten liggen bij de mensen die de winst opstrijken. En duurzaamheid gaat hoe dan ook over minder doen; niet over meer uitgeven. We moeten minder autorijden, minder voedsel verspillen en minder onnodig consumeren. Het gevecht tegen de klimaatverandering zal worden gestreden op een groter politiek niveau; niet op dat van de consument. Mijn advies: pak voor je volgende vakantie een keertje het vliegtuig niet, bespaar wat geld en ga vooral demonstreren.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE UK.