Kunst

Daan Roosegaarde maakte in Groningen een lichtgevend speelparadijs

“Ik vraag me af hoe je mensen meer verbonden kunt laten voelen met de wereld om hen heen, en dat ze daardoor minder snel de behoefte hebben om die wereld kapot maken.”
PRESENCERoosegaarde10
Alle afbeeldingen via Daan Roosegaarde

Eerst moeten er overschoentjes aan, zoals ouders doen als ze naar de zwemles van hun kind gaan kijken. En met het opgetogen gegil wat ik in de verte hoor, klinkt het ook nagenoeg hetzelfde als in een tropisch zwemparadijs. Maar ik ben in het Groninger Museum bij de tentoonstelling Presence van Daan Roosegaarde.

Met de overschoentjes aan, stap ik in een donkere ruimte vol lege sokkels. Hier glijden banen licht door ruimte, zoals de lampen onder een kopieerapparaat. Om mij heen klimmen kinderen en volwassenen op de lege sokkels, maar op het moment dat ze er vanaf springen, blijven hun voetafdrukken op de vierkante blokken geprint staan.

Advertentie
1573653970050-PRESENCERoosegaarde17

Na een paar seconden verdwijnen de voetafdrukken en krijgen de sokkels hun geelgroene kleur terug. Hetzelfde kleurtje als de glow-in-the-dark sterretjes die vroeger op het plafond van je kinderkamer hingen. Eenzelfde soort lichtgevoelige laag zit er over de hele expositie van Daan Roosegaarde. Op de sokkels, muren en vloeren, en één ruimte ligt zelfs helemaal vol met kleine oplichtende bolletjes – “sterrenstof,” in de woorden van Roosegaarde. Het is de bedoeling dat je alles aanraakt. Precies tegen de geijkte regels van het museum in. Maar dat is ook de bedoeling, want Presence gaat over schoppen tegen de regeltjes. Zo wil Roosegaarde je bewust maken van jouw aanwezigheid op aarde, wat je daar allemaal achterlaat en hoe de wereld er in de toekomst uit gaat zien. Ik belde de kunstenaar terwijl hij op Schiphol zat te wachten op een vlucht naar Shanghai.

VICE: Heb je je vandaag al ergens over verwonderd?
Daan Roosegaarde: Ik heb me verwonderd over hoe complex het soms is om schijnbaar eenvoudige dingen te maken. Soms moet je daar kunstenaar voor zijn, soms moet je entrepreneur zijn en soms moet je dromer zijn. Je moet heel veel verschillende personen zijn om een droombeeld voor elkaar te krijgen. Daar heb ik me vandaag over verbaasd.

Is nieuwsgierigheid het uitgangspunt van je werk?
Kijk naar de jaren zestig en zeventig: toen waren mensen heel nieuwsgierig naar de toekomst. Ze gingen naar de maan! Nu lijken we bang te zijn voor robots die onze banen overnemen en dat soort dingen. We houden liever vast aan wat we weten, dan dat we iets nieuws doen. We zijn ook niet betrokken met wereld om ons heen. Veel mensen hebben bijvoorbeeld nooit ijsberen gezien, dus als die ijsberen dood gaan, tja. Hetzelfde geldt voor plastic in de oceaan, dat heb ik zelf ook nog nooit echt gezien. Ik vraag me af hoe je mensen zich meer verbonden kunt laten voelen met de wereld, en of ze daardoor minder snel de behoefte hebben om die wereld kapot maken. Daarom eindigen we de tentoonstelling ook met een quote van Marshall McLuhan: “There are no passengers on spaceship earth. We are all crew.”

Advertentie
1573653986230-PRESENCERoosegaarde3

Een van de curatoren van de tentoonstelling vertelde dat je alles mag aanraken; een manier van kennis vergaren door te doen. Hoe komt dit naar voren in de expositie?
Doordat je het aanraakt wordt het echt. Het wordt een herinnering. Met je zintuiglijke sensoren, zoals ogen, oren, mond, maar ook je vingers, haal je informatie naar binnen. Het is heel interessant hoe je dat kan gebruiken. Presence geeft geen kant en klare antwoorden zoals het Space Waste Lab, maar gaat om de creativiteit van de bezoeker, de spelende mens. Het gaat ook over verbeeldingskracht van hoe de wereld eruitziet en kan zien. Bijvoorbeeld de wens naar schoon water en schone energie.

Jij verbeeldt je een schonere wereld, maar toch sta je nu op Schiphol om richting Shanghai te vliegen.
Niemand is perfect. We leven in Nederland en hier houden mensen ervan om van elk korreltje kaviaar een konijnenkeutel te maken. Aan de andere kant is Nederland heel liberaal, open minded en ondernemend, en dat botst. Het gaat er ook niet om wie gelijk heeft, maar het gaat erom dat wat je doet, je met de juiste intentie doet. We moeten elkaar bevragen, maar we moeten wel samen een doel hebben. Natuurlijk zouden we minder kerosine moeten verbruiken en minder gaan vliegen, maar we moeten ook meer gaan doen, door te investeren in nieuwe ideeën.

Zoals?
Ik zou heel graag elektrisch willen vliegen en ben ook aan het onderzoeken hoe dat kan. In Noorwegen gebeurt dat al. Toen het vliegtuig 130 jaar geleden werd ontworpen dacht niemand na over schone lucht. Nu zijn die waardes aan het kantelen en dat bepaalt hoe we nieuwe vliegtuigen gaan ontwerpen, de stad inrichten en kleding gaan maken. Over twintig jaar gaan we ons kapot schamen over hoe we met deze dingen zijn omgegaan. Ik probeer heel groot te denken, maar dingen tegelijkertijd behapbaar te maken. Het is net als met een ijsje, je moet dingen likje voor likje doen, anders krijg je een brainfreeze. Daar gaat ook Presence ook over. De tentoonstelling is speels, het is ook mooi. Zo probeer ik een heel groot onderwerp behapbaar te maken.

Ga je de volgende keer nog iets aan de gigantische hoeveelheid gillende kinderen doen?
Het is aan mensen wat ze met het werk doen, daar gaan we niet actief op sturen. Ik heb het niet speciaal voor kinderen gemaakt, maar het spreekt ze wel aan. De energie die het werk uitlokt is heel fascinerend. Maar het is natuurlijk wel belangrijk om de verbeelding en verwondering erin te houden voor iedere bezoeker. Eigenlijk is maar een klein deel van de bezoekers onder de acht jaar, maar tijdens de zomervakantie was er even een piek.

Had het de kleine Daan kunnen boeien?
Ja! Ik denk dat het heel fijn was geweest. Wauw. Als kind wist ik al dat ik dingen wilde maken, reizen, en met kunst bezig zijn. Mijn ouders waren daar op een gegeven moment een beetje ongerust over en hebben me een beroepskeuzetest laten doen. De conclusie was: “Daan, wat jij wil bestaat niet.” Aan de ene kant was ik daar een beetje depressief over, want de wereld zegt nee tegen je, maar aan de andere kant dacht ik: dikke doei, dan ga ik het zelf wel doen.

Is een museale tentoonstelling voor herhaling vatbaar?
Nou ja, die binnenruimte is zo gek nog niet. Tijdens het project Icoon Afsluitdijk heb ik zoveel koude nachten meegemaakt; ik kocht al het thermisch ondergoed dat ik kon vinden, en nog zat de kou in mijn botten. Dus werken met een koffiezetapparaat in de buurt en glimlachende suppoosten om me heen, dat was wel een keertje fijn.

De tentoonstelling Presence is tot en met 12 januari 2020 te zien in het Groninger Museum.